Vlaamse Beweging
Strijdvlag van de Vlaamse Beweging
Geschiedenis
Ideologie	Vlaams-nationalisme
Structuur
Werkgebied	Vlaanderen Brussel
Land	België
Doel	Vlaamseautonomie

DeVlaamse Beweging is een stroming van personen en verenigingen die zich richten op de taalkundige, culturele, economische en politiekeemancipatie vanVlaanderen en de Vlamingen. De huidige Vlaamse Beweging streeft naar meer bestuurlijke autonomie en/of Vlaamse onafhankelijkheid.

Vlaanderen kent verschillende Vlaamsgezinde verenigingen en organisaties. Het zijn bijna uitsluitend de Vlaamse politieke partijen met een duidelijk uitgesproken Vlaamsgezindheid ofVlaams-nationalisme die het debat rondconfederalisme enVlaamse onafhankelijkheid weten te voeren. Bij de andere politieke formaties in Vlaanderen en in Nederlandstalig Brussel wordt er uitgegaan van een Vlaamse identiteit als onderdeel van een gelaagde identiteit in een federaal land.

DeVlaamse Christendemocraten (CD&V) zijn voorzichtig voor confederalisme, waarbij twee of drie deelstaten binnen België een verregaande autonomie verkrijgen, maar hangen eerder het bestaande federale model aan. DeNieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) heeft de Vlaamse onafhankelijkheid in haar beginselverklaring staan, maar heeft gaandeweg de nadruk gelegd op confederalisme.Lijst Dedecker (LDD) is uitgesproken voor het confederalisme, maar sluit Vlaamse onafhankelijkheid niet uit. HetVlaams Belang (VB) is de enige partij die uitgesproken kiest voor Vlaamse onafhankelijkheid. In 2021 werd de nieuwe Vlaamsgezinde partij Vista opgericht. De Vlaams-nationale partijen komen volgens verschillende peilingen steeds dichter bij eenabsolute meerderheid in het Vlaams parlement. De Vlaamse Beweging ijvert voor het principe van “het Europa der Volkeren” als toekomstbeeld voorEuropa. Men meent dat de nationale en federale structuren als tussenniveau binnen Europa zijn.

Er zijn verschillende motieven voor Vlaamse onafhankelijkheid of confederalisme, algemeen genomen gaat het over drie voorname onderwerpen:

Mits dat Vlaanderen zich wist te ontpoppen als volwaardige deelstaat verweert de Vlaamse Beweging zich tegen de vermeend ondemocratische wijze waarop België zou functioneren.Vlaanderen koos afgelopen decennia overwegend voorcentrumrechtse partijen, waarbij Wallonië overwegend koos voor centrumlinkse partijen. Vanuit de verschillende Vlaamse en Waalse democratieën tracht men een politieke optelsom te maken om via die weg eenfederale regering te vormen. De moeizameregeringsonderhandelingen van 2010 tot 2011 zorgde ervoor dat België bijna 1,5 jaar (541 dagen) geen zittende regering had. Deregering-Michel I viel op 9 december 2018 waarbij pas na de verkiezingen in mei 2019 en uiteindelijk op 1 oktober 2020 deregering-De Croo werd gevormd, dit zonder Vlaamse meerderheid. Hierbij mocht de zevende partij van het land de premier leveren en werden de twee grootste Vlaamse partijen buitenspel gezet, dit was echter nooit gezien. Ook het aantal voorkeurstemmen die een federaal Kamerlid nodig heeft om verkozen te geraken is verschillend in Vlaanderen en Wallonië. Zo moet een Vlaams Kamerlid meer voorkeurstemmen behalen om een zetel te bekomen, iets wat volgens de Vlaamse beweging niet democratisch is.

Sinds het ontstaan van België bestaat er een geldstroom vanuit Vlaanderen naar Wallonië of de zogenoemde transfers. De Gentse hoogleraar Juul Hannes heeft deze transfers historisch in kaart gebracht. Voor de jongste decennia werden in dat verband tientallen studies verricht. Recent brengt ook de Vlaamse regering deze transfers systematisch in kaart. Volgens de meest recente studie uit 2024 bedroegen deze transfers in 2023 6,9 miljard euro (in kettingprijzen) of 8,5 miljard (in lopende prijzen), wat neerkomt op tussen 1011 en 1.246 euro per Vlaming per jaar, of tussen 4.044 euro en 4.984 euro per jaar voor een gezin van vier. De Vlaamse beweging is echter niet akkoord met de transfers omdat ze niet in verhouding staan met de politieke vrijheid en onderlinge solidariteit en Vlaanderen het geld zelf kan gebruiken om eigen noden te lenigen^[1]. De Vlaamse beweging verwijst naar de hoge belastingsgraad van België, de zware financiële kosten voor de vele parlementen en parlementsleden.

Ondanks datde taalstrijd zich voor een groot deel in het verleden heeft afgespeeld, blijft de Vlaamse beweging strijden voor de toepassing van de taalwetgeving in hetBrussels Hoofdstedelijk Gewest. Verder ijvert zij in dat verband ook voor de volledige afschaffing van de bestaande taalfaciliteiten voor Franstaligen in deVlaamse rand rond Brussel. Volgens de Vlaamse beweging werken deze taalfaciliteiten immers de verfransing van de Vlaamse rand rond Brussel in de hand om zo een aantal Vlaamse gemeenten bij Brussel te kunnen aanhechten, waar men overwegend Franstalig is. De Vlaamse beweging houdt ook nauwlettend de taalwetgeving bij lokale besturen in het oog, dit om ervoor te zorgen dat de eentaligheid van het Nederlandse taalgebied wordt geëerbiedigd.

Sinds deonafhankelijkheid van België in 1830 werd hetFrans ingevoerd als officiële landstaal. Dit omdat de heersende klasse in zowel Vlaanderen als Wallonië Franstalig was. Het nieuwe regime stond vijandig tegenoverNederland en tegenover deNederlandse taal. Dat leidde tot de verfransing van het openbare leven, ook in de Vlaamse provincies, waar de bevolking Nederlandstalig was. Het bestuur, hetsecundair enhoger onderwijs, het gerecht, het parlement, het leger en de kerkleiding waren aanvankelijk allemaal Franstalig. Wie iets wilde betekenen moest overschakelen naar het Frans, het spreken van het Frans werd doorgaans ook opgedrongen. In tegenstelling tot Frankrijk waar het Frans officieel de taal van de Republiek was, kende België een grondwettelijke taalvrijheid. Enerzijds werd dat uitgelegd als de vrijheid om Frans te spreken (en geen Nederlands te verstaan) en de handelingen van het openbaar gezag uitsluitend in het Frans te laten verlopen,^[3]anderzijds betekende dat dat het Nederlands in het lager onderwijs, de lokale besturen, de lagere rechtbanken en in publicaties doorgaans wel werd getolereerd.

De eerste reactie op deze verfransing kwam vanuitartistieke en intellectuele milieus, meer bepaald van wetenschappers, schrijvers en dichters zoals Jan Frans Willems,Conscience,Rodenbach enGezelle. Daarna deinde debeweging uit tot al de andere artistieke disciplines. Het werd een algemeencultuurflamingantisme. Als kunstenaars en intellectuelen behoorden zij doorgaans zelf tot de kleine burgerij.

Vanaf 1870 kreeg de Vlaamse Beweging een bredere, volkse basis. Zij werd meer en meer eenpolitieke beweging met eisen als de vernederlandsing van het bestuur, gerecht, onderwijs en het openbaar leven in de Vlaamssprekende provincies. De Vlaamsestudentenbeweging was de drijvende kracht achter deze evolutie. Naast invloedrijke figuren alsJan Frans Willems enAugust Vermeylen, die hun politieke overtuigingen vaak overbrachten via literatuur en poëzie, trad er een hoofdzakelijkkatholiekeintelligentsia naar voren met personen alsHugo Verriest,Frans Van Cauwelaert, maar er waren ook liberalen zoals eenJulius Vuylsteke.

In die tijd was het al lang gebruikelijk het in België gesproken Nederlands alsVlaams te bestempelen; evenwel werden metVlaanderen enVlaming nog vaak enkel de provinciesWest enOost-Vlaanderen en hun inwoners bedoeld. In hetBrabants werd over deVlaanders enVlaanderaars gesproken. De verruiming van deze begrippen tot heel Nederlandstalig België is feitelijk een door het Frans beïnvloedBelgisch fenomeen.

DeEerste Wereldoorlog weet de Vlaamse Beweging te verdelen in verschillende stromingen. Hierbij was er sprake van depassivisten, die zolang de oorlog duurde de Vlaamse eisen in de koelkast staken en iedere samenwerking met de Duitsers afwezen en deactivisten, die in de oorlogsomstandigheden wel verder bleven ijveren voor de Vlaamse emancipatie en daardoor ook de hulp van de bezetter niet afwezen. Daarnaast ontstond er ook wrevel aan het front. Aangezien de Belgische legerleiding eenzijdig Franstalig was, zorgde dit voor ernstige moeilijkheden op het slagveld, dit omdat Vlaamse soldaten doorgaans geen of weinig Frans spraken. Hieruit ontstond deFrontbeweging, die zich verzette tegen de taaldiscriminatie van de Vlamingen in het leger en ook politieke eisen stelde in federalistische zin. Vlaamse soldaten toonden hun ongenoegen onder meer door grafstenen met de lettersAVV-VVK (Alles voor Vlaanderen-Vlaanderen voor Kristus) bij de graven van honderden gesneuvelde Vlaamse soldaten te plaatsen in plaats van de Franstalige grafstenen die België voor hen voorzag. Een aantal soldaten werden omwille van hun Vlaamsgezindheid echter gestraft met onder andere dwangarbeid.

Tijdens het interbellum organiseerde het Vlaams-nationalisme zich op politiek vlak via deFrontpartij en vanaf 1933 in het Vlaamsch-Nationaal Verbond. Maar ook ook in de Vlaamse vleugel van de katholieke partij is er een sterke stroming aanwezig die ijvert voor de eentaligheid van Vlaanderen. In 1921 ontstaat hetterritorialiteitsbeginsel waarbij de spreektaal ook de bestuurstaal zou worden. Ook op het vlak van het taalgebruik in het gerecht, het leger en het onderwijs werd vooruitgang geboekt.^[4]Zo werd deUniversiteit Gent in 1923 tweetalig en in 1930 eentalig Nederlands.

Ook deTweede Wereldoorlog zou de Vlaamse Beweging verdelen. Enerzijds waren er tal van Vlamingen die de Duitse bezetting ondergingen en zelfs in het verzet traden tegen de bezetter. Anderzijds was er een aanzienlijk deel van de Vlaamse Beweging die eerst via hetVNV (Vlaams Nationaal Verbond) en later via hetVlaams Legioen zouden collaboreren met de nazi’s in een verdere poging om Vlaanderen verder te emanciperen. Dit mislukte. Tijdens deze zwarte periode werden vele Vlamingen door Vlamingen gedeporteerd naarconcentratiekampen. De repressie na de oorlog leidde dan ook tot zeer harde bestraffingen: meer dan 400.000 dossiers, 53..500 veroordeelden en 242 executies. De Vlaamse Beweging kwam hierdoor organisatorisch erg verzwakt uit de oorlog. Toch werd in mei 1949 deVlaamse Concentratie opgericht, de eerste naoorlogse Vlaamsgezinde partij.

Het opblazen van deIJzertoren in 1946 gaf de Vlaamsgezinde opinie een eerste impuls. Een tweede was deKoningskwestie, waarbij de tegenstelling tussen Vlamingen en Walen opnieuw sterk naar voren kwam. In de jaren 60 werd de Vlaamse Beweging opnieuw een brede volksbeweging waarvan deChristelijke Vlaamse Volksunie, opgericht in 1954 en laterVolksunie genoemd, de partijpolitieke emanatie was. Het verzet tegen deverfransing van Brussel, die door middel van detalentellingen geofficialiseerd werd, leidde tot twee indrukwekkende marsen op Brussel met tienduizenden deelnemers. Hierdoor werd detaalgrens in 1962 definitief vastgelegd, dit was het belangrijkste levenswerk van voormalig KamerlidJan Verroken (CVP). In 1968 volgde de strijd voorLeuven Vlaams.

In 1977 werd deVolksunie bij de onderhandelingen rond een tweedestaatshervorming betrokken. De onderhandelingen mondden uit in het omstredenEgmontpact, genoemd naar hetEgmontpaleis, waar de heimelijke vergaderingen ’s nachts plaatsvonden. Het akkoord stuitte op massaal protest. Met name de rechtse en radicaal anti-Belgische vleugel van de Vlaamse Beweging vond dat er te veel toegevingen aan de Franstaligen waren.^[5] Ondanks het protest werd het Egmontpact door de partijraad van de Volksunie met een tweederdemeerderheid goedgekeurd, maar het protest hield aan en de premier,Leo Tindemans, diende hierop onverwachts zijn ontslag in. Deregering-Tindemans IV was gevallen en het pact werd nooit tot uitvoering gebracht. Het kwam uiteindelijk tot een breuk binnen de Volksunie, die leidde tot het ontstaan van hetVlaams Blok in 1978. Bij de derde staatshervorming in 1988 kwam de definitieve doorbraak van hetfederalisme in België.

Sinds het ontstaan van hetEurovisiesongfestival in 1956 besloten de Vlamingen en Walen hun deelnames op te splitsen en nemen hierdoor jaarlijks afwisselend deel aan het Eurovisiesongfestival. In 1991 splitste de toenmaligeNationale Maatschappij van Buurtspoorwegen (NMVB) in eenVlaams en eenWaals deel, waaruit later de Vlaamse vervoersmaatschappijDe Lijn zou voortkomen. Met hetSint-Michielsakkoord in 1993 werd België formeel een federale staat en kreeg Vlaanderen in 1995 haar eigen volwaardigVlaams parlement enregering. Hierdoor kon ze voor het eerst eigen bevoegdheden zelfstandig uitoefenen zoals cultuur en onderwijs. In 1998 ontstond deVlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie ofVRT als volwaardige Vlaamse openbare omroep.

In 1996 gingen voor het eerst academici van start met eenVlaamse grondwet, een belangrijke doelstelling voor de Vlaamse beweging om meer autonomie te kunnen geven aan Vlaanderen. Men beoogde een grondwet die op gelijke voet zou staan met de Belgische Grondwet.

In 1999 werden door het Vlaams parlement5 resoluties goedgekeurd die een verregaande autonomie beoogden. Deze resoluties werden onder leiding vanregering-Van den Brande IV voorbereid in de commissie voor Staatshervorming. Deze resoluties betroffen meer financiële en fiscale autonomie van Vlaanderen en meer coherente bevoegdheidspakketten, en dus een verdere splitsing van het land. Enkele van deze eisen werden tijdens de zesde staatshervorming (2011-2012) gerealiseerd, maar sindsdien is er geen vooruitgang meer geboekt in de verdere emancipatie van Vlaanderen.^[6]

Bij de vorming van de Vlaamseregering Jambon werden enkele belangrijke trofeeën voor de Vlaamsgezinde achterban van de N-VA binnengehaald. Zo kondigde men aan dat er eenVlaamse canon zou ontwikkeld worden en dat men definitief uit het interfederaleUnia zou stappen en een eigen Vlaams mensenrechteninstituut zou oprichten. Tijdens deze legislatuur zouden enkele 'quick wins' gestemd worden in het Vlaams Parlement om de Vlaamse bevoegdheden maximaal uit te oefenen.^[7] Doorheen 2022 probeerde Jambon een doorbraak te forceren richting een betaaldeVlaamse feestdag die eerder tijdens de federale regeringsonderhandelingen vanregering De Croo werd afgesproken.^[8]

De Vlaamse beweging manifesteert zich op hun nationale,Vlaamse feestdag op 11 juli. De Vlaamse Beweging hanteert deVlaamse Leeuw als symbool, zowel deofficiële Vlaamse Leeuw als deVlaamse strijdvlag. Men beschouwt ook deVlaamse Leeuw als hun nationaal volkslied.

Daarnaast is de Vlaamse beweging ook prominent aanwezig bij deRonde van Vlaanderen^[9] en hetVlaams Nationaal Zangfeest.

Nog andere belangrijke onderdelen en gebeurtenissen van de symboliek voor de Vlaamse beweging:

• Strijdkreet:Scilt ende Vrient (Schild en Vriend): in de aanloop naar de Guldensporenslag gingen de Vlamingen tijdens de Brugse Metten de Fransen te lijf;
• IJzertoren een Vlaams vredesmonument in Diksmuide;
• IJzerbedevaart een jaarlijkse bedevaart ter nagedachtenis van de gesneuvelde Vlaamse soldaten uit de Eerste Wereldoorlog;
• Mei 68 als protest van de studenten in Leuven tegen de Franstalige invloed in de Vlaamse universiteit;
• Hendrik Conscience als auteur van de Leeuw van Vlaanderen;
• In Flanders Fields een gedicht van John McCrae over de Eerste Wereldoorlog;
• 'Hoezee!' of 'houzee!' een vreugdekreet dat Albrecht Rodenbach schreef in zijn gedicht 'De Blauwvoet', later op muziek gezet door Emiel Hullebroeck;

• Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA)
• Lijst Dedecker (LDD)
• Vlaamse Christendemocraten (CD&V)
• Vlaams Belang (VB)
• Vlaamse Volksbeweging (VVB)
• Doorbraak
• Vlaams & Neutraal Ziekenfonds (VNZ)
• Vlaams Nationaal Jeugdverbond (VNJ)
• Het Vlaamse Kruis
• Taal Aktie Komitee (TAK)
• Davidsfonds
• Marnixring
• Voorpost
• Vlaamse Vredesvereniging (VOS)
• Verbond der Vlaamse Academici (VVA)
• Rodenbachfonds
• Schild & Vrienden
• Orde van de Vlaamse Leeuw
• Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV)
• Nationalistische Studentenvereniging (NSV)

• (nl)Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (online)
• (nl)(en)(eo)Vlaamse Kwesties
• Collectie Vlaamse Beweging bewaard in deErfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Zie de categorieFlemish Movement vanWikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

• Vlaamse Beweging