Plaats inNederland | |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Groningen (provincie) Groningen | ||
| Gemeente | Eemsdelta Eemsdelta | ||
| Coördinaten | 53° 19′ NB, 6° 56′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 12,8[1] km² | ||
| - land | 11,79[1] km² | ||
| - water | 1,01[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) | 1.665[1] (130 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 841 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 3235 | ||
| Website | www.farmsum.net | ||
| Detailkaart | |||
 | |||
| Locatie in de gemeente | |||
| Foto's | |||
 | |||
| Gezicht op Farmsum vanaf de Oosterveldweg | |||
_Farmsum_(Delfzijl)_Gn_NL.jpg) | |||
| HetEemsmondgebouw in Farmsum (2012) | |||
| |||
Farmsum (Gronings:Faarmsom) is eendorp in de gemeenteEemsdelta in deNederlandse provincieGroningen, dat direct grenst aan de plaatsDelfzijl. Het dorp telt 1.665 inwoners (2023).
Tot hetkerspel Farmsum behoorden vanouds de buurtschappenTuikwerd,Amsweer enGeefsweer. Aan het Damsterdiep ligt de buitenplaatsVliethoven, vroeger ook de gehuchten Tichelwerk en De Vennen, de herenboerderij Blykstee (afgebrand in 1961) en het huis Valom. In het achterland waren het gehucht Maarswal[2] en de boerderijGommelburg te vinden, verder de verlaten wierde vanRickelsweer of Rondebosch, de huizenMoordhut en Bulterij, en de gehuchtenIdeweer enSchaapbulten (beide kerkelijk onder Meedhuizen). De hoge akkers achter de zeedijk, nu deel van het industrieterreinOosterhorn, werden het Oosterveld genoemd.
Het noordwestelijke oude deel van het dorp is gelegen op eenwierde. Omstreeks het jaar 1000 werd voor het eerst gesproken van het dorp Farmsum:Fretmarashem. Deze naam laat zich verklaren als 'woonplaats van Fretmar ("Vredemaar")'. In het jaar 1228 was er sprake vanFermeshem. Aan het einde van de 14de eeuw werd de naam alsFyrmesen geschreven en nog later alsFermissum enFarremsem. De rechtspraak, ook deproosdij over het oosten vanFivelingo en deOldambten, was toen in handen van deRipperda's, de bewoners van de borgHuis te Farmsum. Ook leden van de familieRengers en de familie Van Welvelde hebben de borg bewoond.
Begin 14e eeuw werd een laat-romanogotische kerk gebouwd.[3]
In deFranse tijd is Farmsum kortstondig, in 1809, een zelfstandigegemeente geweest. De Fransen hadden het plan om van Farmsum en Delfzijl een tweelingvesting te maken. Dit zou betekenen dat ook Farmsum eenfortresse zou worden, maar van het plan kwam niets terecht. Tijdens hetbeleg van Delfzijl (1813-1814) had Farmsum zwaar te lijden onder de beschietingen en uitvallen van de Fransen en omdat het schootsveld rond de vesting vrijgemaakt moest worden. In deze periode werd het Huis te Farmsum afgebroken.
De middeleeuwse kerk was halverwege de negentiende eeuw zo bouwvallig geworden, dat in 1855 de toren moest worden afgebroken. In 1869 werd de hele kerk gesloopt, waarna de huidige hervormdekerk van Farmsum werd gebouwd, eenwaterstaatskerk ontworpen door Cornelis Wind.
Farmsum was vroeger door lange kleilanen met de hooilanden in het achterland verbonden. Dit waren van oost naar west de Tuikwerderlaan, Kruislaan, Amsweersterweg, Gommelburglaan (ook wel Venlaan ofVenjerlaan genoemd), Leege Halkelaan (1820:Leeghylkenweg[4]), Riggelsweerlaan, Breedelaan (nu Koveltempweg), Maarlaan, Opvaartlaan en Stinkvaartlaan. De Gommelburglaan of Meedhuizerweg vormde de hoofdweg naar buurdorpMeedhuizen. De Breedelaan leidde via Geefsweer enSchaapbulten naarWagenborgen; de Stinkvaartlaan liep daaraan parallel.
Langs de Breedelaan werd omstreeks 1655 de eersteJoodse begraafplaats in de provincie Groningen in gebruik genomen.
Door de aanleg van hetEemskanaal (1877) ontstond er een extra barrière tussen Farmsum en Delfzijl. Het bedrijventerrein langs het Damsterdiep, met steenfabrieken, zaag - en oliemolens en scheepswerven, kwam op een schiereiland te liggen. Bij Amsweer en Farmsum kwamen bruggen over het kanaal. Later werd nog een spoorbrug voor deNoordoosterlocaalspoorweg, later voor hetWoldjerspoor aangelegd.
Met de verbreding en verlenging van het Eemskanaal in 1967 werd Farmsum grotendeels afgesneden van zijn achterland. De directe verbindingen naar Amsweer, Geefsweer en Meedhuizen te vervallen. In plaats daarvan kwam de Vennenweg op de zuidelijke oever van het kanaal, die aansloot op deGeereweg (N362) naar Scheemda. Zuidelijker werd de Holeweg aangelegd, die later werd uitgebouwd tot een dwarsverbinding tussenN33 en Geereweg. Tussen het Oude Eemskanaal en het Afwateringskanaal werd vervolgens het bedrijventerrein Farmsumerpoort ontwikkeld. Het Oude Eemskanaal bleef echter een belangrijke scheidslijn vormen, waardoor Farmsum lange tijd de status van een afzonderlijk dorp behield.
De belangrijkste oost-west verbinding was vanouds de middeleeuwseStadsweg van Groningen naar Oost-Friesland. Die liep aan de zuidkant van het Damsterdiep (Farmsumerweg), via Farmsum naar Weiwerd en Oterdum. Hij kwam door stads- en havenuitbreidingen in de jaren '70 te vervallen en werd vervangen door moderne autowegen.
Het gebied werd vroeger doorsneden door watergangen als Oude Leesk (met deFlikkezijl), Roestenburgermaar,Farmsumermaar (sinds 1870Afwateringskanaal van Duurswold), Geefsweerstermaar enStinkvaart of Opvaart naar Wagenborgen. Het Weiwerdermaar voerde het water uit het achterland van Weiwerd naar de zeesluis bij Farmsum.
Farmsum heeft een eigen spoorwegstopplaats gehad. Dezestopplaats Farmsum diende van 1910 tot 1934 voor de treinen van despoorlijn Zuidbroek - Delfzijl en van 1929 tot 1941 voor die van hetWoldjerspoor. Dat is in 1942 opgebroken, maar het koffiehuis bestaat nog.
Ook had Farmsum een halte aan detramlijn Winschoten - Delfzijl.
Tijdens deTweede Wereldoorlog zouden vanuit de kerktoren de laatste Duitse schoten in Nederland zijn gelost. Farmsum werd op 2 mei 1945 bevrijd.[5]
In augustus 2018 was een tankopslag bij Farmsum het toneel van een blokkade doorCode Rood.
In Farmsum woont een kleineMolukse gemeenschap die door deNederlandse regering hun eigen woonwijken toegewezen kregen na de aankomst in 1951.
Farmsum telt meer dan 320 bedrijven. Zuidelijk van de bebouwing van Farmsum ligt aan het Eemskanaal de Farmsumerhaven. Deze vervult een functie als ligplaats voor schepen en biedt ruimte voor overslagactiviteiten.
.jpg)
·
·
