Eengeplande stad ofnieuwe stad is eenstad die gebouwd is naar een planmatig ontwerp. Het Franse equivalent van een geplande stad is deville nouvelle. In het Engels worden deze geplande steden in het algemeen metnew town aangeduid.
Naast geplande steden kunnen plaatsen zijn ontstaan uit een dorpskern, zoals Assen, Heerhugowaard of Hengelo, en plaatsen ontstaan vanuit een historische stadskern, zoals Alkmaar, Maastricht of Dordrecht.[1]
De termgarden city verwijst naar het geplande stadconcept vanEbenezer Howard, die suburbanetuinsteden wilde bouwen rondom grote steden. Een Brits voorbeeld isWelwyn Garden City.
Een aantal van dehoofdsteden in de wereld zijn geplande steden, zoalsWashington D.C. in deVerenigde Staten,Canberra inAustralië,Brasilia inBrazilië,New Delhi inIndia,Abuja inNigeria enIslamabad inPakistan. De nieuweBirmaanse hoofdstadNaypyidaw is ook een voorbeeld van een nieuwe stad.
In België zijnLe Grand-Hornu enLouvain-la-Neuve geplande steden.
In Nederland zijnDen Helder,IJmuiden,Hoofddorp,Nieuw-Vennep,Almere,Lelystad,Dronten,Emmeloord enHellevoetsluis gepland.[1] Een vroeg voorbeeld van een geplande stad in Nederland isElburg.
De term "new town" wordt gebruikt voorgroeikernen die in de 1960er jaren nabij grote steden zijn gebouwd om deze te ontlasten en ruimte te bieden aan mensen die vlak bij de grote stad een huis met tuin wilden hebben. Voorbeelden zijnAlmere nabijAmsterdam,Zoetermeer nabijDen Haag enCapelle aan den IJssel nabijRotterdam.[2] Omdat de "new towns" allemaal in dezelfde periode zijn gebouwd, ontstond er in de jaren 2020 het probleem van massale veroudering van huizen en gebouwen. Dit gaat gepaard met bovengemiddeld slechte leefbaarheid en veiligheid op sociaal gebied, die zich uit in verloedering, armoede, jeugdcriminaliteit en weinig sociale cohesie.[2]
Enkele miljardairs hebben plannen om eigen geplande steden te bouwen, zoalsBill Gates (Belmont, Arizona), Google (Quayside, Canada), de overheid van Saoedi-Arabië (Neom)[3] enPeter Thiel (Artisanopolis, Frans-Polynesië).[4]
De regering vanIndonesië wil op het eilandBorneo eennieuwe stad laten bouwen dieJakarta moet opvolgen als hoofdstad van het land. Het ontwerp hiervan heetNagara Rimba Nusa.