De geschiedenis begint omstreeks 825 met de aanleg van de "Hammaburg", een klein kasteel aan de noordoostgrens van hetKarolingische Rijk onder keizerLodewijk de Vrome. In 834 wordt het kerkje binnen de burcht de zetel van het nieuweaartsbisdom Hamburg. De zetel van het aartsbisdom wordt echter al in 848 naar Bremen verlegd, waarna er sprake is van het aartsbisdom Hamburg-Bremen. Bijna 300 jaar lang speelt Hamburg alleen een rol in de kerkgeschiedenis als basis voor de kerstening van Noord-Europa.
De belening van de graaf van Schaumburg met de graafschappenHolstein en Stormarn vormt een keerpunt in de geschiedenis van Hamburg. De graaf van Holstein wordt beschouwd als de tweede stichter van de stad. In 1143 sticht hijLübeck, maar hij raakt deze stad in 1158 kwijt aan hertogHendrik de Leeuw van Saksen. Daarop besluit hij bij deAltstadt van Hamburg een handelsstad te stichten. Dezemarktstad Nieuw-Hamburg ontwikkelt zich in hetzelfde tempo als Lübeck. Op 7 mei 1189 krijgt de nieuwe stad handels- en scheepvaartprivileges vankeizer Frederik I. Als aan de bedreiging door Denemarken in 1227 door deslag bij Bornhöved een eind is gekomen, groeit de stad gedurende die eeuw uit tot de viervoudige omvang. De oude aartsbisschoppelijke stad wordt door de graaf van Holstein in 1228 gekocht, zodat beide stadsdelen nu in handen van de graaf van Holstein zijn. In1284 vond in Hamburg een grotestadsbrand plaats.
De sterke groei is te danken aan de centrale ligging ten opzichte van de belangrijkste handelsroutes op deNoordzee en deOostzee en het lidmaatschap van de DuitseHanze, een handelsverbond.
Om de handelsroutes te beschermen voert de stad een actieve territoriale politiek. In eigendom of pandbezit krijgt de stad: Tatenberg (1434), Billwerder Ausschlag (1375), Hammer Brook (1383), Billwerder (1385), Ochsenwerder en Moorwerder (1395), en Bergedorf en de Vierlanden (1420). Ten westen van Hamburg koopt de stad in 1375 het Glindesmoor en bouwt daar in 1390 de Moorburg. Vervolgens in 1445 als pand de noordelijke helft van Finkenwerder. In 1393 worden het ambt en het slot Ritzebüttel veroverd, waardoor de stad ook de monding van de Elbe beheerst. In 1359 krijgt Hamburg vankeizer Karel IV het recht rovers op haar gebied te berechten. De stad interpreteert dit recht zeer ruim. Van 1433 tot 1493 bezit Hamburg de stadEmden in Oost-Friesland.
Om de defensie van de stad te versterken worden de volgende dorpen gekocht: Wohldorf, Volksdorf (1437), Groß Hansdorf (1444) en Ohlstedt (1463).
Sinds het midden van de vijftiende eeuw gedraagt Hamburg zich als een vrije stad, hoewel het die status niet heeft. De stad betaalt geen belasting aan de graaf van Holstein, maar weigert ook rijksbelasting met als argument dat Hamburg geenrijksstad is, maar een Holsteinse stad.
In 1529 wordt dereformatie ingevoerd. Door de secularisatie van geestelijke bezittingen komen de dorpen Eimsbüttel, Harvestehude, Eppendorf, Winterhude, Groß-Borstel, Ohlsdorf en delen van St. Pauli in het bezit van de stad.
Na 1550 streeft de stad Lübeck voorbij en wordt Hamburg de grootste handelsplaats van Noord-Europa.
In de 16e en 17e eeuw nam de handel van en naar Hamburg sterk toe. De stadsbevolking groeide ook sterk van zo’n 17.000 mensen omstreeks het midden van de 16e eeuw naar 40.000 in 1616. Het stadsbestuur nam de Nederlandsevestingbouwer Jan van Valckenbourgh in dienst om nieuwe stadswallen aan te leggen. Het werk duurde van 1616 tot 1628 en de ruimte binnen de stadsmuren verdubbelde door de toevoeging vanNeustadt aan de westoever van deAlster. Dankzij de sterke verdediging bleef de stad relatief gespaard gedurende deDertigjarige Oorlog.
Plattegrond Hamburg uit 1730 gemaakt door Covens & Mortier
Pas op 27 mei 1768, met het verdrag van Gottorf tussen Denemarken en Hamburg, komt er een eind aan de onduidelijkheid rond de status van Hamburg. Het is nu eenkeizerlijke vrije rijksstad en kan zijn zetels innemen op de Rijksdag en deKreitsdag. Ook verwerft de stad de eilanden in de Elbe, waar een eeuw later de nieuwe havens zullen worden aangelegd.
In deReichsdeputationshauptschluss van 25 februari 1803 wordt in paragraaf 27 geregeld dat Hamburg als een van de weinige (6) Rijkssteden zelfstandig blijft. Alle bezittingen en rechten die het domkapittel nog binnen zijn gebied heeft, vallen aan de stad. Drie maanden later al bezetten Franse troepen het neutrale Hamburgse ambt Ritzebüttel.
Alskeizer Frans II op 6 augustus 1806 de kroon neerlegt, komt er aan hetHeilige Roomse Rijk een einde. Hamburg wordt daardoor een soevereine staat onder de titelVrije Hanzestad.
Aan deze zelfstandigheid komt al in 1810 een eind, doordat de stad wordt ingelijfd bij hetkeizerrijk Frankrijk. Wanneer op 30 mei 1814 de Franse troepen de stad verlaten, nemen de bestuurders van het oude bewind de regering in handen. Hetcongres van Wenen in 1815 bevestigt de zelfstandigheid van de stad binnen deDuitse Bond. Sinds 1819 noemt de stad zichVrije en Hanzestad.
Kaart met het gebied dat in de brand van 1842 in de as werd gelegd
In de nacht van 5 mei 1842 breekt in een huis aan de Deichstraße nummer 42 brand uit. Het vuur breidt snel uit en kan pas na vier dagen worden gedoofd. Grote delen van de stad worden in de as gelegd. Ruim 1750 gebouwen gaan verloren, waaronder deSt.-Petri-Kirche, de Nicolaaskerk (waarvan detoren nog staat) en het stadhuis. Bij de brand kwamen 51 mensen om het leven.
Hamburg in 1895
In 1867 wordt de stad lid van de onder Pruisische leiding staandeNoord-Duitse Bond, waardoor op 31 maart 1868 een eind komt aan de soevereiniteit. De Hamburgse consulaten worden gesloten en er varen niet langer schepen onder de vlag van Hamburg. Economisch blijft Hamburg nog tot 1881 los van het Duitse Rijk. In 1892 brak in Hamburg eencholera-epidemie uit waardoor 17.000 personen ziek werden en 8.600 inwoners overleden. De stad leverde een infanterieregiment aan het Duitse leger en een groot aantal matrozen. Voor de militairen werd in 1915 hetHanseatenkruis ingesteld.
Het gebied van Hamburg wordt tijdens hetDerde Rijk sterk uitgebreid. In deGroot-Hamburgwet van 26 januari 1937 worden onder andere de Pruisische stedenAltona,Harburg enWandsbek bij de stad gevoegd.
In de nacht van 16 op 17 februari 1962 richtte eenzware storm in de noordelijke delen van Duitsland veel schade aan. Dijken langs deElbe bezweken en leidde tot groteoverstromingen. In Hamburg zorgde dewatersnoodramp vooral inWilhelmsburg voor veel schade.Helmut Schmidt's energieke crisismanagement hierbij maakte hem over de gehele Bundesrepubliek bekend; het werd een basis voor zijn latere landelijke politieke loopbaan.
Niet zo bekend is dat tijdens de Tweede Wereldoorlog een verzetsbeweging actief was. Deze wordt welWeiße Rose Hamburg genoemd en was actief vanaf 1935 tot 1943. Vaak worden leraren en leerlingen van de Lichtwarkschule hierin aangehaald. Opvallend was hun geweldloosheid. Men organiseerde bijvoorbeeld leesavonden van verboden boeken. Toch zijn ook hierom mensen (alsMargaretha Rothe) omgebracht.
Tijdens deTweede Wereldoorlog onderging Hamburg een reeksgeallieerde luchtaanvallen, die een groot deel van de stad en dehaven verwoestten. Op 23 juli 1943 creëerde deRAF metbrandbombardementen eenvuurstorm, die zich vanaf hetHauptbahnhof verspreidde, snel naar het zuidoosten trok en hele stadsdelen volledig vernietigde. Duizenden mensen kwamen om in deze dichtbevolkte arbeidersbuurten. De aanvallen, met de codenaamOperation Gomorrah, doodden minstens 42.600 burgers; het precieze aantal is niet bekend.
Op 31 december 2020 had Hamburg 1.904.444 inwoners.[1] Daarvan had 14,2% niet de Duitse nationaliteit (vooralTurken,ex-Joegoslaven enPolen). In 1964 had Hamburg een bevolkingsaantal van 1.857.431.
Tot ver in de 19e eeuw was hetNederduits de omgangstaal van de Hamburgers. Deze taal werd langzamerhand verdrongen door hetHoogduits, dat al vanaf de 16e eeuw de schrifttaal was. Hierdoor ontstond een vorm van hetMissingsch. HetHamburgs wordt nog steeds gesproken en heeft veel kenmerken uit het Nederduits. Door de komst van immigranten in de jaren 60 is de taal ook beïnvloed, vooral door hetPortugees,Turks,Russisch en hetPools.
Dewetgevende macht van de deelstaat Hamburg berust bij deHamburgische Bürgerschaft, hetparlement. Verkiezingen voor deBürgerschaft worden om de vijf jaar gehouden. De samenstelling van de 23e naoorlogseBürgerschaft (sinds 2025) ziet er als volgt uit:
DeBürgerschaft kiest de regering (uitvoerende macht) van Hamburg, deSenaat(Senat) genaamd. Iedere senator heeft een ministerie onder zijn of haar hoede. De door deBürgerschaft uit het midden van de Senaat gekozeneerste burgemeester(Erste Bürgermeister) treedt op als voorzitter van de Senaat. De eerste burgemeester wordt bijgestaan door een tweede burgemeester(Zweite Bürgermeister).
In februari 2011 werden in Hamburg tussentijdse verkiezingen gehouden nadat de regerende coalitie vanCDU en de groene partij GAL (Bündnis 90/Die Grünen) gevallen was. Bij deze verkiezingen behaalde deSPD een absolute meerderheid van 62 zetels, terwijl de CDU een verlies leed van rond de 20% (28 zetels). Bündnis 90/Die Grünen wist twee zetels te winnen. SPD-politicusOlaf Scholz werd de nieuwe burgemeester.
Bij de verkiezingen van 2015 bleef de SPD veruit de grootste partij, maar met een verlies van vier zetels verloren de sociaaldemocraten wel hun meerderheid. Burgemeester Scholz vormde hierop een coalitie met Bündnis 90/Die Grünen. De CDU viel nog verder terug en moest nog eens acht zetels inleveren, maar bleef desondanks de tweede partij. De linkse partijen Bündnis 90/Die Grünen enDie Linke behaalden een winst van respectievelijk één en drie zetels. De liberaleFDP bleef met negen zetels stabiel, terwijl de nieuwe rechtse partijAlternative für Deutschland vanuit het niets acht zetels bemachtigde.
Toen Scholz in maart 2018 aftrad om minister te worden in deDuitse bondsregering, volgde zijn partijgenootPeter Tschentscher hem op als eerste burgemeester. Onder Tschentscher leed de SPD bij de lokale verkiezingen in 2020 en 2025 weliswaar verliezen, maar bleef desondanks veruit de grootste partij. De rood-groene regeringscoalitie met Bündnis 90/Die Grünen werd na beide verkiezingen voortgezet.
Dehaven van Hamburg is de grootste zeehaven van Duitsland. Het zwaartepunt ligt op containeroverslag. Hamburg is in dat opzicht de derde Europese haven en de 18de op wereldschaal (2020).[7] Het havenareaal telt 7399 ha (waarvan 6480 ha in gebruik), hiervan is 4331 ha landoppervlak. Door steeds groter wordende schepen dreigt verlies van overslag aan andere havens. Om dit te keren zou een uitdieping van deElbe noodzakelijk zijn.
Hamburg, 1800Het stuk van de Noordzee op deze luchtfoto is hetNationale Park Hamburgse Waddenzee en behoort bestuurskundig tot het districtHamburg-Mitte. Er wonen 39 mensen, op het eilandNeuwerk (zichtbaar boven het midden)
Het traditionele bouwmateriaal in de stad bleef tot ver in de 20e eeuwbaksteen, waardoor Hamburg zowel de stad van debaksteengotiek als de stad van hetbaksteenexpressionisme is.
Hamburg leed doorluchtbombardementen in de Tweede Wereldoorlog grote schade, die slechts gedeeltelijk werd hersteld. Het stadsbeeld wordt gedomineerd door vijf kerktorens en de toren van het uit 1897 daterenderaadhuis. Van de torens van de vijf hoofdkerken was die van deSt. Nikolai van 1874 tot 1876 kortstondig de hoogste van de wereld. De bijbehorende kerk is na de oorlog niet meer herbouwd. Als het symbool van de stad geldt een andere toren, die van deSint-Michielskerk (1751-1762). De andere belangrijke kerken zijn de neogotischeSint-Petruskerk (1842, met 14e-eeuwse delen), deSint-Jacobikerk met zijn beroemde Schnitgerorgel en Drievuldigheidsaltaar (1518; meester Johan van Collen) en deSint-Catharinakerk (1380-1426). Slechts enkele recentere gebouwen in de binnenstad, waaronder deElbphilharmonie, steken boven de kerktorens uit.
Op een eiland in de Elbe bevindt zich deSpeicherstadt, een groot complex van op palen gebouwde pakhuizen uit het eind van de 19e eeuw. Karakteristieke 20e-eeuwse bakstenen gebouwen bevinden zich in hetKontorhausviertel, waaronder hetChilehaus vanFritz Höger (1924). Deze beide locaties werden op 5 juli 2015 door deUNESCO uitgeroepen tot cultureelwerelderfgoed en toegevoegd aan dewerelderfgoedlijst. Aan de Elbeoever is een grootscheeps stadsvernieuwingsproject bezig in de wijkHafenCity met deElbphilharmonie als nieuwlandmark voor de stad.
Over de kanalen in Hamburg liggen in totaal meer dan 2500 bruggen. Daarmee heeft Hamburg meer bruggen danAmsterdam enVenetië samen, waarbij moet worden opgemerkt dat onder die bruggen ook veel viaducten en spoorbruggen worden gerekend, die in het Duits alle onder de noemer "Brücke" vallen.
Ten westen van het stadscentrum ligt de uitgaanswijkSankt Pauli, waar deReeperbahn, bijgenaamddie sündige Meile, de bekendste straat is.
DeomnisportverenigingHamburger Turnerschaft 1816 is een van de oudste sportclubs ter wereld. Voetbal kwam pas zeventig jaar later op, toch altijd nog vroeger dan in veel andere Duitse steden.
DeVolksparkstadion van HSV is het grootste stadion van de stad en het werd gebruikt tijdens hetWK 2006 enEK 2024. Ook bij het WK voetbal van 1974 en EK voetbal van 1988 was Hamburg met een nog niet gerenoveerd Volksparkstadion speelstad.
Behalve HSV kon alleenFC St. Pauli actief blijven in de hogere reeksen. De club speelde voornamelijk in de hoogste klasse, waaronder acht seizoenen in deBundesliga, die in 1963 werd ingevoerd als hoogste klasse. Sinds 2011 speelt de club in deTweede Bundesliga en is sinds 2020 ook koploper wat betreft het aantal seizoenen in de 2. Bundesliga. Deze club speelt in hetMillerntor-Stadion inSt. Pauli.
Tot aan de competitiehervormingen van 1933 behoorde de Hamburgse competitie tot de hoogste Duitse klasse, maar in dat jaar werd hij ingeschaald op het tweede niveau. Vanaf 1945 behoorde deStadtliga Hamburg opnieuw tot de hoogste klasse. Deze is later samengegaan met deOberliga Hamburg. Na vele veranderingen in de competitieopzet dit anno 2018 de vijfde klasse, een amateurklasse.
Het professioneelijshockeyteamHamburg Freezers kwam uit in deDeutsche Eishockey Liga. In het voorjaar van 2016 viel echter het doek, toen de Amerikaanse investeerders niet langer bereid waren geld in de club te steken.
Het handbalteamHSV Hamburg is een succesvolhandbalteam dat in 2013 Europees kampioen werd. Rond kerst 2015 ging de club failliet, mede vanwege malversaties, maar na een doorstart speelt hij sinds 2021 weer op het hoogste niveau.
In augustus wordt sinds 1996 jaarlijks deCyclassics Hamburg verreden. Deze wordt beschouwd als de belangrijkste eendaagse wielerwedstrijd vanDuitsland en maakt deel uit van deUCI World Tour.
Het belangrijkste treinstation van de stad isHamburg Hauptbahnhof. Daar stoppen vele langeafstandstreinen (ICE,EC,IC,Nightjet) naar de grote Duitse steden zoals Berlijn, Keulen, Stuttgart en München maar ook internationale treinen naar Denemarken, Zwitserland, Oostenrijk, Tsjechië en Hongarije ennachttreinen zoals naarStockholm. De meeste van deze (inter)nationale treinen hebbenstation Hamburg-Altona als vertrekstation, tot het in 2027 vervangen wordt doorstation Hamburg Diebsteich.
Demetro van Hamburg (Duits:U-Bahn) heeft met haar vier lijnen plus een vijfde in aanbouw het tweede langste net van Duitsland. Het metronet ging van start in 1912 en was het tweede in Duitsland.
In Hamburg worden en werden verschillende belangrijke kranten en tijdschriften uitgegeven. Het grootste Duitse weekblad,Der Spiegel, verhuisde er in 1952 naartoe en de prestigieuze wekelijkse krantDie Zeit is er sinds zijn oprichting in 1946 gevestigd. Hamburg is ook de bakermat van deAxel-Springer-Verlag, de uitgever vanDie Welt enBild, maar deze verhuisde in 1966 naar Berlijn, waar de beide dagbladen sinds respectievelijk 1966 en 1993 ook vandaan komen. Van beide Springer-kranten en ook vanDie Tageszeitung, eveneens een Berlijnse krant, verschijnen er in Hamburg wel plaatselijke edities. Uit Hamburg zelf komen hetHamburger Abendblatt, dat in 1948 doorAxel Springer werd opgericht en in 2014 aan de Funke Mediengruppe werd verkocht, en deHamburger Morgenpost, een boulevardkrant van de DuMont Mediengruppe.
Hamburg is ook de vestigingsplaats van deDeutsche Presse-Agentur (DPA), het voornaamste persbureau van Duitsland.
_-_de_-_colored.svg)
.jpg)
%2c_Neuwerk%2c_Scharh%25C3%25B6rn%2c_Nigeh%25C3%25B6rn.jpg)
.jpg)
_(cropped).jpeg)
.svg)
.svg)
.svg)