| Diclofenac | ||||
|---|---|---|---|---|
| Chemische structuur | ||||
 | ||||
| Farmaceutische gegevens | ||||
| Beschikbaarheid (F) | ca 50-60%, afhankelijk van toediening | |||
| Halveringstijd (t1/2) | 1,2-2u, 35% van de stof komt in entero-hepatische recirculatie | |||
| Uitscheiding | biliair, 1% in urine | |||
| Gebruik | ||||
| Merknamen | Arthrotec vanPfizer, combinatiemiddel Voltaren vanNovartis Diclon, Cataflam, Naclof, Voltarol van Novartis | |||
| Toediening | oraal,rectaal,intramusculair,intraveneus | |||
| Dosering | 50 - 150 mg/dag | |||
| Risico met betrekking tot | ||||
| Zwangerschapscat. | B (1e/2e trimester), X (3e trimester) | |||
| Databanken | ||||
| CAS-nummer | 15307-86-5 | |||
| ATC-code | M01AB05 M02AA15, S01BC03 | |||
| PubChem | 3033 | |||
| DrugBank | APRD00527 | |||
| Chemische gegevens | ||||
| Molecuulformule | C14H11Cl2NO2 | |||
| IUPAC-naam | 2-(2,6-dichloor)fenylaminobenzeenazijnzuur | |||
| Molmassa | 296.148g/mol | |||
| ||||
Diclofenac is een niet-steroïde ontstekingsremmer enpijnstiller behorend tot de medicijngroepNSAID's die wordt toegepast bij het remmen vanontstekingen zoals bijartritis of het optreden van pijn of koorts. Diclofenac is een van de meest voorgeschreven pijnstillers. De laaggedoseerde tabletten zijn in Nederland bij de drogist vrij te verkrijgen. In België is alleen de emulgel en de spray zonder voorschrift bij de apotheker te krijgen, de tabletten zijn er uitsluitend op doktersvoorschrift. Het middel is als injectie beschikbaar oprecept[1] en als uitwendige gel.[1] Diclofenac kan ook als oogdruppel ter preventie van cystoïdmacula-oedeem na eenstaaroperatie als lokale ontstekingsremmer worden voorgeschreven in een concentratie van 1 mg/ml, 0,1%.
Zoals alleprostaglandinesynthetaseremmers levert ook diclofenac risico op maagklachten door het dunner worden van hetmaagslijmvlies. Bij patiënten die hiervoor gevoelig zijn kunnen zich daardoor ernstige maagklachten voordoen, zoals eenmaagzweer of eenmaagperforatie. Het middel Arthrotec dat in Nederland uitsluitend op recept verkrijgbaar is, bevat een combinatie van diclofenac enmisoprostol. Misoprostol zou het maagdarmslijmvlies moeten beschermen tegen schade door diclofenac, maar is eigenlijk geen goed alternatief voor het gebruik van eenprotonpompremmers alsomeprazol ofpantoprazol omdat het in de noodzakelijke hoge doses juist frequent aanleiding geeft tot maag-darmstoornissen, zoals diarree en buikpijn.[2]
Regelmatig gebruik van diclofenac vergroot de kans op hartkwalen en eenhartinfarct met 30% à 40%.[3][4] De verhoging van het cardiovasculair risico zou slechts 5% minder zijn dan dat vanrofecoxib, van Vioxx, dat om die reden in 2004 van de markt is gehaald.[5] Mensen die al een verhoogd risico op hartaandoeningen hebben lopen ook bij kortdurend gebruik gevaar, zoals rokers en mensen met een hoogcholesterolgehalte.[3] Ook kortdurend gebruik van diclofenac wordt sinds 2012 niet meer veilig geacht.[6][7] Na een Europese herbeoordeling verbood het Nederlandse CBG in 2013 het gebruik van diclofenac bij patiënten methart- en vaatziekten. Patiënten met een verhoogd risico op cardiovasculaire aandoeningen mogen diclofenac alleen na zorgvuldige afweging voorgeschreven krijgen.[8]
Diclofenac heeft veel risicovolle wisselwerkingen met andere medicijnen, met bijvoorbeeldlithium-preparaten. Het tegelijk slikken van diclofenac met andere geneesmiddelen, zoalscorticosteroïden,antidepressiva enantistollingsmiddelen, kan de kans op maagbloedingen meer dan vertienvoudigen.[9]
Sinds de marktintroductie in dejaren 1990 van diclofenac als diergeneesmiddel op hetIndisch subcontinent, is er grote sterfte ondergieren ontstaan. Zo is er in 2003 een afname van 95% geconstateerd,[12] tot zelfs 99,9% in 2008. Doodvee wordt daar op het land voor de aaseters achtergelaten, dat zijn deBengaalse gieren. Wanneer deze vogels dekadavers eten, worden ze door het opgehoopte diclofenac vergiftigd en sterven ze aannierfalen. In India is er sinds 2010 voor dit product een totaal verbod, maar sinds kort heeft de EU diclofenac in Europa ook als diergeneesmiddel toegelaten, met daar dezelfde gevolgen als resultaat.[13] Zo zijn er inSpanje tussen 2000 en 2010 zo'n 2355rode enzwarte wouwen, 2146vale gieren, 638monniksgieren, 348aasgieren, 114Spaanse keizerarenden en 40lammergieren dood gevonden.[14]
Zoals bij de meeste NSAID's wordt aangenomen dat het voornaamste mechanisme dat verantwoordelijk is voor deontstekingsremmende, koortswerende en pijnstillende werking de remming is van de prostaglandinesynthese door remming vanCOX. Diclofenac is een inhibitor van COX-1 en COX-2 in intacte cellen.[15]
DeIUPAC-naam is 2-[(2,6-dichloro)fenylamino]benzeenazijnzuur.
