Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Naar inhoud springen
Wikipediade vrije encyclopedie
Zoeken

Galileo Galilei

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Galileo Galilei
Galileo Galilei in 1624, portret door Ottavio Leoni (1578-1630)
Galileo Galilei in 1624, portret doorOttavio Leoni (1578-1630)
Algemene informatie
GeboortenaamGalileo di Vincenzo Bonaiuti de' Galilei
Geboren15 februari 1564
Pisa
Overleden8 januari 1642
Arcetri
Land(en) van nationaliteitHertogdom Florence,Groothertogdom Toscane
BeroepNatuurkundige,astronoom,wiskundige,filosoof
Prijzen en onderscheidingenInternational Space Hall of Fame(1991)[1][2]
Familie
VaderVincenzo Galilei
Broer(s)Michelagnolo Galilei
Handtekening
Handtekening
Portaal Portaalicoon  Natuurkunde
Galilei enViviani, 1892,Tito Lessi
Geboortehuis van Galilei in Pisa

Galileo Galilei (Pisa,15 februari1564[3]Arcetri,Florence,8 januari1642[4]) was een Italiaansnatuurkundige,astronoom,wiskundige enfilosoof. Hij was hoogleraar in Pisa (1589-1592) enPadua (1592-1610). In het Nederlands, het Duits en in deScandinavische talen wordt hij meestal aangeduid als Galilei, in het Frans als Galilée. In de meeste andere Europese talen wordt hij bij zijn voornaam Galileo genoemd.

Leven

[bewerken |brontekst bewerken]

Jeugd

[bewerken |brontekst bewerken]

Galilei werd op 15 februari 1564 geboren in Pisa als oudste zoon vanVincenzo Galilei en Giulia Ammananti.[5] Zijn vader was een bekendluitspeler-componist en schrijver van muziektheoretische boeken. In 1572 trok Vincenzo samen met zijn vrouw en vijf jongste kinderen naar Florence, waarbij de achtjarige Galileo[6] achterbleef in Pisa bij Muzio Tedaldi, schoonfamilie van zijn moeder, een koopman met wie Galilei's vader korte tijd een handel in wol had gehad.[7]:1 In 1574 voegde Galilei zich weer bij zijn familie in Florence, waar hij werd onderwezen in het Camaldulenzer klooster van Santa Maria van Vallombrosa.[5] De jonge Galilei werd zo aangetrokken tot het kloosterleven dat hij zelfs een tijdjenovice was, totdat zijn vader hem daar weghaalde.[8] Deze wenste namelijk dat zijn zoon dokter zou worden, zoals een vijftiende-eeuwse voorzaat van de familie Galilei,Galileo Bonaiuti, naar wie Galilei was genoemd.[8] Het gezin had moeite om rond te komen. Galilei voorzag zijn leven lang in het onderhoud van zijn broers en zussen.

Universitaire studies

[bewerken |brontekst bewerken]

In 1580 zorgde Vincenzo ervoor dat zijn zestienjarige zoon werd ingeschreven aan de faculteit geneeskunde van deUniversiteit van Pisa en regelde hij het zo dat Galilei opnieuw bij Tedaldi kon intrekken.[8] De studies spraken hem niet aan, maar buiten de universiteit om maakte hij kennis met de toegepaste wiskunde door toedoen vanOstilio Ricci. Deze bepaaldesoortelijke dichtheden en hield zich bezig met stromende en rustende vloeistoffen, waar later Galilei's eerste onderzoekingen over zouden gaan. Met hulp van deze Ostilio Ricci overtuigde Galilei in 1583 zijn vader ervan om zich via privélessen in dewiskunde te bekwamen.[9] Hij begon ook aan een studienatuurkunde maar moest door geldgebrek na vier jaar stoppen, mede omdat groothertog Ferdinand hem niet financieel wilde steunen om zijn doctorstitel te halen. In 1585 verliet hij de universiteit zonder diploma.[10]

Standbeeld in deUffizi, Florence

Hoogleraar

[bewerken |brontekst bewerken]

In 1589 werd hem, op voorspraak van zijn beschermheer,markiesGuidobaldo del Monte, in Pisa een leerstoel wiskunde aangeboden, die hij aannam. Naar het schijnt had hij het hier niet erg naar zijn zin; hij ervoer geregeld onenigheden met collega's en het salaris was relatief laag (60scudi (schilden) per jaar). Daardoor moest hij bijlessen geven en studenten in huis nemen. In 1590 publiceerde hij zijn eerste boekDe motu (Over beweging). Hij nam in 1592 ontslag en trok daarna weer in bij zijn ouders.

Na enkele maanden werd hij door deuniversiteit van Padua aangenomen, waar hij tot 1610 als hoogleraar les gaf in meetkunde, mechanica en sterrenkunde. Hij zou het hier erg naar zijn zin hebben gehad, en het salaris was aanzienlijk hoger, vooral ook door de bijlessen die hij gaf en de studenten die hij inzijn huis nam.

Galilei richtte een werkplaats in als instrumentenmakerij, voor eigen proeven en voor de verkoop van bijvoorbeeld zijnproportionaalpasser. Met die passer kon men worteltrekken en ook andere berekeningen doen. In 1609 maakte hij, geïnspireerd door het ontwerp van detelescoop, die in Nederland uitgevonden was doorHans Lipperhey, een verbeterde versie van de kijker, waarmee hij al in datzelfde jaar een aantal opzienbarende astronomische ontdekkingen deed.In deze periode deed Galilei zijn ontdekkingen in de zuivere en toegepaste wetenschap, onder meer in de bewegingsleer (kinematica), desterrenkunde en desterkteleer van materialen. Daarnaast doceerde hij aan zijn studenten vernieuwende theorieën, bijvoorbeeld in de natuurkunde, waarbij hij doceerde dat de valversnelling, in tegenstelling totAristoteles' ideeën, onafhankelijk is van de massa. Ook begon hij te twijfelen aan de leer vanPtolemeus, en verdedigde hij in plaats daarvan de leer vanCopernicus.

Samenwonen en kinderen

[bewerken |brontekst bewerken]

Hoewel hijkatholiek was, leefde Galilei ongetrouwd samen met Marina Gamba, en leefde daarmee in de ogen van de Katholieke Kerk in zonde. Ze kregen twee dochters en een zoon. De dochters werden vanwege hun onwettige geboorte - niemand zou hen willen trouwen - naar het klooster San Matteo inArcetri gestuurd.[11] Vanuit het klooster wasMaria Celeste, de oudste dochter, een bron van steun voor haar vader.

Publicaties en conflict met de Kerk

[bewerken |brontekst bewerken]

In 1610 publiceerde Galilei zijn waarnemingen van demaan, desterrenhemel, deMelkweg en demanen vanJupiter, allemaal gedaan met behulp van zijn telescoop, in zijnSidereus Nuncius (Sterrenbode). Het jaar daarop kwam Galilei naar Rome om aan dejezuïeten van hetCollegio Romano de telescoop te demonstreren. Hij werd toen ook lid van deAccademia dei Lincei.

Vanaf 1612 ontstond er verzet tegen Galilei's bewijzen voor eencopernicaans,heliocentrisch wereldbeeld, dat niet in overeenstemming was met de opvatting van de Kerk dat de aarde het centrum van het heelal was. Galilei kwam weer naar Rome, ditmaal om zich te verdedigen.Kardinaal Bellarmino, die Galilei genegen was, vermaande Galilei op last vanpaus Paulus V in 1616 de copernicaanse theorie niet meer in het openbaar te verdedigen. In 1622 schreef Galilei zijn tweede boek,Il saggiatore, dat werd goedgekeurd en uitgegeven in 1623.

Al in de vroegchristelijke periode werd de metafoor van hetboek van de natuur gehanteerd. Dit was een opvatting die de natuur ziet als een boek dat - naast de Bijbel – gelezen kan worden als een bron van godskennis. VanafAugustinus lag een nadruk op het belang dat op deze wijze ook ongeletterden tot die godskennis konden komen. InIl saggiatore breekt Galilei met de augustijnse traditie van de vijfde eeuw dat het boek van de natuur door iedereen gelezen kan worden, ook door ongeletterden.Het boek kan niet begrepen worden als men niet eerst de taal en de letters leert waarin het geschreven is. Het boek is geschreven in de taal van de wiskunde en zijn letters zijn driehoeken, cirkels en andere geometrische figuren en zonder die kennis is het menselijk onmogelijk ook maar een enkel woord [van het boek] te begrijpen.

In 1630 vroeg Galilei in Rome toestemming om zijnDialogo uit te geven. Nadat aan de eis tot het aanbrengen van enkele wijzigingen was voldaan, kreeg het boek hetimprimatur en werd het uitgegeven in Florence in 1632. In oktober 1632 werd Galilei echter alsnog opgeroepen om te verschijnen voor dekerkelijke rechtbank in Rome om zich te verantwoorden voor de uitgave van deDialogo. Zie hierover verder onderConflict met de Katholieke Kerk.

Galileo Galilei, circa 72 jaar oud doorJustus Sustermans 1636
Grafmonument van Galilei in deSanta Croce kerk te Florence

DeDiscorsi en overlijden

[bewerken |brontekst bewerken]

Tijdens zijn huisarrest verbleef hij eerst vijf maanden in de woning van de aartsbisschop van Siena. Deze was een overtuigd aanhanger van Galilei en steunde hem overal waar nodig.In december 1633 mocht Galilei dan eindelijk terug naar zijn villa in Arcetri, waar hem het verbod werd opgelegd ook maar iets te doceren. Volgens het oordeel moest hij drie jaar lang elke week de zeven boetpsalmen bidden. Zijn dochter Suor Celeste nam deze opgave, zolang ze nog in leven was, over. Zijn sociale contacten werden ook aan banden gelegd. Toch mocht hij nog zijn dochter in het klooster San Matteo bezoeken en enkele onderzoeken uitvoeren (maar niet naar onderwerpen die gerelateerd waren aan het heliocentrisme).Na een tijdje werd zijn huisarrest minder streng. Hij mocht brieven schrijven naar vrienden en geleerden en kon soms zelfs bezoek ontvangen. Onder andereThomas Hobbes enJohn Milton bezochten hem en vanaf 1641 ook zijn voormalige leerling Benedetto Castelli.

Terwijl Galilei onder huisarrest stond, slaagde hij erin een belangrijk boek naar de Nederlanden te laten smokkelen:Discorsi e Dimostrazioni Matematiche, intorno a due nuove scienze (gesprekken en wiskundige bewijzen aangaande twee nieuwe wetenschappen). Hierin verdedigde hij zijn nieuwe inzichten. Dezelfde personen van deDialogo van 1632 keerden erin terug. Het werd in 1638 inLeiden gepubliceerd. De twee "nieuwe" wetenschappen zijnmateriaalkunde enkinematica.

Galilei overleed op 8 januari 1642. De groothertog van Toscane,Ferdinando II, wenste hem te begraven in het voornaamste deel van deBasilica di Santa Croce inFlorence, naast de tombes van zijn vader en andere voorouders, en een marmeren mausoleum te zijner ere op te trekken.[12][13] Deze plannen werden echter geschrapt, nadatpaus Urbanus VIII en diens neef, kardinaalFrancesco Barberini, hiertegen hadden geprotesteerd.[12][13][14][15] Hij werd in plaats daarvan begraven in een kleine kamer naast de novicenkapel aan het eind van een gang naar de sacristie van het zuidelijke transept van de basilica.[12][16] In 1737 werden de stoffelijke resten van Galilei opgegraven en herbegraven in het voornaamste deel van de basilica nadat er een fraai grafmonument te zijner ere was opgetrokken.[16][17] Bij de opgraving werd om onduidelijke redenen de middelvinger van zijn rechterhand afgehakt.[18] Ditrelikwie is te bezichtigen in hetMuseo di Storia della Scienza, ook in Florence.

Sterrenkunde

[bewerken |brontekst bewerken]
Schijngestalten van de maan door Galilei

Pionier van de telescoop

[bewerken |brontekst bewerken]

Voordat Galilei detelescoop gebruikte voor zijn astronomische waarnemingen had hij deze in ongeveer augustus 1609 voor de Doge van Venetië gedemonstreerd voor oorlogsgebruik. Anders dan men vooral in Italië nog wel beweert, had Galilei de telescoop niet uitgevonden: hij bracht deHollandse kijker op de markt. Dit vroege type telescoop was omstreeks 1608 inMiddelburg uitgevonden doorLippershey ofSacharias Jansen.

Galilei verbeterde in 1609 de telescoop. Lange tijd dacht men dat hij de telescoop ook als eerste voorastronomische waarnemingen gebruikte maar die eer gaat naarThomas Harriot.[19] Het was een tijd waarin meerdere wetenschappers vol verwachting de telescoop naar de nachthemel richtten: behalve Galilei en Harriot ookWilliam Lower,Simon Marius,Johannes Fabricius,Odo van Maelcote,Giovanni Paolo Lembo enChristoph Scheiner. Galilei was in maart 1610 de eerste om te publiceren. InSidereus nuncius, in het Nederlands deSterrenbode, beschreef hij zijn waarnemingen. De maan was niet mooi gaaf, zoals men altijd beweerd had, maar vertoonde reliëf. Anders dan Harriot zag Galilei niet gewoon vlekken, maar besefte hij dankzij zijn artistieke vaardigheid inchiaroscuro dat het om schaduwen ging.[20] Hij had dekraters gevonden. Verder observeerde hij dat de Melkweg een verzameling sterren was en dat rond Jupiter vier heldere manen draaiden:Io,Europa,Ganymedes enCallisto. Hij nam ook de schijngestalten van de planeetVenus waar.

Enige maanden later richtte hij de kijker opSaturnus en merkte "iets" op aan beide zijden van deze planeet. Hij dacht dat Saturnus twee manen had maar omdat hij er niet zeker van was wat hij precies gezien had, verpakte hij zijn waarneming in eenanagram. PasChristiaan Huygens concludeerde in 1656 dat wat Galilei gezien had een ringenstelsel moest zijn.

De kraters op de maan en dezonnevlekken, die hij later ontdekte, waren in strijd met de leer vanAristoteles over de volmaaktheid van de objecten aan de hemel. Galilei had een verschil van mening met dejezuïeten uitZürich over wie de zonnevlekken het eerst had ontdekt. Die eer komt aan de jezuïeten toe.

Bewijs voor Copernicus' heliocentrisch systeem

[bewerken |brontekst bewerken]

Galilei wordt beschouwd als de vader van de moderneastronomie. Op grond van de waarnemingen van Jupiters manen en vooral Venus' fasen kwam Galilei tot de conclusie dat de Zon in het midden van het zonnestelsel staat. Jupiters manen draaien niet om de aarde, maar er werd gedacht dat alles om de aarde draaide. Eerder dacht iedereen, op grond van wat men zag en op grond van de geschriften vanPlato, Aristoteles en laterPtolemaeus, dat deaarde in hetmiddelpunt van het geheleuniversum stond, en dat de zon, deplaneten en allesterren om de aarde heen draaiden. Dit was ook de opvatting van de Kerk. Galilei's interpretatie van zijn eigen waarnemingen was in strijd met het toen gangbaregeocentrische model van Ptolemaeus, terwijl ze de heliocentrische theorie vanNicolaas Copernicus ondersteunde. Echt bewijzen kon hij de beweging van de aarde om de zon echter niet, omdat daarvoor de waarneming van deparallax van de sterren nodig is.

Conflict met de Katholieke Kerk

[bewerken |brontekst bewerken]

Na een aantal jaren kwam Galilei dan ook in conflict met de Kerk, hoewel hij zelf volhield dat zijn werk slechts een zuiver theoretische beschrijving inhield, en niet in conflict was met de godsdienst, die hijzelf ook aanhing. Hij meende juist te laten zien hoe doordacht het door God geschapene in elkaar zat.

Hoewel de Kerk in de middeleeuwen de stichting van onafhankelijke universiteiten had geaccordeerd om zo wetenschappelijke ontdekkingen te stimuleren, kon er toch een conflict met Galilei ontstaan. Op de universiteiten bestond al langere tijd een levendige discussie over het geocentrische model. Na Copernicus had de theoloogPaolo Antonio Foscarini gepleit voor een heliocentrisch model, waarbij werd aangegeven dat dit model niet tegen de Bijbel inging.[21] OokKepler had in 1597 het heliocentrische model als juist geopperd.[22] De officiële katholieke leer die door hetConcilie van Trente in 1563 was geformuleerd, was dat de Bijbel uitsluitend in aangelegenheden van geloof of moraal onfeilbaar was. Ze deed geen uitspraken op het gebied van wetenschap.

Francesco Villamena's titelplaat voor Galilei'sIl Saggiatore, uitgegeven in 1623 door deAccademia dei Lincei te Rome.
Stefan Della Bella's frontispice en titelpagina voor Galilei'sDialogo, uitgegeven in 1632 doorGiovanni Battista Landini teFlorence.

Toch werd het werk van Galilei twee keer onderzocht door deInquisitie. Het eerste onderzoek vond plaats doorkardinaal Bellarminus in 1616. Deze hield vast aan een letterlijke uitleg van de Bijbel. Volgens Prediker 1:5 zou de zon wel degelijk op en onder gaan. Hij vond dat het Concilie van Trente te veel ruimte liet voor een figuurlijke uitleg. Hij gaf Galilei eerst het advies om het Copernicanisme als een hypothese te brengen.[23] Galilei werd verzekerd dat de Inquisitie geen verdere actie zou nemen. Later werd het een officiële waarschuwing met een verbod om zijn opvattingen aangaande het heliocentrisme in het openbaar te verdedigen. In 1616 werd tevens het boek van Foscarini verboden en dat van Copernicus zou nader worden bekeken.[24] In 1620 kwam deCongregatie van de Index met 10 correcties op het boek van Copernicus. Die hielden in dat het wereldbeeld werd gepresenteerd als een set van wiskundige hypothesen.[25] Het boek mocht verder gewoon verkocht worden, met de correcties op een speciaal inlegvel.

Galilei hield zich een tijdje aan de waarschuwing. Een paar jaar later probeerde hij zich toch weer te mengen in de discussie aangaande het heliocentrisme contra het geocentrisme, via een student van hem. Pas vijf jaar later schreef hij weer een boek onder eigen naam,Il saggiatore, de analyticus. Hierin beschouwde hij op een voor die tijd ongebruikelijke, bijna cynische, wijze de manier waarop wetenschap werd bedreven. Galilei droeg dit boek op aan zijn goede vriend Maffeo kardinaal Barberini, de toenmaligepaus Urbanus VIII. Als teken hiervan plaatste hij het familiewapen van de Barberini’s, een schild met drie bijen, bovenaan de titelpagina van het werk (zie eerste afbeelding rechts).

Een jaar later, in 1624, ging Galilei weer naar Rome en sprak daar met paus Urbanus over zijn werk, onder meer over zijn theorie over de getijden, die volgens hem ook zouden duiden op een bewegende aarde. Paus Urbanus gaf Galilei toestemming om een boek te schrijven over de heliocentrische theorie zolang hij het maar als een theoretische mogelijkheid beschouwde en niet als een bewezen feit.Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo, tolemaico e copernicano is het boek waar Galilei vanaf 1624 aan gewerkt heeft. Hij voltooide het in 1632. Het boek had eerst een andere titel,Dialogo sul flusso e il reflusso del mare (Dialoog over de getijden), maar die werd door de Inquisitie afgekeurd. Galilei kreeg opdracht om alle verwijzingen naar de getijden uit de titel en van defrontispies (zie tweede afbeelding rechts) te verwijderen. Dat was omdat hij eerder met zijn getijdentheorie had willen aantonen dat de aarde om de zon draaide. Het boek ontving al snel hetimprimatur, de benodigde toestemming om het te laten drukken.[26] Galilei wist dit slim te verkrijgen door in het voorwoord op te nemen dat al het volgende puur hypothetisch was.

In dit boek behandelt Galilei de twee tot dan bekende modellen over de ordening van het heelal. Hij schreef echter niets over het inmiddels bekend geworden model vanBrahe of KeplersAstronomia Nova (1609) enTabulae Rudolphinae (1627). Evenmin schrijft hij iets over de baan van de aarde, waarvan Kepler al had berekend dat die de vorm van een ellips had. Galilei ging uit van een cirkelvormige baan. Het boek van Galilei was geen "state of the art wetenschap", maar blonk uit door zijn leesbaarheid. Het was geschreven in het Italiaans, terwijl wetenschappelijke werken in die tijd meestal in het Latijn werden uitgegeven.[27] Het boek bestond uit vier dialogen tussen drie personen, Salviati, Sagredo en Simplicio. Salviati verdedigde het copernicaanse standpunt terwijl Simplicio het ptolemeïsche standpunt verwoordde. Galilei schreef het boek echter zo dat duidelijk naar voren kwam dat de copernicaanse theorie de enige logische was en dat de ptolemeïsche theorie onjuist moest zijn. Hij sloot het boek af met een dialoog over de getijden, die aan zouden moeten tonen dat de aarde wel degelijk bewoog. Aan het eind van die dialoog legde hij Simplicio enkele opmerkingen van de paus in de mond. In feite werd daarmee de paus belachelijk gemaakt. Die werd vereenzelvigd met Simplicio, degene die de discussie overtuigend verloor. Hoewel de paus een vriend was, was hij woedend na het lezen van het boek. De paus moest een krachtige indruk maken en kon niet met zich laten sollen, vanwege alle spanningen met de protestanten. Hierdoor kon hij niet anders dan opnieuw een onderzoek naar Galilei te laten instellen.

In 1633 was Galilei al een oude man van 69 jaar. Men zegt dat hij na het vernemen van het vonnis, levenslang huisarrest, de woorden "Eppur si muove!" ("En toch beweegt zij!" - namelijk de aarde om de zon) heeft geroepen. Deze uitspraak is echterapocrief en werd niet door een tijdgenoot opgetekend.[28] Copernicus had het idee van een heliocentrisch zonnestelsel al volledig uitgewerkt in zijnDe revolutionibus orbium coelestium maar met de publicatie ervan gewacht tot vlak voor zijn dood, in 1543, nadatGeorg Joachim Rheticus er in 1539 in zijnNarratio prima al een voorproefje van had gegeven. Copernicus' werk werd door wetenschappers wel gelezen maar trok pas de aandacht van het Vaticaan toen Galilei ernaar begon te verwijzen. Kepler had met zijndrie wetten al een belangrijke theoretische basis gelegd voor het heliocentrisch denken. Het heliocentrische wereldbeeld werd vijftig jaar later doorIsaac Newton verder aannemelijk gemaakt.

Rehabilitatie door de Katholieke Kerk

[bewerken |brontekst bewerken]

In oktober 1992 sprakpaus Johannes Paulus II een excuus uit, waarmee Galilei's naam werd gezuiverd en Galilei erkend werd als gelovig mens. Reeds lang voor die tijd was men er in kerkelijke kringen van overtuigd dat Galilei een betreurenswaardige behandeling had gekregen.[29]In 2008 waren er in het Vaticaan plannen om de rehabilitatie van Galilei kracht bij te zetten door een beeld van hem binnen de muren van Vaticaanstad te plaatsen.Paus Benedictus XVI prees dat jaar ook Galilei's grote bijdrage aan de sterrenkunde.

Visie van de moderne wetenschap

[bewerken |brontekst bewerken]

Het middelpunt van het zonnestelsel is het zwaartepunt van alle hemellichamen die deel uitmaken van het zonnestelsel. Aangezien de zon voor 99,86% bijdraagt aan de massa van het zonnestelsel, ligt het middelpunt zeer dicht bij het zwaartepunt van de zon.Wat betreft het heelal laat de moderne wetenschap vandaag de dag toe ieder willekeurig punt als middelpunt te kiezen, zij het niet in de betekenis van punt waar al het andere omheen draait. Dealgemene relativiteitstheorie stelt dat alle fysische processen in een willekeurigreferentiestelsel intern consistent kunnen worden beschreven en verklaard.Noch het geocentrisme, noch het heliocentrisme levert de eenvoudigste met alle waarnemingen overeenstemmende beschrijving van het heelal op, ziemoderne opvattingen over geocentrisme en heliocentrisme.

Natuurkunde

[bewerken |brontekst bewerken]

Galilei legde de grondslag voor deexperimentele natuurkunde. Zijn bijdragen zijn onder meer:

  • Deslingertijd is niet afhankelijk van de grootte van het gewicht dat aan de slinger hangt en nauwelijks van de amplitude, wat de basis is geweest voor de ontwikkeling van nauwkeurigeklokken met slinger. De slinger (hanglamp) waarmee hij deze ontdekking deed is nog steeds te bezichtigen in dekathedraal van Pisa.
  • Grondslagen van de lateredynamica vanNewton: de versnelling van vallende voorwerpen is niet afhankelijk van hun massa.
  • Dewet der traagheid: de snelheid van een voorwerp blijft constant als er geen kracht op werkt.
  • Vroege poging om delichtsnelheid te meten, maar de methode mislukte.
  • Het principe vanrelativiteit (frame of reference) op het gebied van deklassieke mechanica.
  • DeGalileithermometer.
  • Depasser van Galilei: deproportionaalpasser, die hij niet heeft uitgevonden maar wel fabriceerde.

Wiskunde

[bewerken |brontekst bewerken]

Voor zijndynamica greep Galilei terug op ideeën vanOresme, zoals het snelheid-tijddiagram. Galilei's behandeling van de kogelbaan met de ontbinding in constante horizontale en eenparig versnelde verticale beweging was nieuw. Hij voerde infinitesimale grootheden van hogere orde in. Zijn leerlingCavalieri zette dit werk voort.

Galilei produceerde één originele bijdrage aan de wiskunde:Galilei's paradox, waarin hij stelt dat er net zoveel perfectekwadraatgetallen zijn als er gehele getallen zijn, hoewel de meeste getallen zelf geen perfecte kwadraatgetallen zijn.[30]

Werken

[bewerken |brontekst bewerken]
  • 1586 -La Bilancetta (Het weegschaaltje)
  • 1590 -De motu (Over beweging)
  • Circa 1600 -Le Meccaniche (Mechanica)
  • 1610 -Sidereus Nuncius (Sterrenbode)
  • 1612 -Discorso intorno alle cose che stanno in su l'acqua (Verhandeling omtrent zaken die blijven drijven op water)
  • 1613 -Historia e dimostrazioni intorno alle Macchie Solari (Vertoog overzonnevlekken)
  • 1613 -Lettera al Padre Benedetto Castelli (Brief aan pater Benedetto Castelli)
  • 1615 -Lettera a Madama Cristina di Lorena (Brief aan de groothertogin Christina)
  • 1615 -Discorso sopra il flusso e il reflusso del mare (Verhandeling over eb en vloed)
  • 1619 -Il Discorso delle Comete (De verhandeling over de kometen)
  • 1623 -Il saggiatore (De keurmeester)
  • 1632 -Dialogo di Galileo Galilei sopra i due Massimi Sistemi del Mondo Tolemaico e Copernicano (Tweegesprek van Galileo Galilei over de twee belangrijkste wereldsystemen, het ptolemeïsche en copernicaanse)
  • 1638 -Discorsi e Dimostrazioni Matematiche, intorno a due nuove scienze,Leiden (Gesprekken en wiskundige bewijzen in twee nieuwe wetenschappen)
Verzameld werk
18e-eeuwse gravure

Werken in Nederlandse vertaling

[bewerken |brontekst bewerken]
  • Galileo Galilei,De sterrenbode van Galileo Galilei, trad.B. Ernst, Oudenbosch: Volkssterrenwacht Simon Stevin, 1963. (Sidereus Nuncius)
  • Galileo Galilei,Om de waarheid en de wetenschap, trad.M. Agricola, Groningen: Historische Uitgeverij, 2010.ISBN 9789065542038
  • Galileo Galilei,Dialoog over de twee voornaamste wereldsystemen, tradd.H. Van den Berg - H.F. Cohen - A. Van Helden, Amsterdam: Athenaeum, 2012.Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo)ISBN 9789025369989
  • Galileo Galilei,Kijker, kerk en kosmos. Galileo Galilei's 'Bericht van de sterren' en 'Brief aan groothertogin Christina', vertaald en ingeleid door Margriet Agricola, Albert van Helden en Steven Van Impe, Amsterdam: Athenaeum-Polak & van Gennep, 2017. (Sidereus Nuncius;Lettera a Madama Cristina di Lorena)ISBN 9789025308384

Anagrammen

[bewerken |brontekst bewerken]

Galilei aarzelde soms om een ontdekking te publiceren. Hij liep het risico niet serieus genomen te worden als naderhand bleek dat hij het verkeerd had gezien. Aan de andere kant wilde hij niet het risico lopen dat een andere ontdekker er eerder mee zou komen.[31]Daarom publiceerde hij zijn ontdekkingen als anagram, door de letters van een zin door elkaar te gooien. Hij kon dan achteraf, door de oplossing van het anagram te geven, aantonen dat hij de eerste ontdekker was.

De astronoomJohannes Kepler trachtte de anagrammen op te lossen. Opmerkelijk is dat hij twee keer een onjuiste oplossing vond en dus onjuist concludeerde wat Galilei gezien had. Beide keren beschreef de onjuiste oplossing echter iets wat werkelijk bestond, maar pas later werd ontdekt.

De ring van Saturnus

[bewerken |brontekst bewerken]

Toen Galilei twee raadselachtige vlekjes aan weerszijden vanSaturnus zag, waarvan later bleek dat het eenring zou zijn, schreef hij hetanagram:SMAISMRMILMEPOETALEVMIBVNENVGTTAVIRASaan de Toscaanse ambassadeur inPraag en aanJohannes Kepler.

Kepler trachtte het probleem op te lossen en vond:Salve umbistineum geminatum Martia proles (Heil, stralende tweelingzoons van Mars),waaruit hij concludeerde dat Galilei twee manen bij Mars had gezien. Dat was toepasselijk, want de godMars heeft inderdaad tweelingzoons (Romulus en Remus). Nu bleek meer dan twee eeuwen later dat de planeetMars werkelijk twee maantjes heeft, maar die waren buiten bereik van Galilei's telescoop. De juiste oplossing was:Altissimum planetam tergeminum observavi (Ik heb de hoogste planeet (Saturnus)[32] drievoudig gezien)

De schijngestalten van Venus

[bewerken |brontekst bewerken]

Een maand later ontdekte Galilei deschijngestalten vanVenus. Hij zond het bericht:Haec immatura a me jam frustra leguntur o.y. (Deze zijn nu te jong om door mij gelezen te worden (letters o en y bleven over.))aanGiuliano de' Medici.

Kepler herordende de letters en vond:Macula rufa in Jove est gyratur mathemarum (Een rode vlek op Jupiter draait mathematisch rond).Inderdaad heeft Jupiter een rode vlek, maar die werd pas twee maanden later gezien. De juiste oplossing was:Cynthiae figuras aemulatur mater Amorum (De moeder vanAmor (dus Venus) imiteert de vormen van Cynthia (dus de maan)).

Opgemerkt wordt dat Galilei in geen van zijn anagrammen een hemellichaam bij de naam noemde, ongetwijfeld om het ontraadselen te bemoeilijken.

Vernoemingen

[bewerken |brontekst bewerken]

Sterrenkunde/ruimtevaart

[bewerken |brontekst bewerken]

Natuurkunde

[bewerken |brontekst bewerken]

Overig

[bewerken |brontekst bewerken]
  • Geografisch informatiesysteem van stadLeuven
  • Vliegveld vanPisa
  • Sinds 24 november 1961 heet een straat inWarschau in de wijk Bemowo, Galileostraat

In muziek en literatuur

[bewerken |brontekst bewerken]

Literatuur

[bewerken |brontekst bewerken]
  • Boyer, C.,A history of mathematics, John Wiley, New York, 1968
  • Dijksterhuis, E. J.,De mechanisering van het wereldbeeld, Amsterdam, 1980, vierde druk
  • Hoeven, P. van der,Galilei, Baarn, Het wereldvenster, 1966, 142 p.
  • Hooykaas, R.,Geschiedenis der natuurwetenschappen, Boon, Scheltema & Holkema, Utrecht, 1976

Zie ook

[bewerken |brontekst bewerken]
Mediabestanden
Zie de categorieGalileo Galilei vanWikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen

Secundaire literatuur

Noten

  1. https://www.nmspacemuseum.org/inductee/galileo-galilei/; geraadpleegd op: 17 juli 2023.
  2. Robert Crippen Inducted Into International Space Hall of Fame. Florida Today 62 (20 oktober 1991).
  3. S. Drake, art. Galileo Galilei, inDictionary of Scientific Biography V (1971), p.237. In verband met de verwarring in de bronnen rond zijn geboortedatum, zie:M. Segre (1989). Viviani's Life of Galileo.Isis80: 206–231. Merk op dat zijn geboortedatum nog volgens dejuliaanse kalender is.Gearchiveerd op 18 januari 2017.
  4. In verband met zijn sterfdatum, zie:P.K. Machamer, Introduction, inP.K. Machamer (ed.),The Cambridge Companion to Galileo, Cambridge, 1998, pp.24-25.
  5. abP.K. Machamer, Introduction, inP.K. Machamer (ed.),The Cambridge Companion to Galileo, Cambridge, 1998, p.18.
  6. O'Connor, J. J.; Robertson, E.F. "Galileo Galilei". The MacTutor History of Mathematics archive. University of St Andrews, Scotland. Retrieved 2007-07-24.
  7. Drake, S. (1978).Galileo at Work: His Scientific Biography, Chicago
  8. abcS. Drake,Galileo at Work: His Scientific Biography, Chicago, 1978 (= New York, 2003), p.2,P.K. Machamer, Introduction, inP.K. Machamer (ed.),The Cambridge Companion to Galileo, Cambridge, 1998, p.18,W.A. Wallace, Galileo's Pisan studies in science and philosophy, inP.K. Machamer (ed.),The Cambridge Companion to Galileo, Cambridge, 1998, p.28.
  9. S. Drake,Galileo at Work: His Scientific Biography, Chicago, 1978 (= New York, 2003), pp.2-3,P.K. Machamer, Introduction, inP.K. Machamer (ed.),The Cambridge Companion to Galileo, Cambridge, 1998, p.18,W.A. Wallace, Galileo's Pisan studies in science and philosophy, inP.K. Machamer (ed.),The Cambridge Companion to Galileo, Cambridge, 1998, pp.28-29.
  10. John L. Heilbron,Galileo, 2010,p. 5
  11. D. Sobel,Galileo's Daughter: A Historical Memoir of Science, Faith, and Love, Londen, 1999, pp.3-12.
  12. abcW.R. Shea & M. Arigas (2003).Galileo in Rome: The Rise and Fall of a Troublesome Genius, Oxford, p. 199
  13. abD. Sobel (1999).Galileo's Daughter: A Historical Memoir of Science, Faith, and Love, Londen, p. 378.
  14. M. Sharratt (1996).Galileo: Decisive Innovator, Cambridge, p.207
  15. A. Favaro (ed.) (1906).Le Opere di Galileo Galilei, XVIII, Florence, pp.378-380
  16. abD. Sobel (1999).Galileo's Daughter: A Historical Memoir of Science, Faith, and Love, Londen, p. 380.
  17. W.R. Shea & M. Arigas (2003).Galileo in Rome: The Rise and Fall of a Troublesome Genius, Oxford, p. 200
  18. P. Galluzi (1998). The sepulchers of Galileo: The "living" remains of a hero of science, inP.K. Machamer (ed.),The Cambridge Companion to Galileo, Cambridge,nn. 71-72.Gearchiveerd op 12 juli 2023.
  19. R. van den Berg,Engelsman Harriot bestudeerde maan al vóór Galilei, inNRC (27 januari 2009).
  20. Mario Biagioli, "Replication or Monopoly? The Economies of Invention and Discovery in Galileo's Observations of 1610" in:Science in Context, vol. 13, nr. 3-4, 2000, p. 548 n. 2.DOI:10.1017/S0269889700003902
  21. McMullin, E. (2005). The Church’s Ban on Copernicanism, 1616, in: The Church and Galileo, E. McMullin [red.] (University of Notre Dame Press, Notre Dame), p. 170
  22. Koestler, A. (1962). Johannes Kepler. Een nieuwe visie op het heelal, Elsevier Amsterdam, pag. 115-118
  23. Vgl. George V. Coyne, S.J, "Galileo and Bellarmine", in: Enrico Maria Corsini, ed.,The Inspiration of Astronomical Phenomena [VI ASP Conference Series, Vol. 441], Astronomical Society of the Pacific, 2011, pp. 3-11 (https://adsabs.harvard.edu/pdf/2011ASPC..441....3C)
  24. Finocchiaro, M.A. (1989). The Galileo Affair: A Documentary History (University of California Press, Berkeley), pp. 146, 149
  25. Finocchiaro, M.A. The Galileo Affair, p. 201.
  26. art. imprimatur (Roman Catholicism), inEncyclopædia Britannica (2009),G. Galilei,Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo.Gearchiveerd op 5 mei 2015.
  27. Hannam, J. (2014). Gods filosofen. Hoe in de Middeleeuwen de basis werd gelegd voor de moderne wetenschap, Nieuw Amsterdam, vierde gewijzigde druk,ISBN 9789046817339. Pag. 352
  28. De uitspraak is voor het eerst te vinden inItalian Library (1757) van Giuseppe Baretti, p. 52 Vgl.Josepf Sant, "Eppur Si Muove Hoax" (2020);A.R. Hall, Galileo nel XVIII secolo, inRivista di filosofia 15 (1979), pp. 375-378, 383.
  29. (fr)Discours de Jean-Paul II aux participants à la session plénière de l'Académie Pontificale des Sciences (31 oktober 1992); Vatican admits Galileo was right, inNew Scientist 1846 (1992), p.5.
  30. gepubliceerd inDiscorsi e Dimostrazioni Matematiche, intorno a due nuove scienze, 1638, Leiden
  31. http://www.ciencianet.com/anagramas.html.Gearchiveerd op 17 mei 2023.
  32. Mathpages.com: Galileo's Anagrams and the Moons of Mars
Bibliografische informatie
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Galileo_Galilei&oldid=70164031"
Categorieën:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp