In de boeken vanJ.R.R. Tolkien zijnelfen, deoudere kinderen vanIlúvatar, op mensen gelijkende wezens die echter nooit zullen sterven door ouderdom maar wel als ze in de strijd vallen of verongelukken. Ze zijn in de meeste dingen veel bedrevener danmensen, machtig en wijs. De elfen spreken overwegendQuenya enSindarijns.
Lange tijd voor deZon ontstaan is zijn de elfen ontwaakt bijCuiviénen, het Water van Ontwaken. Daar worden ze gevonden doorOromë, die hen naarValinor, het land van deValar inAman wil voeren. Om de elfen te overtuigen worden drie ambassadeurs (Ingwë,Finwë enElu Thingol) naar Valinor gebracht om te zien hoe mooi dat land is. Wanneer ze terug zijn bij Cuiviénen roepen ze hun volk op ook naar Valinor te gaan. Een gedeelte van de elfen geeft geen gehoor aan deze oproep. Daarom worden zeAvari,Onwilligen genoemd. De elfen reizen naar het Westen als drie groepen: deVanyar, deblonde elfen, geleid door Ingwë, de Hoge Koning van alle elfen, deNoldor, dediepe elfen, geleid door Finwë, en deTeleri, dezee-elfen, geleid door Elwë en zijn broerOlwë. De Vanyar en de Noldor worden zonder veel problemen naarValinor geleid.Tol Eressëa, het Eenzame Eiland in het midden van de zee, wordt namelijk doorUlmo naar de kust vanMidden-aarde gebracht. De Vanyar en de Noldor kunnen opstappen en worden op de kust van Valinor weer afgezet. Daar bouwen ze de stadTirion op de groene heuvel Túna. De Teleri, die dan nog ver van zee leven, horen de oproep van Ulmo te laat en blijven in Midden-aarde. Een aantal van hen, deNandor ofgroene elfen, is bij het zien van deNevelbergen al achtergebleven. Uiteindelijk zijn er nog vele andere Teleri die in Midden-aarde blijven: deSindar ofgrijze elfen, met als koning Elwë, die in het Sindarijns EluThingol, Koning Grijsmantel, wordt genoemd. De anderen, met Olwë als koning, worden net als de Vanyar en Noldor op Tol Eressëa naar Valinor verplaatst, maar in het zicht van de kust zetOssë op verzoek van Ulmo het eiland vast. Een Era later leert hij de Teleri schepen bouwen om naar Valinor te varen. Daar bouwen zeAlqualondë, de Haven van de Zwanen, in deBaai van Eldamar.
Na de vernietiging van deTwee Bomen van Valinor en de roof van deSilmarillen keren de meesteNoldor terug naar Midden-aarde, na daartoe doorFëanor aangespoord te worden. Hun verblijf in Midden-aarde wordt Ballingschap genoemd omdat ze onder deVloek van de Noldor vallen. Tijdens deEerste Era strijden ze tegen Morgoth, maar uiteindelijk worden ze teruggedrongen tot het eilandBalar en een steunpunt aan deMondingen van de Sirion. Vandaar vertrekt deHalfelfEärendil naar Valinor om de Valar vergeving te vragen voor de Noldor en om de moeilijke omstandigheden van de elfen en mensen onder hun aandacht te brengen. Zijn verzoek wordt ingewilligd en de Valar,Maiar, de Vanyar en de Noldor inAman trekken ten strijde tegen Morgoth en zijn legers in deOorlog van Gramschap. De vijanden worden verpletterend verslagen en de elfen en mensen zijn voorgoed verlost van Morgoth zelf, hoewel zijn invloed blijft gelden en zijn aanhang niet uitgeroeid wordt. Aan het einde van de Eerste Era trekken de meeste elfen weg naar Valinor. Er blijven echter veel elfen in Midden-aarde. De belangrijkste van de achterblijvers zijnCírdan de Scheepsbouwmeester, Heer van deGrijze Havens,Celebrimbor, de zoon vanCurufin, de zoon vanFëanor,Galadriel enCeleborn,Gil-galad enElrond de zoon van Eärendil.
In deDerde Era verblijven er geleidelijk aan minder elfen in Midden-aarde. Ze vermenigvuldigen zich niet snel en veel elfen varen over zee naar Aman. Tijdens deOorlog om de Ring aan het einde van de Derde Era zijn er maar weinig elfen overgebleven. Galadriel en Celeborn regeren overLothlórien, Elrond is heer vanImladris, Círdan bestuurt de Grijze Havens enThranduil is koning over deboselfen in hetDemsterwold. Het is mogelijk dat er ook buiten deze gebieden elfen wonen, maar ze zijn niet talrijk. Na de Derde Era worden Rivendel en Lothlórien verlaten en wordt Midden-aarde definitief het domein van de mensen.
Lijst van rassen en soorten in Midden-aarde
·
·
