Friedrich Wilhelm August Fröbel (Oberweißbach/Thür. Wald (Schwarzburg-Rudolstadt),21 april1782 – Marienthal (Saksen-Meiningen),21 juni1852) was eenDuitsopvoedkundige. Hij is de oprichter van de eerstekleuterschool, in1837 inBad Blankenburg in Thüringen. Het was een instituut voor kinderen jonger dan zes jaar, die hij bezighield met allerhande zelfbedachte werkjes die hij leerzaam achtte. In1840 hernoemde hij de school eenKindergarten, eentuin van kinderen voor kinderen, opdat de kleintjes maar mochten groeien als kool. Het verschil met de toen bestaande opvangcentra voor kleuters was dat Fröbel een pedagogische omgeving introduceerde waar kinderen zich konden ontwikkelen door hun eigen zelfexpressie en zelfgestuurd leren, gefaciliteerd door spel, liedjes, verhalen en verschillende andere activiteiten.[1][2]
In zijn onderwijstheorieën ging Fröbel uit van een geloof in goddelijke eenheid in de natuur, waarbij hij geestelijke training toepaste als een fundamenteel principe.Papiervouwen was volgens hem een uitstekende methode om de kleuters te laten kennismaken met abstracte structuren. Driedimensionalelichamen als debol, dekubus en decilinder zouden de ontwikkeling van het kind stimuleren; een idee dat resulteerde in de eersteblokkendozen.
De nadruk als belangrijke ontwikkelingselementen bij jonge kinderen lag op:
Wellicht is de aandacht die Fröbel had voor jonge kinderen nog wel belangrijker geweest dan zijn ideeën zelf. Zijn methodische aanpak heeft depedagogiek mede gevormd.
HetFroebel College, tegenwoordig onderdeel van de universiteit van Roehampton inLonden, is gesticht in1892. Het is eendidactisch onderzoekscentrum en biedt lerarenopleidingen. De filosofie was bij de oprichting radicaal te noemen: onderwijs moet eencreatief endynamisch proces zijn, waarbij alle aspecten van de persoonlijkheid samen worden ontwikkeld,sociaal,moreel,esthetisch,spiritueel enwetenschappelijk. En het moet leuk zijn.
In Nederland is het gedachtegoed van Friedrich Fröbel in eerste instantie verspreid door met name de schrijfsterElise van Calcar (1822-1904) en onderwijskundigeWijbrandus Haanstra (1841-1925).
Voor de Tweede Wereldoorlog droegen veel scholen met diefröbelschool werden genoemd de onderwijsmethode ook uit. Met het in zwang komen van het werkwoordfröbelen in het algemeen taalgebruik gingen steeds meer fröbelscholen zichzelf kleuterschool noemen.
In de hedendaagse taal heeft door Fröbel geïntroduceerde woordKindergarten zich een plaats veroverd als eenkinderdagverblijf zonder speciale educatieve functie, vooral in Angelsaksische landen, maar het woord is ook in andere talen gesignaleerd. Alle kinderen in deVerenigde Staten gaan wanneer zij nog klein zijn naar eenkindergarten. Op deBritse eilanden en met name inSchotland isnursery school gebruikelijker. InDuitsland kan voor het eerste onderwijs eenVorschule verbonden zijn aan eenKindergarten, deleerplicht is in dedeelstaten verschillend geregeld.
Van Fröbels naam is heteponiemfröbelen afgeleid: "vrijblijvend creatief bezig zijn", vaak (maar niet noodzakelijkerwijs) met een licht denigrerende ondertoon. Ook het Duitse begripFröbelschule heeft soms deze ondertoon. In Nederland en Vlaanderen werden, zeker tot in de jaren zestig van de 20e eeuw, kleuterscholen nog vaak fröbelschool genoemd.
Symbolische pedagogiek werd door Fröbel gedefinieerd als het symbolisch beschouwen van de werkelijkheid als het beschouwen van de feitelijke mogelijkheden. Hierin lag de kern van de taak voor de opvoeder.
Wim Westerman, De invloed van Fröbel in Nederland. In:De wereld van het jonge kind, vol. 31, 2003, afl. 3, pp. 66-70
Wim Westerman, Friedrich Wilhelm August Fröbel (1782-1852), Pedagoog van de gaven en het vrije spel. In: Tom Kroon en Bas Levering (red.),Grote pedagogen in klein bestek, Amsterdam, SWP, 2008 / 2019, 5e druk, pp. 75-79
Tina Bruce (ed.),Early childhood practice: Froebel today. London, Sage, 2012