Movatterモバイル変換

Gustaaf IV Adolf van Zweden

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Gustaaf IV Adolf
1778-1837

Koning van Zweden
Periode	1792-1809
Voorganger	Gustaaf III
Opvolger	Karel XIII

Vader	Gustaaf III van Zweden
Moeder	Sophia Magdalena van Denemarken
Dynastie	Holstein-Gottorp

Gustaaf IV Adolf (Stockholm,1 november 1778 -Sankt Gallen,7 februari 1837) waskoning van Zweden van1792 tot zijn abdicatie in1809. Hij was een zoon van koningGustaaf III van Zweden en diens vrouw koninginSophia Magdalena van Denemarken, de oudste dochter vanFrederik V van Denemarken enLouise van Groot-Brittannië. Hij was de laatsteZweedse koning die overFinland regeerde.

Jeugd en uithuwelijking

[bewerken |brontekst bewerken]

Hij werd geboren op 1 november 1778 in Stockholm. Hij was het eerst geboren kind van koning Gustaaf III en koningin Sophia Magdalena. Zijn grootouders aan vaderskant waren koningAdolf Frederik van Zweden en koninginLouisa Ulrika van Pruisen die een jongere zus van koningFrederik II van Pruisen was. Gustaaf Adolf had één jongere broer: prins Karel Gustaaf (1782-1783). Er werd in die tijd beweerd dat niet koning Gustaaf III zijn biologische vader was, maar wel de Zweedse edelman, in die tijd Baron en later Graaf,Adolf Frederik Munck van Fulkila. Dit is echter nooit officieel bevestigd. Hij werd opgevoed door zijn vader en door de liberaal denkendeNils Rosén von Rosenstein.

Op16 maart 1792 werd zijn vader koning Gustaaf III doorJacob Johan Anckarström neergeschoten in deKoninklijke Opera te Stockholm, alwaar de koning op 29 maart overleed. Toen werd de jonge Gustaaf Adolf koning onder hetregentschap van zijn oom, hertogKarel vanSödermanland, prins van Zweden. In augustus1796 werd er door zijn oom en diens regenten voor de jonge Gustaaf Adolf een reis naarSint-Petersburg geregeld. Hertog Karel en tsarinaCatharina II van Rusland (een nicht van Karel) hoopten hem uit te huwelijken aan de oudste kleindochter van Catharina, grootvorstinAlexandra Paulowna (1783-1801). Toen Gustaaf in augustus 1796 arriveerde in hetKeizerrijk Rusland werden hij en Alexandra meteen verliefd op elkaar. Het werd beschreven als liefde op het eerste gezicht. Desondanks werd het huwelijk toch afgezegd. Dit kwam doordat Gustaaf Adolf geen koningin wilde met hetRussisch-orthodoxe geloof.

Koning Gustaaf IV Adolf van Zweden, geschilderd doorJohann Baptist Lampi de Oude.

Gustaaf Adolf huwde op31 oktober 1797 met prinsesFrederika Dorothea Wilhelmina van Baden, een dochter vanKarel Lodewijk van Baden enAmalia van Hessen-Darmstadt. Dit huwelijk bracht de relaties met Rusland in gevaar en er werd gevreesd voor een oorlog. Maar de haat die Gustaaf Adolf deelde met tsaarPaul I van Rusland tegen deEerste Franse Republiek bracht de landen juist dichter bij elkaar. Zijn vrouw was een jongere zus vanLouise van Baden, de vrouw van tsaarAlexander I van Rusland, in Rusland beter bekend onder haar Russische naamElisabeta Aleksejevna (Елизавета Алексеевна).

Regering

[bewerken |brontekst bewerken]

Bij zijn meerderjarigheid in 1796 ontsloeg hij de ministers van zijn oom en voerde hij een reactionaire politiek. Uitgangspunt was onder meer een landbouweconomie en een buitenlandse politiek tegen deFranse Revolutie. Zo werd hij lid van deDerde Coalitie tegen keizerNapoleon I van Frankrijk. Zijn campagne ging slecht enZweeds Pommeren werd door de Fransen bezet. Toen zijn bondgenoot, Rusland, vrede sloot en een alliantie maakte met Frankrijk inTilsit (Vrede van Tilsit) in1807, bleven alleen Zweden, hetPortugal van koninginMaria I en hetGroot-Brittannië van koningGeorge III nog over als vijanden van Frankrijk. Op21 februari 1808 vielen de Russische troepen Finland binnen. Finland bestond toen uit Zweedse provincies. De Russen vielen Finland binnen om Zweden te dwingen toe te treden tot NapoleonsContinentale stelsel, een maatregel die alleen gericht was tegen Engeland (1806-1814). Niet lang daarna verklaarde ookDenemarken-Noorwegen de oorlog aan Zweden. Amper een paar maand later was bijna geheel Finland al verloren aan de Russen. Als gevolg van de oorlog werd Zweden gedwongen, tijdens hetVerdrag van Hamina, dat werd gesloten op 17 september 1809, het oostelijke deel van Zweden af te staan aan Rusland. Niet lang daarna werd hetGrootvorstendom Finland opgericht. De titel groothertog werd gegeven aan tsaarAlexander I van Rusland.

Revolutie en gedwongen abdicatie

[bewerken |brontekst bewerken]

Hetdespotisme van de koning, zijn geestelijke instabiliteit, en zijn vrome en desastreuze politiek leidden tot zijn afzetting door middel van een samenzwering van legerofficieren. Op 13 maart1809 lukte het zeven van de samenzweerders, geleid doorCarl Johan Adlercreutz, om door te breken in de Koninklijke appartementen van het paleis. Ze namen de koning en de koningin en hun kinderen gevangen. Hij en zijn familie werden gevangengezet in hetkasteel Gripsholm. De kroon ging over op zijn oom Karel (die als Karel XIII de troon besteeg) en deze sloot vrede met Rusland. De erfgenamen van Gustaaf Adolf werden uitgesloten van troonopvolging. Gustaaf reisde onder andere onder het pseudoniem vanKolonel Gustafsson en bracht de rest van zijn leven door in ballingschap.

In 1810 vestigde hij zich inBazel. Tussen 1812 en 1818 woonde hij inDuitsland. Vervolgens begon hij aan een zwervend leven. In 1824 bezocht hijSamuel Iperusz Wiselius inAmsterdam aan deNieuwe Herengracht. Hij stierf in 1837 aan eenberoerte in de herbergzum Weissen Rössli in het ZwitserseSankt Gallen. In Zweden regeerde op dat moment koningKarel XIV Johan (Jean-Baptiste Jules Bernadotte), ooit maarschalk van Frankrijk onder de door Gustaaf Adolf verwenste Napoleon.

Huwelijk en kinderen

[bewerken |brontekst bewerken]

Uit het huwelijk van Gustaaf Adolf enFrederika van Baden werden vijf kinderen geboren:

Gustaaf (9 november 1799 -5 augustus 1877), was kroonprins van Zweden. Hij was verloofd met prinsesMarianne der Nederlanden, maar huwde later prinsesLouise van Baden
Sophia Wilhelmina (21 mei 1801 -6 juli 1865), trad in het huwelijk met groothertogLeopold van Baden
Karel Gustaaf (2 december 1802 -10 september 1805)
Amalia Maria (22 februari 1805 -31 augustus 1853), bleef ongehuwd
Cecilia (22 juni 1807 -27 januari 1844), trad in het huwelijk met groothertogAugust van Oldenburg

Zijn zoon Gustaaf diende als officier in het leger van deHabsburgers van hetkeizerrijk Oostenrijk, hij trad in het huwelijk maar zou nooit een zoon krijgen, wel kreeg hij een dochter, de latere koninginCarola van Saksen, de vrouw van koningAlbert I van Saksen. Dochter Sophia Wilhelmina trad in het huwelijk met groothertog Leopold van Baden en hun kleindochter, prinsesVictoria van Baden, huwde de latere Bernadotte-koningGustaaf V van Zweden. De huidige koningKarel XVI Gustaaf van Zweden is dus een nakomeling van koning Gustaaf IV Adolf. In1812 werd de scheiding tussen Gustaaf en zijn vrouw Frederika een feit. Na zijn huwelijk had Gustaaf Adolf vele minnaressen, onder wieMaria Schlegel. Zij schonk hem een zoon,Adolf Gustafsson.