Dit artikel gaat over degeschiedenis van het kantonAppenzell Ausserrhoden.

De naamAppenzell komt van hetLatijnseabbatis cella, wat "Zelle des Abts" betekent.

Voor zover bekend werdAppenzell in deprehistorie ofRomeinse tijd niet permanent bewoond. Er zijn wel enkele schaarse vondsten gevonden van tijdelijke nederzettingen van jagerverzamelaars. Voorts is er een stenen bijl uit hetNeolithicum (jongesteentijd) inSteckbach en een bronzen bijl uit de latebronstijd.

Pas in de7e eeuw worden de eerste nederzettingen met name genoemd. Daarnaast worden de rivieren deSitter enNecker genoemd en diversebergen, zoals deSäntis en deSämtis. In de8e eeuw stichtten deAlemannen diverse nederzettingen en dorpen. Er zijn graven van Alemannen gevonden. De nederzettingen vallen onder de invloed van hetKlooster Sankt Gallen. De kerstening van wat we nu hetkantonAppenzell. In837 werd voor het eerstHerisau genoemd, in921Hundwil.Appenzell, de huidige hoofdstad van hethalfkantonAppenzell Innerrhoden werd voor het eerst in een stichtingakte van dekerk in die plaats genoemd. De stad Appenzell werd toen nogAbbacella genoemd.

In de9e eeuw kwam Appenzell aan hetFrankische Rijk en in de10e eeuw aan hetHeilige Roomse Rijk.

De grote macht van hetKlooster Sant Gallen dateert van 719 na Christus. Ene Tribun Waktram schonk toen landerijen enheerlijkheden met bijbehorende rechten aanabt Otmar van het klooster. Echter, niet al het land van Appenzell was in handen van de abten. Zij waren bang dat hun bezittingen in handen zouden vallen van andere landheren en daarom werden er onder toeziend oog van de abten diverseburchten,forten enkastelen gebouwd. Een van de bekendste kastelen was de in 1210 gebouwde vestingClanx.

De bevolking van Appenzell en het kantonSankt Gallen keerden zich in de15e eeuw tegen de macht van deadel,geestelijkheid (in dit geval de macht van de vorst-abt van hetKlooster Sankt Gallen) en deHabsburgers (hetOostenrijkse vorstengeslacht dat meestal de keizer van het Heilige Rooms Rijk leverde). In 1401 brak de zgn.Appenzeller Oorlog uit. De oorlog eindigde in 1429 in het voordeel van de opstandelingen en aan de heerlijke rechten van het klooster van Sankt Gallen kwam in theorie een einde. Toch bleven de Appenzellers tot in de16e eeuwtienden afdragen.

Tijdens het conflict tussenOostenrijk en hetEedgenootschap bleef Appenzell aanvankelijkneutraal, maar dit lukte niet. In 1411 kwam Appenzell onder bescherming van het Eedgenootschap te staan. Op 17 december 1513 trad Appenzell toe tot hetEedgenootschap.

Het kanton Appenzell behoorde tot hetbisdomKonstanz en viel onder hetaartdekenaatThurgau en hetdekenaatSankt Gallen en bestond uit enkeleparochies. Het religieuze leven stond op een hoog peil en veel Appenzellers waren aangesloten bij eenderde orde.

Omstreeks 1522 vinden de ideeën van deReformatie haar doorgang in Appenzell. Eerste aanhangers van de Reformatie waren mensen alsJohannes Dörig,Jakob Schurtanner,Walter Klarer,Matthias Kessler,Pelagius Amstein enJohannes Hess. De meesteprotestanten bevonden zich in gebied dat thans het halfkantonAppenzell Ausserrhoden omvat. Naast hetGereformeerd protestantisme, bleken ook de ideeën van deDopers veel aanhangers te hebben. In het gebied dat thans het halfkantonAppenzell Innerrhoden omvat bleef hetrooms-katholicisme overheersen. Men trachtte een wet in te voeren die degodsdienstvrijheid moest waarborgen (1523) maar deze kwam niet van de grond. Nog in de jaren 20 van de16e eeuw werden de Dopers vervolgd, kort daarna liep de spanningen tussen gereformeerden en rooms-katholieken hoog op.

In het midden van de 16e eeuw begon er een katholieke reformatie onder derLandammännerJoachim Meggeli,Bartholomäus Dähler,Johannes Heim von Heimen enKonrad Wysser.

DeTweede Kappeleroorlog (1531), die gewonnen werd door de Rooms-katholieke kantons, verhinderde een complete victorie van de protestanten in Appenzell. Een oplossing voor het geloofsvraagstuk was evenwel nog niet gevonden. Later werd het kanton opgedeeld in diverse protestantse en katholieke gebieden, maar dit bleek op de lange duur geen echte oplossing. De katholieke gebieden waren het machtigst en er werden van hieruit "Rekatholiseringsacties" ondernomen. Deze acties riepen ergernis op bij de protestanten. Nadat bemiddelingspogingen van de zijde van het Eedgenootschap waren mislukt, werd het kanton in 1597 verdeeld in een katholiek deel, het halfkantonAppenzell Innerrhoden en een protestants deel, het halfkantonAppenzell Ausserrhoden.

Na deLandteilung werd het halfkanton Appenzell Ausserrhoden een zuiver protestants kanton en werden dekloosters opgeheven en het katholicisme alsgodsdienst verboden (omgekeerd werd de protestantse godsdienst in Appenzell Innerrhoden verboden). Administratief werd Appenzell Ausserrhoden opgedeeld in zesGrossrhoden, te weten,Urnäsch,Herisau,Hundwil,Teufen,Trogen enGais. Ieder jaar werd in Appenzell Ausserrhoden eenLandsgemeinde gehouden (de laatste werd in 1997 gehouden). DeLandsgemeinde koos deLandammann (regeringsleider) en de Grote en de Kleine Raad. Het centraal gelegenTrogen werd gerechtelijke hoofdstad van Ausserrhoden terwijlHerisau later werd aangewezen als bestuurlijke hoofdstad. Tussen Trogen en Herisau ontwikkelde zich een soort rivaliteit. Politiek en godsdienst waren nauw met elkaar verweven.

Tussen de16e en18e eeuw ontstond er een levendige huisnijverheid. Men legde zich vooral toe opkatoen enborduurwerkfabricatie. In de agrarische gebieden van het kanton legde men zich toe opakkerbouw (in het speciaal het verbouwen van granen) enveeteelt (melkveehouders). Deze ontwikkelingen zorgden voor eeneconomische groei die ervoor zorgde dat men zelfs werkkrachten wierf uit de omringende kantons en zelfs uit het buitenland. In Ausserrhoden ontstonden levendige week- en jaarmarkten:Heiden vanaf 1685 enTeufen vanaf 1728.

In de 18e eeuw ontstonden er naast het al aanwezigepatriciaat een opkomende middenklasse van fabrikanten en winkeliers, en predikantendynastieën, zoals die van de Anhorns, de Bischofbergers en de Walsers. Op politiek niveau werden de lakens uitgedeeld door de families Zellweger, Tanner, Wetter, Gruber, Zürcher en Schiess. VeelLandammänner treft men uit deze geslachten aan.

In een gesloten en agrarische samenleving als Appenzell Ausserrhoden vonden de ideeën vande Verlichting weinig weerklank. Toen derevolutionaireFranse legers in 1798 hetEedgenootschap binnenvielen en onder andere ook Ausserrhoden bezetten, was er van vreugde onder de bevolking geen sprake. Daar kwam nog bij dat de FransenLandammannJohannes Schäfer ter zijde schoven en een voorlopige regering instelden onderJohann Ulrich Rüsch. Korte tijd daarna werden Appenzell Ausserrhoden, Innerrhoden, grote delen van het kantonSankt Gallen, alsmede hetbaljuwschapRheintal samengevoegd tot het kantonSäntis. Het kanton Säntis kan eerder een provincie dan een kanton worden genoemd, daar Säntis in zijn geheel geenautonomie bezat. De bevolking van het nieuwe kanton Säntis was het niet met deze ontwikkelingen eens en kwam in de herfst van 1798 in opstand. Het Franse leger viel daarop het kanton Säntis binnen en bezetteAppenzell, de voornaamste plaats van het kanton (ofschoonHerisau de hoofdstad was geworden). Inoktober 1799 vielen de Fransen Säntis opnieuw binnen om de orde te herstellen. Ditmaal straften zij de bevolking met hoge belastingen. In 1802 bepaalde de nieuwe machthebber van Frankrijk,Napoleon Bonaparte, dat het bestuur van deHelvetische Republiek (zoalsZwitserland sinds 1798 werd genoemd) moest worden veranderd en dat de kantons hun autonomie moesten herkrijgen. Säntis verkreeg in dat jaar een zekere autonomie en alsRegierungsstatthalter werdDavid von Gonzenbach aangesteld. Binnen het kanton Säntis verkregen Ausserrhoden, Innerrhoden en Sankt Gallen ook weer enige autonomie enJakob Zellweger II werd(Regierende) Landammann van Appenzell Ausserrhoden. Tussen december en maart 1803 kon hij echter zijn ambt niet uitoefenen, maar na de uitvaardiging van NapoleonsMediationsakte, waarbij het kanton Säntis werd opgeheven en de autonomie van drie kantons Ausserrhoden, Innerrhoden en Sankt Gallen werden hersteld, kon hij dit wel. Samen metJohann Schmid domineerde Jakob Zellweger II tot de jaren 20 van de negentiende eeuw de politiek van Innerrhoden.

Tijdens deMediationstijd, die van 1803 tot 1813 duurde, werd de toestand van vóór 1798 grotendeels hersteld. Maar er kwamen ook veranderingen. Een van die veranderingen was dat er, voor die tijd, moderne wegen werden aangelegd. Ook de medische verzorging werd verbeterd.

In 1813 verlieten de Fransen Zwitserland en werd het Eedgenootschap weer onafhankelijk. In 1814 kreeg Appenzell Ausserrhoden een tijdelijkegrondwet. Jakob Zellweger II enJohann Schmid waren tot aan het begin van de jaren 20 van de negentiende eeuw meestal afwisselendLandammann en voerden eenRestauratieve,conservatieve, koers. In de jaren 20 van de negentiende eeuw kwamen meerliberaal georiënteerde figuren aan het bewind van het kanton te staan, zoalsLandammanJohann Konrad Frischknecht, een voorman van de boeren enLandammannMatthias Oertli, de voorman van de stadse bevolking. In de jaren 30 van de 19e eeuw sprak de leiding van Ausserrhoden zich uit vóór de opdeling vanBazel in twee kantons, het progressieve kantonBasel-Landschaft en het conservatieve kantonBazel-Stad. Tijdens het conflict over de mogelijke opdeling van het kantonSchwyz inAusserschwyz enInnerschweiz bemiddeldeLandammannJakob Nef. In 1834 kreeg Appenzell Ausserrhoden een nieuwegrondwet. In deze grondwet werd onder andere geregeld datTrogen de juridische hoofdstad van Ausserrhoden zou worden enHerisau de administratieve hoofdstad. De grondwet werd in 1876 en in 1908 gewijzigd. In 1847 nam Ausserrhoden aan de zijde van federale troepen deel aan deSonderbundsoorlog tegen de Rooms-katholieke enconservatieve kantons van deSonderbund. In 1848 stemde deLandsgemeinde vóór de nieuwebondsgrondwet. Nadien namen Ausserhroder politici actief deel in de bondspolitiek. In 1848 werd bijvoorbeeldJohann Ulrich Schiess totbondskanselier gekozen.

Tussen 1875 en 1913 werden er velespoorwegen aangelegd. Door deze maatregel groeide deeconomie en nam de bevolking toe. In 1910 bereikte het bevolkingsaantal een hoogtepunt. Appenzell Ausserrhoden telde toen 57.973 inwoners (tegen 53.200 inwoners in 2001).

Sinds 1848 zijn de conservatieve liberalen in Appenzell Ausserrhoden aan de macht. In 1906 werd deDemocratische Partij(Demokratische Partei) opgericht. In 1910 richttedomineeArthur Eugester, een vooraanstaand liberaal, deVrijzinnige Democratische Partij op die voor de Democratische Partij in de plaats kwam, deze FDP maakt deel uit van defederaleVrijzinnige-Democratische Partij (FDP). In 1933 werd deKatholieke Volkspartij(Katholische Volkspartei) opgericht, die thans deel uitmaakt van federaleChristendemocratische Volkspartij (CVP). De Arbeidersbond(Arbeiterbund), laterArbeidersvereniging(Arbeiterverein) was al sinds 1902 aangesloten bij deSocialistische Partij (SP). Na 1990 sloten een aantal gemeentelijke conservatieve verenigingen op in deZwitserse Volkspartij (SVP).

Op 22 maart 1934 werd de inHerisau geborenJohannes Baumann (FDP) in deBondsraad (federale regering) gekozen. Hij werd hiermee de eerste bondsraad uit Appenzell Ausserrhoden.

Net als het kantonAppenzell Innerrhoden is het kanton Appenzell Ausserrhoden een conservatief kanton. Beide Appenzeller kantons staan er vooral om bekend dat ze zo laat het..ht hebben ingevoerd. In 1972 kregen vrouwenstemrecht op gemeentelijk niveau, pas in 1989 op kantonnaal niveau. In Appenzell Innerrhoden werd het vrouwenkiesrecht in 1990 ingevoerd. Appenzell Ausserrhoden en Appenzell Innerrhoden waren de laatste kantons in Zwitserland die het vrouwenkiesrecht invoerden. In 1994 werd er voor het eerst een vrouw in de regeringRegeringsraad(Regierungsrat) en in 1997 kreeg Ausserrhoden zijn eerste vrouwelijkLandammann:Marianne Kleiner-Schläpfer. Van 2003 tot 2006 was er een tweede vrouwelijkLandammann, namelijkAlice Scherrer-Baumann.

In 1997 vond de laatsteLandsgemeinde plaats. Tijdens deze bijeenkomst besloot men deLandsgemeinde af te schaffen. Ofschoon deLandsgemeinde een vorm vanoerdemocratie is, heeft het als nadeel dat de stemmingen tijdens eenLandsgemeinde nooit geheim zijn. In 1998 vonden de eerste geheime, algemene verkiezingen plaats.

In 2003 werdHans-Rudolf Merz (FDP) in deBondsraad gekozen.

• Geschiedenis van Appenzell Ausserrhoden