Fonoliet ofklanksteen is een intermediair (tussenmafisch enfelsisch)uitvloeiingsgesteente dat zeer veelalkali's bevat, voornamelijkkaliveldspaat en meer dan 10%nefelien.
Het doorgaans groenachtig grauwgekleurde fonoliet bevat naast nefelien ookveldspaatvervangers,pyroxenen (bijvoorbeeldaegirien) enamfibolen enbiotiet.Kwarts komt niet in hetstollingsgesteente voor.
Fonoliet is volgens hetQAPF-diagram een overgangsgesteente tussenfoidiet (rijker aan veldspaatvervangers) ensyeniet (rijker aan kwarts). Dedieptegesteente-variant van fonoliet isfoidsyeniet.
De naam van het gesteente fonoliet is afgeleid van deGriekse woordenphōnē ("klank") enlithos, dat "steen" betekent. Het gesteente werd zo genoemd vanwege de specifieke klank die het soms kan produceren wanneer het bewerkt wordt.
Fonolieten komen voor invulkanische gebieden die zeer alkali-rijk vulkanisme kennen. Het gesteente wordt onder andere gevormd in deOost-Afrikaanse rift, maar het komt ook voor in deDuitseEifel, deAzoren en hetCentraal Massief inFrankrijk.
