Frederik Engel (Fré) Jeltsema (Uithuizen,4 oktober1879 –'s-Gravenhage,16 februari1971) was eenNederlandsbeeldhouwer,medailleur enkunstschilder.
Fré Jeltsema, zoon van Rembertus Jeltsema en Anje Westerhuis, kwam uit een rijke boerenfamilie op hetNoord-GroningerHogeland. Hij was bij de geboorte door een medische onduidelijkheid als meisje (Frederika Engelina) ingeschreven in het geboorteregister en werd Free genoemd. Zijn ouders voedden hem als meisje op, ook nadat op driejarige leeftijd bleek dat hij een jongen was. Omdat hij als vrouw door het leven ging, zou hij beschuldigd kunnen worden vantravestie, en er werd hiermee in Parijs ook een chantagepoging ondernomen. Uiteindelijk is door een vonnis d.d. 7 mei 1906 van dearrondissementsrechtbank inGroningen op 11 mei 1906 de vergissing rechtgezet middels een wijziging van de geboorteakte, louter administratief en dus zonder medische ingreep[1], en is hij zich ook gaan presenteren als man. Jeltsema is later twee keer getrouwd geweest. Het huwelijk met Jeannette Blom (1868-1956), weduwe van ondernemerMathieu van Roggen, duurde van 1923 tot aan haar overlijden. Jeltsema woonde echter al kort na de Tweede Wereldoorlog samen met Mien Oorbeek (1903-1989), met wie hij hertrouwde.
Jeltsema volgde van 1892 tot 1896 deAcademie Minerva in de stadGroningen. Hij volgde daarna aanvankelijk een opleiding voor tekenleraar, maar koos uiteindelijk voor een opleiding tot beeldhouwer aan deRijksacademie voor beeldende kunsten inAmsterdam (1899-1902). Daar doceerde de beeldhouwerFerdinand Leenhoff, met wie Jeltsema sterk bevriend raakte. In 1902 verwierf hij dePrix de Rome met het beeldDe Smart inklei. In het kader daarvan volgde hij een stage bij de Franse beeldhouwer en medailleurJules Chaplain inParijs.
Tijdens zo'n buitenlandse stage werd hij teruggeroepen voor het ontwerpen van de hieronder genoemde huldigingspenning. Hij verrichtte dit werk in het atelier van de schilderesGeesje Mesdag-van Calcar, met wie hij levenslang bevriend bleef. Zij was de weduwe van de schilderTaco Mesdag, een broer vanHendrik Willem Mesdag.
2.JPG)
Jeltsema werkte inneoclassicistische stijl, voornamelijk in de materialenzandsteen,marmer enbrons. Meestal beeldde hij menselijke figuren uit.
Hetstandbeeld van Johan de Witt op dePlaats naast deGevangenpoort (Den Haag) en deZittende jongeling, in 1916 gemaakt en sinds 1960 op het Emmaplein in Groningen, zijn van zijn hand. Voor de zijingangen van hetStadhuis van Rotterdam heeft Jeltsema aan de noordkant deScholier met boek gemaakt en aan de zuidkant deScholier met potloodetui als symbolen vanDe Leerplicht en De Tijd. Tegen de gevel van hetVredespaleis in Den Haag staat zijn beeldHet geweten.
Van zijnpenningen is de bekendste de huldigingspenning die in 1903 werd geslagen ter gelegenheid van de schenking van hetMuseum Mesdag aan deStaat der Nederlanden door het schildersechtpaar H.W. Mesdag -Sientje van Houten.
Bronnen
Referenties
