Gluconeogenese is het opnieuw vormen vanglucose. Bij gluconeogenese wordt glucose uit niet-koolhydraatbronnen als aminozuren englycerol, maar vooral uitpyrodruivenzuur, gemaakt. Verder kunnen naast pyrodruivenzuur ookglycerine,di- oftricarbonzuren als uitgangsstof dienen. De glycerine (ook glycerol genaamd) is van deafbraak vanvetten afkomstig en de di- en tricarbonzuren van afbraak van aminozuren uitvoedsel of bij onvoldoende voedsel (honger) uit het spierweefsel.
Gluconeogenese is geen omgekeerdeglycolyse. Bij gluconeogenese worden de drie onomkeerbarereactiestappen omzeild. Dit voorkomt dat glycolyse en gluconeogenese tegelijkertijd in de cel optreden. Bij dit proces kunnen enkele tussenstappen van deglycolyse in omgekeerde richting verlopen. Drie reactiestappen zijn veranderd om het proces energetisch mogelijk te maken. De belangrijksteenzymen die nodig zijn bij de gluconeogenese bevinden zich in hetcytoplasma van decel. Een uitzondering hierop ispyrodruivenzuur-carboxylase dat zich in hetmitochondrium bevindt. De snelheid van de gluconeogenese wordt bepaald door het sleutelenzym fructose 1,6-difosfatase voor de omzetting van fructose 1,6-difosfaat (F-1.6BP).Acetyl-CoA beïnvloedt de activiteit van het enzym pyrodruivenzuur-carboxylase in het mitochondrium encitroenzuur doet dat bij het enzym fructose 1,6-difosfatase.
Gluconeogenese vindt bij de mens vooral in delever plaats en in mindere mate in denieren. Het is vooral belangrijk als er door zware inspanning veelmelkzuur gevormd wordt en bij honger om debloedsuikerspiegel op peil te houden. Dit melkzuur kan gemakkelijk omgezet worden in pyrodruivenzuur dat in de gluconeogenese gebruikt wordt. De gluconeogenese staat onder invloed van het hormooncortisol uit debijnierschors en voorziet in glucose als er te weinig glucose in de cellen aanwezig is en als de hoeveelheid melkzuur in het bloed toeneemt. De keuze in het lichaam voor gluconeogenese in plaats van glycolyse is zeer belangrijk, omdat gluconeogenese energie kost terwijl glycolyse energie oplevert. Het hormoonglucagon stopt de glycolyse bij een te laag glucosegehalte in het bloed en start de gluconeogenese.
De specifieke stappen in de gluconeogenese zijn:
Fosfofructokinase,hexokinase en pyrodruivenzuurkinase van glycolyse worden tijdens gluconeogenese door de betreffendefosfatasen (PEP-carboxykinase, pyrodruivenzuur carboxylase en fructose bis-fosfatase, glucose-6-fosfatase) vervangen (afsplitsing van fosfaat en geen terugwinning van ATP).Pyrodruivenzuurkinase wordt omzeild, waarbij de twee nucleoside-trifosfaten (NTPs) ATP en GTP voor de benodigde energie zorgen om de reactie in de gewensteanabole richting te drijven.
Glycolyse (Glucose pyrodruivenzuur) en gluconeogenese (pyrodruivenzuur Glucose).
