Princip was de zoon van een postbode en het vierde kind in een reeks van negen kinderen, van wie er zes in hun eerste levensjaar overleden. In 1907 ging hij naar de handelsschool in Sarajevo, de hoofdstad vanBosnië-Herzegovina. Hij zat in klas 1b, met 41 andere leerlingen, van wie de meesten uit de plaatselijke handelselite of ambtenarij kwamen. Princip was in die tijd nog niet bezig met politiek. Hij hield wel erg van boeken; al sinds zijn kinderjaren op het platteland vanGrahovo.[1]
Maar Princip hield niet van de handelsschool en ging in 1910 naar het gymnasium vanTuzla. Deze overstap viel hem zwaar en hij gedroeg zich slecht. Princip werd overgeplaatst naar het Eerste Gymnasium vanSarajevo, waar hij zijn studie ook afrondde. Vanaf 1911 begonnen zijn idealen zich te vormen, bijvoorbeeld door de zelfmoordaanslag vanBogdan Žerajić een jaar daarvoor.
Na het gymnasium voegde hij zich bij de geheime Bosnisch-Servische nationalistische beweging, deZwarte Hand. De twee daaropvolgende jaren wijdde hij aan deze beweging.
In 1912 had Princip geprobeerd dienst te nemen in het Servische leger dat op het punt stondMacedonië binnen te vallen. Hij werd echter door majoor Tankosić geweigerd omdat deze hem te klein en te zwak vond, waarbij deze ook het dreigement toevoegde hem een pak slaag te laten geven indien hij niet direct wegging.[2] Diep vernederd keerde Princip terug, met het voornemen te bewijzen dat ook hij een daad kon stellen, en beslist niet klein en zwak was. Het toeval wilde dat het juist Tankosić was die twee jaar later de Zwarte Hand van wapens en vergif zou voorzien.
Princip en twee medestudenten broedden een plan uit om Frans Ferdinand te liquideren en legden dit plan voor aan de leiding van de Zwarte Hand. Deze reageerde terughoudend, maar bezorgde het drietal toch een aantal wapens encyanidecapsules. Een aantal leden van de Zwarte Hand stond klaar langs de route om Frans Ferdinand te vermoorden. Toen, na lang wachten, de stoet langskwam, gooide een van hen eenhandgranaat naar de auto van de troonopvolger. De handgranaat werd weggeslagen door Frans Ferdinand of stuiterde uit de auto.[3] Hij kwam vervolgens onder een er achter rijdende auto met officieren terecht en ontplofte na 10 seconden. Drie officieren raakten gewond. Princip en zijn maten waren ontmoedigd door de mislukking en gaven er de brui aan. Princip zelf droop af en ging naar de delicatessenzaak van ene Moritz Schiller.
Ferdinand stond erop de dag af te werken volgens de agenda, maar veranderde later van gedachten; hij wilde naar het ziekenhuis om de gewonde officieren te bezoeken. Zijn chauffeur nam echter de verkeerde afslag, waardoor het gezelschap oog in oog kwamen te staan met Princip, die net uit de delicatessenzaak kwam. Voor Princip kwam deze ontmoeting uiteraard geheel onverwacht, maar toch zag hij zijn kans schoon. Hij trok zijn pistool,[4] en vuurde drie schoten af. Sophie werd in de buik getroffen, en daarna werd Ferdinand geraakt in de hals. De derde kogel was eigenlijk bedoeld voorOskar Potiorek, militair gouverneur van Bosnië. Sophie en Ferdinand overleden; ze lieten drie kinderen achter. Princip slikte de cyanide (cyaankali) die hij gekregen had, maar braakte ze uit. Hij trachtte dan zich door zijn hoofd te schieten, maar omstanders sloegen hem het pistool uit zijn hand.
De cel waarin Princip twee jaar verbleef
De aanslag was knullig opgezet en het slagen van de moord was eigenlijk vooral te danken aan toeval. Door het toeval dat Frans Ferdinand besloot de officieren in het ziekenhuis te bezoeken, dat de chauffeur de verkeerde afslag nam en stilstond, en dat Princip toevallig door de voordeur van de delicatessenzaak naar buiten stapte, kon Princip de kroonprins van zijn leven beroven. Hierdoor werd een keten van gebeurtenissen in gang gezet die leidde tot de Eerste Wereldoorlog.
Tijdens de rechtszaak inSarajevo werd Princip op28 oktober1914 veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf, de maximale straf voor iemand jonger dan twintig jaar. Een aantal van zijn vrienden - waaronder zijn beste vriend Danilo Illić - waren al wel meerderjarig, en werden daarom opgehangen. Waarschijnlijk had Princip altuberculose opgelopen voordat hij in de gevangenis kwam. Enige tijd later moest zijn rechterarm wordengeamputeerd als gevolg van bot-tuberculose.
Hij verbleef in de gevangenis inTheresienstadt. Hij werd er in isolatie gehouden, was altijd geketend en mocht geen bezoek ontvangen. In zijn cel had hij met een lepel in de wand gekrast: "Onze geesten sluipen door Wenen, fluisteren in de paleizen en laten de heren sidderen." Volgens zijn psychiater, Dr. Pappenheim, werd hij echter verteerd door schuldgevoel over wat zijn daad in gang had gezet, vooral betreffende de gevolgen voor zijn eigen landgenoten.[5] Na bijna vier jaar gevangenschap overleed hij in een ziekenhuis vlak bij de gevangenis, een half jaar voor het einde van de oorlog. Hij werd begraven in Theresienstadt, maar in 1939 opgegraven door Joegoslavische studenten en meegenomen naar Sarajewo. Daar werd hij herbegraven op de Orthodoxe begraafplaats Kosevo.
De Zweedse powermetalbandSabaton bracht in 2022 het albumThe War To End All Wars'' uit. Het openingsnummerSarajevo beschrijft de aanslag en het begin van de daarop volgende oorlog.
In het nummerAll For You Sophia van de bandFranz Ferdinand zit een aantal verwijzingen naar de moord.
Op het albumIets van een Clown vanHerman van Veen, staat het doorRob Chrispijn geschrevenPrincip, dat over de moord gaat.
