| Durme | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Lengte | 45 km (inclusiefMoervaart) km | |||
| Bron | .svg) Daknam/LokerenVroeger: | |||
| Monding | Schelde,Hamme/Tielrode Vroeger: | |||
| Stroomt door | België | |||
 | ||||
De Durme in Lokeren | ||||
| ||||
DeDurme is eenBelgische zijrivier van deSchelde. Men beschouwt de Durme als de verzamelnaam voor deBovendurme enBenedendurme, en veelal als een samenvloeiing van deZuidlede en deMoervaart ter hoogte vanDaknam, een deelgemeente vanLokeren. De oorspronkelijke rivier was echter veel langer (102km), en omvatte onder meer deZuidlede,Moervaart,Kale enPoekebeek. De Durme vloeit in de Schelde nabijTielrode, deelgemeente vanTemse. De lengte van Moervaart en Durme samen is 45 km.[1]
De rivier werd voor het eerst vermeld onder de naamDormia in 694.[2] Delen van de rivier zijn Europees beschermd als onderdeel vanNatura 2000-gebied 'Schelde en Durme-estuarium van de Nederlandse grens tot Gent' (BE2300006).
In 694 wordt de Durme (Dormia) voor het eerst vermeld.[1] Er bestaat geen eensgezindheid over de etymologie van het woord Durme. De meest algemeen aangenomen verklaring - vanMaurits Gysseling, een autoriteit op het vlak van toponymie - is dat Durme is afgeleid vandromia, dat op zijn beurt een afleiding is van het pre-Germaanse grondwoordder dat 'lopen' betekent. Onder invloed van onder andere eenklankverschuiving en een r-metathese zouDromia door de eeuwen heen evolueren naarDormia, naarDorme en uiteindelijk Durme, wat dan staat voor 'waterloop'.[3]
Tot het eind van de 13e eeuw was de volledige rivier gekend onder de naamDurme. Vanaf dan wordt de historische bovenloop van de Durme echter steeds vakerKale genoemd, ook onder invloed van het aanleggen van deMoervaart, die in feite de middenloop van de Durme verving, waardoor men de rivier niet meer als een geheel aanzag. Hierdoor verdween de naam Durme vanaf de devijftiende eeuw ten westen van de Moervaart volledig.
De naam Durme is nog steeds herkenbaar in plaatsnamen tussen Lokeren, Aalter en Hamme.[4] Enkele voorbeelden:
De Durme was tot in demiddeleeuwen aanzienlijk langer en stond toen in belangrijke mate in voor de drainage van hetMeetjesland nadat deSchelde deze omgeving sinds het begin van hetHoloceen definitief verlaten had. Ze ontsprong inSint-Joris nabijBeernem en stroomde dan oostwaarts totVinderhoute. Daar vloeide ze samen met dePoekebeek (komende vanTielt). Vanaf Vinderhoute liep de Durme noordoostwaarts richtingWondelgem/Evergem enLangerbrugge totMendonk. Daar stroomde ze in oostelijke richting verder, doorheen deMoervaartdepressie (Wachtebeke,Moerbeke,Sinaai), om vervolgens zuidwaarts viaLokeren en oostwaarts viaWaasmunster uiteindelijk nabijHamme enTielrode in de Schelde uit te monden.
De huidige monding van de Durme in de Schelde bevindt zich nabij Tielrode. De voormalige monding bevond zich echter inTemse. Met het rechttrekken en verbreden van de Schelde in demiddeleeuwen, nabijBornem enWeert, kwam de nieuwe loop van de Schelde in die van de Durme te liggen, waardoor de rivier werd ingekort en de monding verplaatst.
De zoektocht van de stadGent naar een verbinding met deNoordzee én deWesterschelde veranderde de situatie grondig. De aanleg van deLieve vanaf 1251, deSassevaart vanaf 1547, deBrugse Vaart vanaf 1613, hetKanaal Gent-Terneuzen (1823-1827) en hetSchipdonkkanaal (1846-1860) hebben de middeleeuwse toestand bijna onherkenbaar gewijzigd.
Door het graven van dit veelvoud aan kruisende kanalen werd de Durme afgesneden van haar bron en bovenloop. Hierdoor, en ook door haar sowieso al extreem kleineverval, begonnen grote delen van de rivier te verzanden. Het zand dat met het opkomende tij via de Schelde werd aangevoerd, ging nu veel meer bezinken in de bedding van de benedenloop.
Ondanks alle pogingen om het gebied via grachten te draineren, werden de Durme- en de Moervaartvallei nog steeds geteisterd door overstromingen. Zo was men in de eerste decennia van de 20e eeuw nog vaak genoodzaakt vlotten te bouwen om rapen te kunnen oogsten.[5] Nadat in 1930 opnieuw enkele dijken het hadden begeven, kwam koningAlbert I op bezoek. Een jaar later werd in de buurt van de wijk Hondsnest het Pompstation Groote Watering vanSinaai opgericht, wat het begin inluidde van een systematische ontwatering van het valleigebied tussen Daknam en Mendonk.
Na een ernstige overstroming in de stadskern vanLokeren werd in 1955 besloten om ook hier maatregelen te nemen door de Durme af te dammen ter hoogte van hetMolsbroek, om zo de problematische invloed van springtij op de Schelde te kunnen elimineren. Dit splitste de Durme dus in twee delen: de Bovendurme en de Benedendurme.
Hierdoor werd de Benedendurme vanWaasmunster tot in Tielrode in feite een getijdengeul van de Schelde. Bijspringtij is er op dit deel van de Durme soms eenvloedbranding (mascaret) van enkele centimeters hoog waar te nemen. Dit zeldzame natuurfenomeen is uniek in België.[6]
Het water uit Bovendurme wordt via de Moervaart in hetKanaal Gent-Terneuzen geleid, in feite tegen de stroomrichting van de Durme in. In het verleden veranderde de Durme echter wel vaker van stroomrichting.[7]
De Durme heeft veel omleggingen gekend in haar geschiedenis. Hieronder staan een aantal voorbeelden van in hetWaasland.
| Jaar | Kaart | Uitleg |
|---|---|---|
| ?-1778 | .png) | Een meander van de Durme werd mogelijk afgesneden in de 18e eeuw ter hoogte van het centrum vanLokeren. Er is niet veel informatie te vinden bij deze rechtrekking, maar de meander werd waarschijnlijk afgesneden omdat hij voor wateroverlast zorgde. Deze rechttrekking is tussen 1701 en 1777 gebeurd. |
| ?-1778 | .jpg) | Verschillende meanders, nabij hetMolsbroek, werden voor 1778 afgesneden en gedempt om scheepvaart makkelijker te maken tussen Lokeren en de Schelde. |
| 1842-1879 | De Durme werd tussen1842 en1879 rechtgetrokken ter hoogte van de Pontweg/Gentdam in Daknam. De Durme werd rechtgetrokken om de scheepvaart (wat sterk aanwezig was op de Moervaart en de Durme) te verbeteren. Schepen waren daardoor sneller en makkelijker inLokeren ofMoerbeke. | |
| 1878-1950 | .png) | De Durme werd tussen1879 en1950 verlegd in het centrum vanLokeren. Dit werd gedaan om een breder stuk aan te leggen met meer plaats voor aanlegplaatsen voor schepen. Hiernaast werd de Durmelaan aangelegd, die later de rijkste straat in Lokeren werd. Dit kun je nog altijd zien door de herenhuizen die in de straat staan. Er is nu een park, het Prinses Josephine Charlottepark, dat de vroegere contouren van de oude Durmebocht volgt. |
| 1931-1937 |  | De grootste rechttrekking van de Durme gebeurde tussen 1931 en 1937. Toen werd een reeks meanders die de grens tussenHamme enWaasmunster vormen afgesneden van de rivier de Durme. Dit werd gedaan om het bouwen van dijken makkelijker te maken. In de plaats kwam een grote bocht die ten noorden van de overblijvende meanders stroomt. DeOude Durme bij Hamme is tegenwoordig een plek waar veel recreatieve en sportactiviteiten plaatsvinden. Er wordt gevist, gezwommen, gevaren, etc. en daarrond bevindt zich een natuurgebied waar gewandeld en gefietst kan worden. |
| 1952 | .png) | De meest recente rechttrekking vond plaats in1952 in het centrum vanLokeren. Dit werd gedaan om de hevige verzanding van de Durme tegen te gaan. Later werd deze grond benut voor onder andere het Durmebad (zwembad) te bouwen, maar ook woningen en om het plan verder te zetten dat het centrum zou moeten uitbreiden, maar dit plan ging echter maar van start in 2011 (toen het Sport-en Jeugdcomplex gebouwd werd, gevolgd door het Oude Durme-appartementencomplex en Haagbeuk). |
Tielt,Ruiselede,Lotenhulle,Poeke,Vinkt, Kruiswege,Poesele,Meigem,Nevele
Vosselare,Landegem, Heiste,Merendree,Molenkouter, Durmen (Nevele),Slindonk,Lovendegem,Vinderhoute,Molenhoek,Evergem,Kerkbrugge,Langerbrugge
Doornzele,Rodenhuize,Mendonk,Wachtebeke, Kalve, Terwest,Moerbeke, Vossel, Caudenborm,Klein Sinaai,Zwaanaarde, Leebrug,Brandbezen,Daknam
Mendonk,Puyenbroek,Eksaarde, Keerken, Daknam
Daknam,Lokeren,Durmen, Sint-Anna,Rodendries,Waasmunster,Hamme,Elversele,Tielrode
.jpg)
.jpg)
.jpg)
·
·
Rivieren:Durme(Bovendurme,Benedendurme) ·Lede ·Zuidlede
Kanalen:Moervaart
Grachten:Fondatiegracht ·Kapittelsvaardeken ·Olentgracht
Beken:Beerbakbeek ·Lokerenbeek ·Vondelbeek
