Eenduin is eenheuvel van fijnzand langs dekust, eenrivier, in eenzandwoestijn of op andere plekken. Een duin is eenlandvorm, en ontstaat door het verwaaien van zand tot een heuvel. Duinen kunnen unieke natuurgebieden vormen met een grote verscheidenheid aandier- enplantensoorten. Als duinen begroeid zijn, spreekt men vangroene duinen. Duinen langs kusten van laaggelegen gebieden zijn vaak ookwaterkering.
Een duinengebied noemt men ook welduinensysteem doordat een dynamische werking van wind en water de duinen soms van plaats doet veranderen, wat ernstige gevolgen kan hebben (zieEucla).
DeStichting Duinbehoud zet zich in voor behoud van de natuur in de Nederlandse duinen en voor herstel van wat verloren is gegaan.
Het grootste deel van de Nederlandse duinen bestaat uit grijze duinen. Zij grenzen aan de meer dynamische witte duinen, ook wel helmduinen genoemd. Meer landinwaarts liggen de binnenduinen. Vaak zijn de binnenduinen met bossen begroeid.
Het duinlandschap is een smalle strook tussen de zee en het binnenland. Het duinlandschap (opgebouwd uit duidelijk te onderscheiden delen) kan men onderscheiden in in zee liggende zandplaten en het strand op de scheidslijn van de zee.
Jonge duinen liggen langs het strand en oude duinen verder landinwaarts. De duinstrook die parallel aan het strand bestaat, noemt men jonge duinen. Deze duinen ontwikkelen zich vooral aan de zeekant, de wind heeft hier de meeste invloed doordat hij voortdurend vers zand aanvoert. De duinen kunnen daardoor hoog opgroeien.
Oude duinen zijn langgerekte zandruggen van enkele meters hoog die gevormd zijn in de middeleeuwen. De oude duinen waren duizenden jaren geleden jonge duinen. De oude duinen bewijzen dat de kust vroeger meer landinwaarts gelegen was. In het natte kustgebied met hoge grondwaterstand ontstonden tussen de strandwallen moerassen waarin zich veen kon ophopen.
De grijze duinen kennen een grote biodiversiteit. Zij zijn begroeid met grassen, kruiden, (korst)mossen, maar grote delen zijn onbegroeid. Soms groeien er struiken, zoals de manshogeduindoorn, waaronder soms de zeldzameduindoornvuurzwam groeit.
Afgaand op de begroeiing van het duin onderscheidt men de volgende landschaptypes:
Ze zijn ontstaan doordat er op het strand, dat geregeld door zout water overspoeld wordt, vrijwel geen vegetatie groeit en de wind het lichte zand makkelijk kan meenemen. Als dewind vervolgens in kracht afneemt wordt het zand neergelegd. In Noordwest-Europa neemt dewindkracht bij de kust af door temperatuursverschillen, en daarmee luchtdrukverschillen, tussen land en zee.
De duinen dienen alszeewaterkering en worden als zodanig onderhouden. Door het inplanten vanhelmgras bevordert men de aangroei van de duinen. In Nederland is het grootste deel van de duinen voor het publiek streng verboden terrein en met veel prikkeldraad afgezet. Zo beschermt men de vegetatie die het zand vasthoudt.
Ook wordt in de duinen rivierwater geïnfiltreerd om het geschikt te maken alsdrinkwater.
De Nederlandse, Duitse en Deensewaddeneilanden bestaan voor een groot deel uit duinen. Achter de duinstrook die een bescherming tegen de Noordzee vormt ligt veelal nog een smalle strook polderland. Deze duingebieden zijn fraaie en grote natuurgebieden. De grootste duingebieden op de Nederlandse Wadden zijn hetNationaal Park Duinen van Texel enNationaal Park Schiermonnikoog.
De jonge duinen ontstonden vanaf zo'n duizend jaar geleden toen doorzandverstuiving een nieuwe hoge rug van duinen ontstond. Deze vormen nu de meest westelijke begrenzing van de duinstrook langs de Hollandse kust. De jonge duinen zijn ook een stuk hoger dan de oude duinen en op sommige plaatsen enkele tientallen meters hoog. De hoogste duinen zijn ruim vijftig meter en daarmee de hoogste delen van Holland.
In augustus 2014 bleek dat het hoogste duin van Nederland bijSchoorl ligt en niet inZoutelande, zoals tot dan werd aangenomen. Het Zeeuwse duin is 54 meter hoog, dat in Schoorl nog anderhalve meter hoger (55,4 meter).[1]
InZeeland behoren de duinen langs de kust tot de hoogste delen van de provincie. De duinen behoren eigenlijk tot de enige delen van de Zeeuwse eilanden die gevrijwaard bleven vanwatersnoodrampen. Hier zijn ook de oudste bewoningssporen gevonden, teruggaand tot de Romeinse tijd. Nabij Westkapelle ligt er een dijk ter bescherming van de Walcherse kust, omdat dáár het duin te laag was om voldoende bescherming te bieden.
Aan de oude kust van deZuiderzee aan het huidigeVeluwemeer bijNunspeet is in de late middeleeuwen een lage duinenrij ontstaan. TussenHoophuizen enPolsmaten zijn daarvan nog restanten te zien in het landschap.
Langs deBelgische Kust zijn de duinen vrij smal en sterk versnipperd door verharding en betonnering. Oorspronkelijk was er langs de Belgische kust ruim 5000 ha duinen.Conscience heeft die mooi beschreven in de jaren 1850/1860 in Bella Stock[2][3]. Van deze uitgestrekte duinen bleef er in 1987 nog slechts 2700 ha over.
TussenCadzand enKnokke, op de grens van België en Nederland, zijn de duinen onderbroken en is hetZwin ontstaan. DeHoge Blekker is het hoogste duin aan de Belgische kust en bevindt zich inKoksijde. Ten zuiden vanDe Panne, op de grens van België en Frankrijk, ligt hetWesthoek reservaat.
Een aantal Belgische duinen zijn beschermd door hetDuinendecreet en Europees beschermd alsNatura 2000-gebied 'Duingebieden inclusief IJzermonding en Zwin'. Het Duinenendecreet van 1993 beschermt echter niet alle duinen. Zo bleven deZeeparkduinen, het laatste stuk onbebouwde zeereep tussen De Panne en Sint-Idesbald, bij de invoering van het Duinendecreet onbeschermd omdat er een vergunde camping werd uitgebaat. De Belgische duinen worden ook gewild of uit onwetendheid aangetast door particulieren. HetAgentschap Natuur en Bos (ANB) moet daarom continu nauwlettend toezien of er niet her en der op privégrond een stukje natuurgebied in stilte wordt aangetast.[4]
De duinen worden bedreigd door eenstijgende zeespiegel en door de afslag van zand bij stormen. Hierdoor komt het achterliggende land in gevaar. Op sommige plekken zijndijken aangelegd om de functie van verdwenen duinen over te nemen, bijvoorbeeld deHondsbossche Zeewering bijPetten. Ook ten noorden vanHoek van Holland is de smalle duinstrook erg kwetsbaar geworden.
Door zand op te spuiten vanuit zee wordt het strand verbreed en is er meer materiaal voor nieuweduinvorming. Op bijna alle plaatsen langs de Nederlandse en Belgische kust is, soms naduinafslag, veel zand opgespoten. In Nederland is het beleid om erosie van de duinenkust standaard te compenseren doorzandsuppleties. Daarnaast is het mogelijk om op sommige plaatsen aan natuurontwikkeling te gaan doen zoals inDe Kerf tussenSchoorl enBergen aan Zee. Op andere plaatsen zijn er geulen met veel stroming dichter bij de kust gekomen waardoor andere maatregelen overwogen worden. Uitgangspunt bij het huidige beheer is dat de ontwikkelingen op de zee gericht moeten zijn, om de bestaande belangen te sparen.
Duinafslag vermindert het volume van het duin, en daarmee het waterkerend vermogen van de duinenrij. Daarom worden in Nederland de duinen periodiek getoetst of zij een maatgevende duinafslag nog kunnen overleven, of dat er versterkingsmaatregelen nodig zijn.
Ook langs rivieren kunnen duinen ontstaan, de zogenaamderivierduinen ofdonken. Zo zijn er rivierduinen te zien rond deSchelde en deDurme, en langs deMaas in het Nederlandse Noord-Limburg.
↑“Er is iets ontzettends in het schouwspel dat zich daer voor den wandelaer ontplooit, wanneer hy, te midden dezer zonderlinge natuer, eene hoogte beklimt en zynen verbaesden blik in het ronde laat dwalen. Duizend en duizend zandheuvelen, van verschillende vorm en grootte, verheffen hunne kruinen langs alle zyden, en omringen hem, zoo verre zyn gezigt kan reiken. Eenigen zyn door schaersche halmen of door donker mos begroend, anderen zyn naekt en glinsteren onder het zonnelicht velen zyn door den wind uitgewreten en neigen ten val, sommige verlengen zich als een ketengebergte en slingeren hunnen ruigen rug dwars over alle hoogten heen, om eindelyk in een diep dam weg te zinken en te verdwynen.” (Henrik Conscience inBella Stock)
.jpg)
