Hamas (Arabisch:حماس, een Arabischacroniem voorحركة المقاومة الاسلاميةḤarakat al-Muqāwamah al-ʾIslāmiyyah letterlijkIslamitische Verzetsbeweging) is eenPalestijnse politieke, religieuze en militante organisatie, die sinds 2006 deGazastrook heeft bestuurd.[1] Het Arabische woordحماس (Ḥamās) is gelijk aan de afkorting voor de organisatie en betekent 'geestdrift, kracht, moed'.[4]
Denationalistischesoennitische beweging werd tijdens deEerste Intifada opgericht als afsplitsing van deMoslimbroederschap en is onderverdeeld in een politieke en een militaire tak.[5][6] Hamas heeft in haar politieke doelstellingen opgenomen dat de door Israël bezette gebieden moeten worden teruggegeven aan de Palestijnen en beschouwt zichzelf als een nationale bevrijdingsbeweging[7]
In 1928 werd doorHassan al-Banna inEgypte deMoslimbroederschap opgericht. In augustus 1935 legde de Moslimbroederschap de eerste contacten inPalestina. Zij werden ontvangen door de moefti van Jeruzalem,Amin al-Hoesseini. In 1945 werd de eerste afdeling van de Moslimbroederschap in Palestina opgericht en in 1947 had de broederschap meer dan 25 afdelingen.[11] Al-Hoesseini werd, toen hij na deTweede Wereldoorlog in Egypte asiel had gekregen, door Al-Banna aangesteld als vertegenwoordiger van de Moslimbroederschap in Palestina.[12] Vanaf 1948 (Nakba) tot 1959 leidde Al-Hoesseini dePalestijnse regering in deGazastrook.
In 1973 richttesjeik Ahmad Yassin, een lid van de Moslimbroederschap in Gaza, de islamitische liefdadigheidsorganisatieAl-Mujama' al-Islami op. Aanvankelijk hield de organisatie zich vooral bezig met religie en sociaal werk. Ze bouwde ziekenhuizen en scholen en bood burgers financiële hulp. Dit sociale werk bracht Hamas populariteit onder de Palestijnse bevolking.[13]
In de 1970er en 80er jaren steunde de Israëlische overheid islamisten, als tegenwicht voor de groeiende populariteit van dePLO.[14],p.44 Israël zagAl-Mujama' al-Islami als een mogelijke bondgenoot in de strijd tegen de toenmalige terreur van de doorYasser Arafat geleide PLO enFatah. Israël hoopte doorAl-Mujama' al-Islami te steunen verdeeldheid te zaaien binnen de PLO en de Palestijnse gemeenschap. De lichamelijk gehandicapte Yassin werd in die tijd meerdere malen medisch behandeld in Israël.[15]
In die tijd woonden duizenden joodse kolonisten in 21nederzettingen verdeeld over circa 20% van Gaza. Directe aanleiding voor de Eerste Intifada en de oprichting van Hamas was de dood van vier Palestijnse burgers in hetJabalya-vluchtelingenkamp eind 1987 door een botsing met een vrachtwagen van het Israëlische leger. De zeven organiseerden na het verkeersincident de sluiting van lokale moskeeën en een demonstratie tegen de Israëlische bezetting. Hiermee startte de Intifada. Yassin werd de spiritueel leider, terwijl de anderen zich bezighielden met de meer praktische zaken.[17]
Gewapende tak
DeIzz al-Din al-Qassam Brigades, beter bekend als de al-Qassam-brigades, vormen de gewapende tak van Hamas. Ze werden in 1991 tijdens de Eerste Intifada opgericht om de onderhandelingen voor deOslo-akkoorden te frustreren. Het zelfverklaarde doel van de al-Qassam-brigades is om "bijdragen aan het streven om Palestina te bevrijden en de rechten van het Palestijnse volk te herstellen onder de heilige islamitische leer van de Heilige Koran, de soenna van de profeet Mohammed en de tradities van moslimheersers en geleerden die bekend staan om hun vroomheid en toewijding".[18] De brigades zijn vernoemd naarIzz ad-Din al-Qassam, een Syrische imam die zich in dejaren 20 en30 van de vorige eeuw verzette tegen Franse en Britse invloed en het zionisme in de Levant.
De militaire tak van Hamas heeft aanslagen op Israëlische soldaten en burgers gepleegd.[19] Tactieken waren onder meer zelfmoordaanslagen, en sinds 2001, ook raketaanvallen.[20][21] Het rakettenarsenaal van Hamas is geëvolueerd van een kort bereik, zelfgemaakte Qassam-raketten, tot langeafstandswapens die grote Israëlische steden zoalsTel Aviv enHaifa kunnen bereiken.[22] De aanvallen op burgers werden veroordeeld alsoorlogsmisdaden enmisdaden tegen de mensheid door mensenrechtenorganisaties zoalsHuman Rights Watch.[23][24]
Hamas, deIslamitische Jihad en deAl-Aqsa Martelarenbrigade van deFatah-beweging opereren vanuit de Palestijnse gebieden. Na de terugtrekking van Israël in 2005 bleef Hamas vanuit Gaza raketten afvuren op burgerdoelen in Israël. Tussen 2005 en eind 2008 vuurde Hamas ca. 5.700 raketten en 4.000 mortiergranaten af op Israël.[25] Hamas maakt daarbij vaak gebruik van zelfgemaakteQassam-raketten, maar de groepering beschikt ook over inIran gefabriceerde raketten. Bij deze beschietingen vallen regelmatig gewonden en soms ook doden, een vaak getroffen stad is het vlak naast de Gazastrook gelegenSderot. Ook andere aan Hamas gelieerde Palestijnse groeperingen bleven in die periode raketten afvuren op Israël.
Verzet tegen Israël
De EersteIntifada was een uitbarsting van volksprotest tegen de Israëlische aanwezigheid in de Westelijke Jordaanoever. De Intifada leidde mede tot deOslo-akkoorden van 1993. Tijdens de Eerste Intifada trad Hamas met veel geweld op tegen Palestijnen die ze verdachten vancollaboratie met Israël. Het begrip collaboratie werd door Hamas breed uitgelegd, het kon van alles zijn: van het geven van informatie aan Israël tot het werken voor Israëliërs. Honderden (vermeende) collaborateurs werden geliquideerd. Ondanks dit gewelddadige optreden won Hamas aan populariteit.[bron?]
In 1993 werden de Oslo-akkoorden ondertekend door Israël en dePLO. De akkoorden voorzagen in een terugtrekking van het Israëlische leger uit deGazastrook en deWestelijke Jordaanoever en het recht op zelfbestuur van de Palestijnen door de vorming van de Palestijnse Autoriteit. Daar stond tegenover dat de Palestijnen de staat Israël moesten erkennen. Hamas was en bleef tegenstander van de Oslo-akkoorden omdat Hamas de staat Israël niet erkent en het hele voormaligePalestina opeist voor de Palestijnen. In het handvest van Hamas staat dat het streeft naar de vernietiging van de staat Israël. Na de Oslo-akkoorden kwamen deFatah-beweging van Arafat en de Hamas van Yassin scherper tegenover elkaar te staan.
De Akkoorden van Oslo brachten niet de verbeteringen waar de Palestijnen op gehoopt hadden. De door Fatah geleidePalestijnse Autoriteit kampte met mismanagement encorruptie, waardoor veel Palestijnen slechter af waren dan vóór het zelfbestuur. Ook zagen zij geen stop op de uitbreiding van de Israëlische nederzettingen. De verslechtering van de situatie in de Palestijnse gebieden verweet men Israël, dat nog steeds delen van de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever bezet hield. Met een bezoek op 28 september 2000 van de toenmalige Israëlische oppositieleiderAriel Sharon aan deTempelberg barstte de bom. Er braken massale demonstraties uit in de Palestijnse gebieden en in Israël zelf. In 2000 startte Hamas met het beschieten van Israël met raketten enmortiergranaten, vooral het zuiden van Israël was doelwit. Deze Tweede Intifada zou tot 2005 duren. Van 29 september 2000 tot en met 30 juli 2005 kwamen 972 Israëliërs en 3301 Palestijnen om het leven en raakten tienduizenden mensen gewond.
Hamas erkende in 2006 indirect het feitelijke bestaan - maar niet het bestaansrecht - van Israël door akkoord te gaan met delen van hetgevangenendocument en onderhandelingen met Israël.[26]
Er wordt getwijfeld aan de juistheid van het volgende gedeelte. Raadpleeg de bijbehorendeoverlegpagina en pas na controle desgewenst het artikel aan. Opgegeven reden: Het handvest is van 1988 en representeert niet Hamas als geheel. Dit gedeelte is tendentieus en niet-neutraal geschreven en geeft een karikaturaal beeld van Hamas (sjabloon geplaatst op 2 augustus 2025)
Het doel van Hamas is te lezen in het 36 artikelen tellendeHandvest uit 1988. Daarin staat dat Hamas streeft naar een islamitische staat in Palestina tussen de Middellandse Zee en de Jordaan, het vroegereMandaatgebied Palestina, "waarin alle godsdiensten, jodendom, christendom en islam veilig met elkaar kunnen leven onder de vleugels van de islam". Met betrekking tot Israël: "Israël zal bestaan en voortbestaan totdat de islam het elimineert zoals hij voordien anderen heeft geëlimineerd."[27] Hamas neemt de strijd op tegen "de zionistische indringers" en gaat daarbij terug tot 1939, de tijd "voordat het land wederrechtelijk toegeëigend was, de bevolking angst was aangejaagd en gedwongen te zwerven over de wereld, een rechtsstaat verdween en werd vervangen door een 'leugen-staat'". De Islamitische Verzetsbeweging gelooft dat het land Palestina een islamitischeWaqf is, "geheiligd voor toekomstige islamitische generaties en zolang zal blijven bestaan als de hemel en aarde blijven bestaan". Verder staat er geschreven dat Hamas een humane organisatie is die de rechten van de mens en verdraagzaamheid tegenover andere godsdiensten in acht neemt onder de vleugels van de islam, "tegenover de vijand die duizenden mensen in gevangenenkampen stopt en in minder-menselijke omstandigheden vasthoudt". Hamas zet zich met name af tegen "de zionistische invasie, die methodisch en met behulp van organisaties haar doel, de overheersing van een zo groot mogelijk grondgebied tracht te bereiken", en steunt alle nationalistische bewegingen die werken aan de bevrijding van Palestina. De leden van de Islamitische Verzetsbeweging beschouwen zichzelf als strijders in naam van de islam.
Hamas beroept zich, net als deislamitische Jihad en deLibaneseHezbollah, op islamitischetheologie, waarbij volgens hun uitlegGod zelf hun strijd en strijdmiddelen goedkeurt, om mensen aan te moedigen tegen Israël te strijden.
Wapens en munitie worden door tunnels onder de Egyptische grens gesmokkeld en een gedeelte van de wapens wordt in de Gazastrook zelf gefabriceerd. De technische vakkennis die gebruikt wordt om middellange-afstandraketten te produceren, is afkomstig uit Iran. Om de raketten de Gazastrook in te smokkelen, heeft Iran een complex systeem gebouwd dat grenzen overschrijdt en routes over zee en land omvat. Soedan is het belangrijkste land in het systeem; de wapens worden er per schip gebracht en via land naar de Gazastrook vervoerd door netwerken van professionele smokkelaars.
Iran is sinds 2014 de belangrijkste strategische supporter van Hamas en levert militair materieel en training, evenals financiële hulp van honderden miljoenen dollars voor de leiding van de beweging en haar militaire vleugel.[28][29] OokSaoedi-Arabië is een belangrijke financier van Hamas ondanks zijn toezeggingen geen terreur meer te financieren. Door deAbraham-akkoorden zijn de gelden wel lager geworden. Er is een Palestijnse militante organisatie van een financieel netwerk dat zich uitstrekt over Gaza, Soedan, Turkije, Algerije, Qatar.[30] Ook komt geld van cryptocurrency (o.a. donaties) en geld oorspronkelijk bestemd voor NGO's. Het geld komt deels in de eigen zakken van Hamas-leiders terecht, evenals gelden van (import)belastingen, afpersing en smokkel.[31] Meerdere westerse landen proberen de geldstroom naar Hamas te blokkeren of te beperken.[32][33] De financiële tak van Hamas, Hamas Investment Office, had in mei 2022 bezittingen ter waarde van meer dan 500 miljoen dollar.[34]
Enkele Hamas-leiders hebben publiekelijk gezegd een weliswaar langdurig, maar tijdelijkstaakt-het-vuren (zg. "hudna") te overwegen indien Israël zich terug zou trekken tot de zogenaamdeGroene Lijn (de grenzen van vóór begin juni 1967); dit werd door sommigen opgevat als een indicatie dat Hamas afstand zou hebben genomen van zijn streven naar de vernietiging van Israël. Dit officiële standpunt van Hamas, zoals in zijn Handvest stond, dat Hamas de "eliminatie" van Israël nastreefde, wordt niet in die woorden herhaald in een nieuwe beginselverklaring die op 1 mei 2017 openbaar gemaakt werd.[35]
Hamas-leiders hebben in de loop der jaren verklaard dat de tweestatenoplossing "niet meer realistisch" is door onder meer de toenemende nederzettingenbouw op deWestelijke Jordaanoever en de beslissing vanDonald Trump omJeruzalem te erkennen als hoofdstad van Israël. Hamas wil het "recht op terugkeer" afdwingen van Palestijnse vluchtelingen (en hun nakomelingen) die tijdens deNakba en deZesdaagse Oorlog werden verjaagd of op de vlucht sloegen. Ook wil de beweging een einde maken aan zowel de Israëlische bezetting van deWestelijke Jordaanoever als de blokkade van deGazastrook.[7]
Beginselverklaring van 2017
In de op 1 mei 2017 gepubliceerde Beginselverklaring staat onder meer dat Hamas akkoord gaat met een onafhankelijke Palestijnse staat met als grens deGroene Lijn (overeengekomen in 1949 dus vóór deZesdaagse Oorlog van 1967), hetgeen echter niet betekent dat afstand gedaan wordt van de aanspraken op heel Palestina. Het conflict met Israël wordt niet als religieus conflict beschreven: er is geen probleem met Joden, maar met "het zionistische project". "De zionisten die Palestina bezetten" zijn de tegenstanders jegens wie gewapend verzet geoorloofd blijft. Ten slotte wordt de beweging niet meer beschreven als vleugel van de PalestijnseMoslimbroederschap.[36]
Volgens de Brits-Palestijnse academicus Azzam Tamimi, die verschillende boeken over Hamas schreef, is er sprake van een opvallende koerswijziging. "In het nieuwe handvest staat dat Hamas zich niet tegen joden keert vanwege hun religie, maar dat ze een probleem hebben met zionisten die hun huizen bezetten. Daarmee kiest de beweging voor een politieke benadering." Het streven van Hamas komt overeen met het doel van zijn grootste politieke rivaal: deFatah-beweging die wordt geleid door de Palestijnse presidentMahmoud Abbas. De Israëlische premierBenjamin Netanyahu liet bij monde van een woordvoerder weten:"Hamas houdt de wereld voor de gek, maar zal hier niet in slagen."[37][38]
De Israëlische krantThe Times of Israel vermeldde dat het document geen vervanging was van het oudeHandvest van Hamas, maar bedoeld is voor de publieke opinie in de Arabische wereld. Hamas zou daarmee trachten zichzelf neer te zetten als alternatief voor dePLO.[39]
Verzetsbeweging versus terreurgroep
De Verenigde Staten, de zevenentwintig lidstaten van deEuropese Unie, Australië, Canada, Japan, Nieuw Zeeland, Israël, Argentinië, Zwitserland, Paraguay en Egypte merken Hamas aan als een terreurgroep.
Er wordt getwijfeld aan de juistheid van het volgende gedeelte. Raadpleeg de bijbehorendeoverlegpagina en pas na controle desgewenst het artikel aan. Opgegeven reden: De genoemde bronnen weerspiegelen niet de mening van de Arabische-Islamitische wereld (sjabloon geplaatst op 9 augustus 2025)
In grote delen van deArabisch-Islamitische wereld daarentegen, wordt Hamas gezien als verzetsorganisatie of zelfs als bevrijdingsbeweging.[40][41]
Er wordt getwijfeld aan de juistheid van het volgende gedeelte. Raadpleeg de bijbehorendeoverlegpagina en pas na controle desgewenst het artikel aan. Opgegeven reden: Gebaseerd op verouderde en te weinig bronnen. (sjabloon geplaatst op 2 augustus 2025)
Vóór 2006 stond Hamas in hoog aanzien bij de bevolking in de Palestijnse gebieden wegens zijn efficiëntie en afwezigheid van corruptie, in tegenstelling tot Fatah.[48][49]
De mening over Hamas werd negatiever in de Palestijnse gebieden nadat het de controle overnam in de Gazastrook in 2007. Vóór deze overname stond 62% van de Palestijnen positief tegenover Hamas, terwijl een derde er negatief tegenover stond. In 2014 stond slechts een derde positief tegenover Hamas en de helft negatief. 68% van de Israëlische Arabieren beziet Hamas negatief.[50]
In Arabische en islamitische landen
Er wordt getwijfeld aan de juistheid van het volgende gedeelte. Raadpleeg de bijbehorendeoverlegpagina en pas na controle desgewenst het artikel aan. Opgegeven reden: Gebaseerd op verouderde en te weinig bronnen. (sjabloon geplaatst op 2 augustus 2025)
In Libanon heeft 65% van de bevolking een negatief oordeel over Hamas. In Jordanië en Egypte is dat ongeveer 60%, in Turkije 80%, in Tunesië 42%, in Bangladesh 56% en in Indonesië 44%.[50]
Verkiezingen 2004 en 2006
De politieke tak van Hamas deed in het najaar van 2004 en begin 2005 mee aan de gemeenteraadsverkiezingen. Een jaar later nam Hamas onder druk van het Westen deel aan de democratischePalestijnse parlementsverkiezingen van 25 januari 2006. Daarbij behaalde het een absolute meerderheid van 76 zetels van de 132 in hetPalestijns parlement tegen 43 zetels voor Fatah. Deze nederlaag had Fatah vooral te wijten aan het corrupte en ineffectieve bestuur vanYasser Arafat die tot zijn dood in 2004 Fatah leidde. Ook won Hamas aan populariteit door de terugtrekking van Israël uit de Gazastrook in september 2005, Hamas claimde dat Israël onder druk van Hamas was vertrokken, een claim die door veel Palestijnen voor waar werd gehouden.[bron?]
Het werd al snel duidelijk dat het Westen een bestuur onder Hamas niet zou erkennen en onder internationale druk probeerden Hamas en Fatah een 'regering van nationale eenheid' te vormen. Deze viel na drie maanden, aanhangers van Fatah en Hamas raakten slaags met elkaar culminerend in eenburgeroorlog in Gaza in juni 2007. Deze strijd kostte 118 mensen het leven, 550 raakten gewond. DePalestijnse Autoriteit onthief vervolgens de gekozen Hamas-leden uit hun functie en verving ze door leden van Fatah. Deze actie werd door de Palestijnse burgers als onrechtmatig beschouwd. Op 14 juni 2007 nam Hamas de controle over de Gazastrook met geweld over.[51] Op 18 juni 2007 verklaarde de Palestijnse presidentMahmoud Abbas de militaire vleugel van Hamas illegaal. Sinds 14 juni 2007 voert Hamas het bestuur over de Gazastrook en Fatah over deWestelijke Jordaanoever. Woordvoerders van Hamas bevestigden later dat de Izz ad-Din al-Qassam Brigades (de militaire vleugel van Hamas) na de machtsovername in Gaza aanhangers vanFatah heeft geëxecuteerd.
Terugtrekking door Israël
In 2005 trok Israël zich volledig terug uit deGazastrook, aangeduid als "disengagement". De militaire bases werden ontmanteld en de Joodse nederzettingen werden in september 2005 - soms met geweld - ontruimd. Israël sloot vervolgens de Gazastrook af door middel van een militaire blokkade vanaf land en vanuit de zee en de lucht.
Economische blokkade door Israël, internationale sancties
Omdat Hamas het gewapende verzet tegen Israël weigerde af te zweren, hebben Israël, de VS en de Europese Unie het contact met Hamas verbroken en kreeg de Gazastrook te maken met internationale sancties waardoor de armoede in het gebied nog verder toenam. Zo weigert het Westen hulpgelden over te maken aan Hamas en verloopt alle hulp sindsdien via internationale organisaties, onder andere via deUNRWA. Momenteel (2012) erkent het Westen alleen deFatahpartij vanMahmoud Abbas als autoriteit.
De EU heeft in april 2024 een nieuw arsenaal aan strafmaatregelen uitgevaardigd om specifiek Hamas en de Palestijnse Islamitische Jihad te raken en zette dat meteen in tegen zes mensen. Allemaal helpen ze de beweging om aan geld te komen, stelt de Unie. De nieuwe sancties zijn geldig tot en met 19 januari 2025.[52]
Schade aan peuterspeelzaal inBeër Sjeva na een raketaanval vanuit Gaza, 31 december 2008
Verwarring over bestuur Hamas
Er wordt getwijfeld aan de juistheid van het volgende gedeelte. Raadpleeg de bijbehorendeoverlegpagina en pas na controle desgewenst het artikel aan. Opgegeven reden: Speculatief en zonder bronnen (sjabloon geplaatst op 2 augustus 2025)
Na deliquidatie van sjeik Yassin in 2004 werd de leiding van Hamas waarschijnlijk gesplitst. Er kwamen een algemeen leider en een leider in deGazastrook. Het is onduidelijk wie precies waar de verantwoordelijkheid voor draagt. De algemene leiding van Hamas kwam te liggen bijKhaled Mashal vanuitDamascus, dit is echter niet helemaal duidelijk omdatSyrië niet openbaar wil maken dat Hamas vanuit zijnhoofdstad wordt geleid.
Abdel Aziz al-Rantissi werd door een comité tot leider van Hamas in deGazastrook benoemd. Een andere bron van verwarring over het gedeelde leiderschap was het feit dat Rantissi aanvankelijk in een nokvol voetbalstadion had beweerd dat hij verkozen was tot opvolger van Yassin. Op 17 april 2004 liquideerde Israël Al-Rantissi samen met zijn zoon en chauffeur Mohammed en een lijfwacht. Ten tijde van de verkiezingen van 2006 werdKhaled Mashal, die in ballingschap inDamascus verblijft, de leider van Hamas.Ismail Haniya was delijsttrekker van Hamas,Mahmoud Zahar is de leider van Hamas in deGazastrook.
Operatie Zomerregen
In 2006 gebruikte Hamas een ondergrondse grensoverschrijdende tunnel: twee Israëlische soldaten werden gedood en een derdeGilad Shalit werd ontvoerd. Hierop begon Israël een grootscheepse militaire operatie: "Zomerregen". Bruggen werden vernield, de elektriciteitscentrale werd gebombardeerd, installaties voor waterzuivering lamgelegd. De Gazastrook werd vrijwel op slot gezet. Dag en nacht raasden Israëlische vliegtuigen met donderend lawaai over woongebieden.
Shalit werd gevangen gehouden tot 2011, toen hij werd vrijgelaten in ruil voor 1027 Palestijnse gevangenen. Sindsdien blijft Hamas hunnetwerk van interne en grensoverschrijdende tunnels uitbreiden, die worden gebruikt om grensoverschrijdende aanvallen uit te voeren en wapens op te slaan.[53] Vernietigen van die tunnels was de primaire doelstelling van het Israëlische leger in hetConflict in de Gazastrook 2014.[54]
Op 17 juni 2008 kwam er dankzij bemiddeling doorEgypte een informele wapenstilstand tot stand tussen Israël en Hamas. Deze wapenstilstand ging op 19 juni 2008 in en zou zes maanden duren. Hamas verklaarde zich aan de wapenstilstand te houden, maar behield wel het recht voor om zich te verdedigen als Israël het bestand zou schenden. Op de vraag of Hamas een langere wapenstilstand voor mogelijk hield, zei Hamas-leider Nizar Rayyan: "De enige reden om akkoord te gaan met een wapenstilstand is om ons beter voor te kunnen bereiden op de definitieve strijd met Israël en daar hebben we geen vijftig jaar voor nodig. Israël kan niet blijven bestaan, het is een belediging van God."[55][56] Op 4 november 2008 kwam de wapenstilstand op losse schroeven te staan nadat Israëlische militairen een Palestijnse strijder doodden. De Israëliërs beweerden dat ze bezig waren met het ontmantelen van een tunnel die bedoeld zou zijn om Israëlische militairen te ontvoeren. In de gevechten die volgden na de dood van de Palestijnse strijder kwamen nog eens vijf Palestijnen om het leven en raakten vier Israëlische militairen gewond.[57] Hierna laaide de strijd tussen Hamas en Israël weer op, in november en december vuurde Hamas 361 raketten en 303 granaten af vanuit de Gazastrook. In december 2008 gaf de Israëlische minister van DefensieEhud Barak toestemming voor een serie luchtaanvallen op Gaza, maar premierEhud Olmert besloot om de aanval uit te stellen.[58]
Op 18 december 2008 liet Hamas weten de (al geschonden) wapenstilstand met Israël niet te willen verlengen. Hamas legde de schuld bij Israël dat zich niet aan het bestand had gehouden en ook de blokkade van de Gazastrook niet op wilde heffen. Op 21 december vuurde Hamas 70 raketten af op Israël, vlak na deze beschietingen kwam Hamas met een verklaring dat ze een nieuw bestand wilde overwegen als 'Israël zijn agressie stopt en de grensovergangen opent'.[59] Hamas bleef echter raketten afvuren op het zuiden van Israël, hierop gaf Israël Hamas 48 uur de tijd om het verzet te staken. De beschietingen hielden aan, waarop Israël op 27 december 2008 startte met luchtaanvallen op de Gazastrook.[60][61] De 3 weken die hierop volgden worden ook welOperatie Cast Lead (Gegoten Lood) genoemd. Op de eerste dag voerden Israëlische gevechtsvliegtuigen aanvallen uit op dertig doelen inGaza-Stad, deze aanvallen zouden gericht zijn op gebouwen en installaties van Hamas, de eerste dag kwamen er 155 Palestijnen om het leven. Egypte schaarde zich achter Israël net als Fatah, volgens beiden had Hamas het Israëlische geweld over zichzelf afgeroepen door de beschietingen op Israël voort te zetten. Op 3 januari 2009 startte Israël de grondaanval en trok het met tanks de Gazastrook binnen.[62] Hoewel Israël met flyers en sms-berichten burgers opriep te vertrekken uit aan te vallen gebieden vielen er toch honderden slachtoffers, volgens Israël komt dit doordat Hamas burgers als menselijk schild gebruikt. Hamas stelt daarentegen dat Israël ook burgerdoelen aanvalt.[63] Op 8 januari 2009 ging deVeiligheidsraad van deVerenigde Naties akkoord met een resolutie over het conflict rond de Gazastrook. In de resolutie roept de VN Israël en Hamas op tot een onmiddellijk, duurzaam en volkomen gerespecteerd staakt-het-vuren. Hamas verwierp de resolutie direct en ook Israël zette de aanvallen voort.[64] Op 10 januari verklaarde premier Ehud Olmert dat Israël het offensief tegen Hamas zal doorzetten, Olmert zei dat Israël niet door anderen wil laten bepalen wanneer het stopt met het offensief.[65] Op 18 januari kwam er een eind aan dit conflict, dat aan 1391 Gazaanse Palestijnen het leven kostte (759 burgers, van wie 318 minderjarig). Negen Israëlische militairen en vier Israëlische burgers kwamen om.[66]
Van 14 november 2012 tot 22 november 2012 voerde Israël de Operatie Pillar of Defense uit, resulterend in 167 Palestijnse doden, waarvan 87 burgers (32 minderjarigen). Vier Israëlische burgers vonden de dood, waarvan 2 veiligheidsbeambten.[66]
Van 8 juli 2014 tot 26 augustus 2014 voerde Israël deOperatie Protective Edge uit, resulterend in 2203 Palestijnse doden, waarvan 1371 burgers (548 minderjarigen). Aan Israëlische zijde vielen 5 burgerdoden, waarvan een kind, 63 militairen en een buitenlands persoon.[66]
Conflict met Israël, 2021
Van 10 mei 2021 tot 21 mei 2021 voerde Israël deOperatie Guardians of the Walls (Wakers van de Muren) uit, resulterend in 232 Palestijnse doden in de Gazastrook, waarvan 137 burgers, waarvan 53 minderjarigen. Er vielen 6 doden aan Israëlische zijde en 3 buitenlanders.[66]
Grote Mars van de Terugkeer (2018-2019)
Vanaf vrijdag 30 maart 2018 (Yom al-Ard: Dag van het Land; ter nagedachtenis van de Palestijnse slachtoffers bij demonstraties tegen landonteigeningen in Israël op 30 maart 1976) tot en met vrijdag 27 december 2019 hielden grote groepen Palestijnen onder dit motto elke vrijdag demonstraties bij het grote elektronisch bewaakte militaire hek dat hen van Israël gescheiden houdt. Zij eisten daarbij terug te keren naar de plaatsen in Palestina (nu Israël) vanwaar zij of hun ouders gevlucht/verdreven waren. Tevens protesteerden zij tegen de Israëlische land-, zee- en luchtblokkade van de Gazastrook en tegen de erkenning door de Verenigde Staten van Jeruzalem (Al-Qoeds) als hoofdstad van Israël. Aanvankelijk georganiseerd door onafhankelijke activisten en bedoeld te duren tot Nakba-dag (15 mei) werd Hamas al gauw de dominante factor. Eind december 2019 stelde deze verdere demonstraties uit voor onbepaalde tijd. De demonstraties waren grotendeels geweldloos, maar groepen jongeren gooiden met stenen en molotov-cocktails naar Israëlische militairen achter het hek. Ook staken zij autobanden in brand. Israëlische militaire scherpschutters schoten van achter het scheidingshek 223 demonstranten dood (waarvan 46 minderjarigen) en meer dan 8000 Palestijnen raakten gewond/gehandicapt.[66]
Conflict met Israël, 2022
Van 5 tot 8 augustus 2022 voerde Israël deOperatie Breaking Dawn uit in de Gazastrook, resulterend in 33 Palestijnse doden, waarvan 17 burgers, waarvan 9 minderjarigen. Nog eens 15 Palestijnen (9 minderjarigen) werden gedood door raketten van Hamas.[66]
Oorlog Hamas-Israël, 2023-2024
Hamas overrompelde Israël vanuit de Gazastrook met eengrootscheepse aanval 's ochtends op 7 oktober 2023. Meer dan 240 Israëlische mannen, vrouwen en kinderen uit nabijgelegen kibboetsen en deelnemers aan een muziekfestival werden ontvoerd naar de Gazastrook. Enkele kibboetsen werden in brand gestoken. Honderden burgers en militairen werden doodgeschoten. Israël sloeg hard terug in de Gazastrook.[67] Na een maandoorlog, waarbij Israël zei bezig te zijn Hamas uit te schakelen, waren er meer dan 10.000 Palestijnse mannen, vrouwen en kinderen gedood, waaronder meer dan 4000 kinderen en 2550 vrouwen (volgens het door Hamas geleideministerie van Gezondheid in Gaza). 2260 personen worden vermist, waaronder 1270 kinderen.
Israël meldde aanvankelijk dat er meer dan 1400 Israëliërs (burgers en militairen) werden gedood door Hamas. Dit aantal werd na enkele weken neerwaarts bijgesteld naar 1200.[68] Al die tijd schoot Hamas raketten af op Israël, die door het raketafweersysteem Iron Dome doorgaans onschadelijk gemaakt werden.
Burgers aanvallen was opdracht
Het Israëlische leger vond na de liquidatie vanMuhammed Sinwar een topcommandant in de Hamas in mei 2025 in een ondergronds complex een niet aan een netwerk verbonden computer waarop een memo werd gevonden van zijn broerYahya Sinwar waarin richtlijnen met instructies voor de aanval op Israel op 7 oktober 2023. Gedateerd 24 augustus 2022, Die instructie bestonden uit de opdracht om niet alleen soldaten aan te vallen, maar ook burgergemeenschappen, en daarvan de huizen in brand te steken.[69]
Samenwerking en coördinatie met Al Jazeera
Het Israëlische informatiecentrum voor inlichtingen en terrorismeMeir Amit heeft documenten vrijgegeven waaruit blijkt dat de samenwerking en mediacoördinatie tussen Hamas enAl Jazeera tijdens de oorlog niet willekeurig of geïsoleerd was, maar systematisch, georganiseerd en voortdurend plaatsvond.[70][71]
Terreur tegen Palestijnen
UN Watch, een in Genève gevestigde niet-gouvernementele organisatie (NGO), rapporteerde in 2022 aan hetVN-Comité tegen Foltering dat de Palestijnse Autoriteit en Hamas routinematig mensenrechtenactivisten, vrouwen, LGBT-personen, politieke tegenstanders, zogenaamde "collaborateurs" en Palestijnen die land verkopen aan Joden martelden.[72]
Het Israëlische leger gaf in november 2024 duizenden uren aan beeldmateriaal vrij dat van Hamas in beslag zou zijn genomen, waarop te zien zou zijn hoe Hamas in de periode 2018-2020 Palestijnse burgers martelde.[73][74][75]
Selectie van de aanslagen door Hamas
1989: militante Hamas-leden schieten Israëliërs dood bij tientallen aanslagen. Israël verbiedt Hamas als een terreurorganisatie.
16 april 1993: eerste zelfmoordaanslag op de parkeerplaats Mehola Junction, 2 doden, 20 gewonden.
6 april 1994: 9 doden en 55 gewonden bij een aanslag met een autobom in de Israëlische stadAfula.
13 april 1994: zelfmoordaanslag op een bus inHadera, 6 doden en 30 gewonden.
19 oktober 1994: 21 doden en 50 gewonden bij een zelfmoordaanslag van Hamas op een bus in Tel Aviv, niet door Hamas opgeëist. Hierbij komt een Nederlandse student om.
9 april 1995: zelfmoordaanslag op Egged-bus 36, 9 doden, 55 gewonden.
24 juli 1995: zelfmoordaanslag op bus 20 inRamat Gan, 5 doden, 30 gewonden.
21 augustus 1995: zelfmoordaanslag op bus 26 in Jeruzalem, 5 doden, meer dan 100 gewonden.
25 februari en 3 maart 1996: twee zelfmoordaanslagen op bus 18 in Jeruzalem, 45 doden, 55 gewonden.
4 maart 1996: aanslag op het Dizengoff Center in Tel Aviv, toegeschreven aan Hamas, 13 doden.
21 maart 1997: aanslag op Café Appropo in Tel Aviv, 3 doden.
30 juli 1997: zelfmoordaanslag op de Mahane Yehuda-markt in Jeruzalem, 16 doden.
4 september 1997: bomaanslag in de Ben Yehudastraat in Jeruzalem, 4 doden (plus 3 zelfmoordenaars).
28 december 2000: een bomaanslag op een bus in Tel Aviv, waarbij 13 mensen gewond raken. Bronnen beweren dat Hamas hiervoor de verantwoordelijkheid heeft opgeëist.
1 juni 2001: zelfmoordaanslag voor de deur van discotheek Dophinarium in Tel Aviv, 21 doden, meer dan 100 gewonden.
27 maart 2002: 30 mensen komen om bij een zelfmoordaanslag in het Park Hotel in Netanya.
21 november 2002: Hamas eiste de aanslag op een volle Jeruzalemse stadsbus op, Egged-bus 20, waarbij 11 doden vielen. In de bus, die tijdens de ochtendspits op weg was van de voorstad Kiryat Menachem naar het centrum van de stad, zaten ook schoolkinderen en studenten. Meer dan 50 mensen raakten gewond.
augustus-september 2003: 39 doden bij drie zelfmoordaanslagen door Hamas.
14 januari 2004: 4 doden door een zelfmoordaanslag bij de grens tussen Israël en de Gazastrook. Het was de eerste keer dat in de Gazastrook een vrouw in naam van Hamas een zelfmoordaanslag pleegde.
29 januari 2004: zeker 10 doden door een zelfmoordaanslag op een bus in Jeruzalem.
14 maart 2004: een zelfmoordaanslag van Hamas en Fatah's Al-Aqsa Martelaren Brigade doodt 10 mensen in de haven van Ashdod.
31 augustus 2004: 16 doden en ruim 100 gewonden bij twee zelfmoordaanslagen op stadsbuslijnen 6 en 12 inBeër Sjeva.
18 januari 2005: zelfmoordaanslag op Israëlische militairen bij een Israëlisch checkpoint bij Gush Katif in de Gazastrook, 4 doden.
6 maart 2008: schietaanslag op de leerlingen van eenjesjiva in Jeruzalem, 8 doden.[76][77]
3 december 2000:Awad Silmi, een leider van de militaire tak van Hamas, de Izz ad-Din al-Qassam Brigades, gedood.
31 juli 2001:Jamal Mansoer enJamal Saliem, samen met vier andere Hamas-leden bij een helikopteraanval op een Hamas-kantoor inNablus gedood.
23 november 2001:Mahmoed Aboe Hannoed, een van de militaire leiders bij een helikopteraanval in Nablus gedood.
22 juli 2002:Salah Sjedada, de oprichter van de Izz ad-Din al-Qassam Brigades, gedood door een vliegtuigbom in de Gazastrook. Er vallen nog 17 andere doden, onder wie 11 kinderen. Er komen ook veel[bron?] bejaarden om.
14 augustus 2002:Nasser Jarrar, leider van de Izz ad-Din al-Qassam Brigades, gedood inTubas.
26 september 2002: liquidatiepoging opMohammed Deif in Gaza.
8 april 2003:Saadi al-Arabid, een belangrijk figuur in de militaire vleugel, samen met twee andere Hamas-leden en vier kinderen in de Gazastrook gedood.
10 juni 2003: mislukte poging omAbdel Aziz al-Rantissi te doden met een raket op zijn wagen.
11 juni 2003:Abdoellah Qawasmeh, Hamas-leider op de Westbank, in Hebron gedood.
6 september 2003: sjeikAhmed Yassin, de geestelijk leider, gewond geraakt in Gaza.
9 september 2003:Ahmed Badr, hoofd van de militaire tak, in Hebron gedood.
10 september 2003:Mahmoed al-Zahar overleeft een aanslag in Gaza. Zijn zoon komt wel om.
22 maart 2004: sjeikAhmed Yassin, oprichter van Hamas en geestelijk leider, door een Israëlische raketaanval vanuit een gevechtshelikopter gedood. Hierbij komen ook zeven omstanders om het leven.
17 april 2004:Abdel Aziz al-Rantissi gedood. Hij was hoofd van Hamas in de Gazastrook van 25 maart 2004 tot 17 april 2004.
1 januari 2009:Nizar Rayan gedood tijdens een Israëlische luchtaanval in het Israël-Gazaconflict 2008-2009.
14 november 2012:Ahmed al-Jabari, de leider van de militante tak van Hamas in de Gazastrook, gedood bij een Israëlische raketaanval op zijn auto in Gaza. Zijn zoon komt ook bij deze aanval om het leven.
2 januari 2024:Saleh al-Arouri, een belangrijk militair en politiek leider van Hamas, gedood bij een drone-aanval inBeiroet.[81]
13 juli 2024:Mohammed Deif, de opperbevelhebber van deal-Qassam Brigades, de militaire vleugel van Hamas, geliquideerd bij een Israëlische luchtaanval op de al-Mawasi-wijk vanKhan Younis, waarbij volgens het Hamas Ministerie van Volksgezondheid zeker 100 Palestijnse burgers werden gedood.[82]
31 juli 2024:Ismail Haniyeh gedood bij een explosie in de vroege ochtend in een appartementencomplex in Teheran.[83]
1 augustus 2024: Israël maakt bekend dat het de leider van de militaire tak van Hamas, Mohammed Deif heeft gedood bij een aanval op 13 juli op het vluchtelingenkampAl-Mawasi, nabijKhan Younis.[84]
9 september 2025: Israël voerde luchtaanvallen tegen hooggeplaatste Hamas-leden uit in deQatarese hoofdstadDoha. De zoon van de voorzitter van het politiek bureau Khalil al-Hayya werd gedood, samen met vier andere leden. Kopstukken kwamen niet om.[85]
Literatuur (selectie)
Michael Irving Jensen,The political ideology of Hamas: a grassroots perspective, uitg. I.B. Tauris (2008)ISBN 1845110595 enISBN 9781845110598
↑abAnthony Lopez; Carol Ireland;Jane Ireland; Michael Lewis, (2020). The Handbook of Collective Violence: Current Developments and Understanding. Taylor & Francis. blz. 239.
↑Jensen, M.I. (2009)The Political Ideology of Hamas. A Grassroots Perspective. Londen: I.B.Tauris & Co Ltd.
↑Thomas Mayer (1982)The Military Force of Islam. The Society of the Muslim Brethren and the Palestine Question, 1945-48, in:Elie Kedourie enSylvia G. Haim (eds.), p. 103.
↑Noura Erakat, Justice for some – law and the question of Palestine], p. 140. Stanford University Press, 2019,ISBN 9780804798259
↑Dr Abdel Aziz Rantisi. Independent, 19 apr 2004. "Although [Rantissi] wanted to establish a political leadership separate from the "military wing" of Hamas comparable to Sinn Fein and the IRA he was, with the other six founders of Hamas (three of whom were assassinated by Israeli missiles before Rantissi), held responsible by the Israelis for acts of violence. However no evidence that would convince a judge in a court of law of Rantissi's direct role was ever produced."
↑Ariel Français,Gaza – It is Time to Redesign the Future! Anthropology of the Middle East (AME) vol. 19 no. 2 (dec 2024)DOI:10.3167/ame.2024.190206. "On the side of Hamas, considered in the Western world a terrorist movement and, on the contrary, in the Arab Muslim world, a movement of resistance, even liberation,"
