Eenuitspanning (ook:afspanning enrelais) is van oorsprong de plaats waarrijtuigen van frissepaarden werden voorzien. De gebruikte paarden werden uitgespannen om te kunnen uitrusten. Omdat dit enige tijd in beslag nam, bezaten veel uitspanningen eencafé met een gelegenheid om iets te eten en te drinken.
Het woorduitspanning wordt gebruikt voor plekken waar reizigers of toeristen kortere tijd verblijven, meestal tijdens een uitstapje. Veel uitspanningen hebben extra faciliteiten, zoals eenspeeltuin voor de kinderen. Deze speeltuinen groeiden vaak uit tot de voornaamsteattractie.
Het verwisselen van de paarden gebeurde vaak onder dak. Om dat te vergemakkelijken hadden de uitspanningen vaak een even grote voor- als achteruitgang, groot genoeg voor paard en wagen. Dit soort uitspanningen werd – met name in het noorden van Nederland –doorrit genoemd, omdat de koets door het gebouw reed.
