| De Waarheid | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
De Waarheid van 31 oktober 1944 in hetGrafisch Museum Groningen | ||||
| Type | dagblad | |||
| Eerste editie | november 1940 | |||
| Laatste editie | 28 april 1990 | |||
| Oplage | 6000 (1990) | |||
| Hoofdredacteur | Frank Biesboer (1990) | |||
| Land(en) |  Nederland | |||
| Talen | Nederlands | |||
| ||||
De Waarheid is een voormaligeNederlandsekrant vancommunistische signatuur. Het blad begon in 1940 tijdens deDuitse bezetting alsverzetskrant en was de opvolger van de vooroorlogse communistische dagbladenDe Tribune (1909-1937) enHet Volksdagblad (1937-1940). Het eerste nummer verscheen in november 1940 en later groeide het blad uit tot een van de belangrijkste illegale bladen in de bezettingstijd.
Na debevrijding ging de krant verder alsdagblad. Hoewel het ook algemeen nieuws bracht, was het tevens hetpartijblad van deCommunistische Partij van Nederland (CPN), waardoor het te vergelijken was metPravda, de spreekbuis van de communistische partij in deSovjet-Unie (waarvan de naam eveneenswaarheid betekent). Na deTweede Wereldoorlog wasDe Waarheid het op één na grootste dagblad van Nederland (naHet Vrije Volk), maar tijdens de Koude Oorlog kalfde de oplage flink af tot minder dan tienduizend, waarna het dagblad in 1990 werd opgeheven.
DeCommunistische Partij van Nederland (CPN) en de voorloper ervan hadden sinds decennia een eigen krant,De Tribune, die sinds 1916 als dagblad uitkwam en in 1937 overging inHet Volksdagblad. Tot 23 april 1938 wasAlexander Salomon de Leeuw de hoofdredacteur,[1] daarna was datPaul de Groot.[2] Toen de Duitse troepen op 10 mei 1940Nederland binnenvielen verbood de Nederlandse generaalHenri WinkelmanHet Volksdagblad. Na capitulatie van het Nederlandse leger kwam dit verbod formeel te vervallen en verscheenHet Volksdagblad weer (eenmalig) op 26 juni 1940. Een dag later werd echter (opnieuw) een verschijningsverbod afgekondigd.
Het partijbestuur van de CPN had intussen al op 15 mei 1940, direct na de Nederlandse capitulatie, besloten om deillegaliteit (het verzet) in te gaan. De eerste maanden werden besteed aan het opzetten en organiseren van een landelijk netwerk van stencilposten. De hoofdartikelen vanDe Waarheid werden centraal geschreven, maar overal in het land werden bij de eigen edities plaatselijke artikelen geschreven. In verschillende plaatsen verscheen de lokale editie onder de naamDe Vonk en in het noorden van het land onder de naamHet Noorderlicht. Paul de Groot fungeerde wederom als hoofdredacteur.
Het eerste nummer vanDe Waarheid kwam uit op 23 november 1940, in een oplage van 6.000 exemplaren. Het had alshoofdartikel "De weg naar de vrijheid". In dit nummer werd de oorlog beschreven als een imperialistische oorlog, waaraan niet alleen Duitsland, maar ookEngeland en Frankrijk schuld hadden. Ook werd direct stelling genomen tegen hetantisemitisme van de Duitse bezetters.
In februari 1941 werd met de stencilapparaten vanDe Waarheid de beroemde oproep "Staakt, staakt, staakt" verspreid die leidde tot deFebruaristaking.
De Waarheid en zijn medewerkers werden fel door de Duitsers vervolgd. Tientallen medewerkers van de krant moesten hun activiteiten met de dood bekopen. Minstens 130 communistische verzetslieden – inclusief de krantmedewerkers – werden na arrestatie geëxecuteerd.[3] Begin 1943 werdJan Janzen, verantwoordelijk voor de technische organisatie van de krant, opgepakt en geëxecuteerd. Op 31 januari 1943 werdCornelis Aarnouts gearresteerd omdat hij betrokken was bij het drukken en verspreiden van de krant. Na gevangenschap is hij op deWaalsdorpervlakte doodgeschoten. In november van datzelfde jaar werdJan Postma, verantwoordelijk voor de inhoud van de krant, opgepakt en later doodgeschoten. Door verraad werden veel communisten opgepakt, maar toch konDe Waarheid de hele oorlog doorkomen.
In november 1943 kwamA.J. Koejemans bij de illegaleWaarheid werken. Hij zou na de oorlog de eerstehoofdredacteur van de landelijke legaleDe Waarheid worden.Wim Puister, lid van de dagelijkse leiding van de illegale CPN, was belast met de organisatie van de verschijning van de Waarheid. Hij regelde met medewerking van de mensen van hetAlgemeen Handelsblad trainingen om te kunnen werken metrotatiepersen voor de drukkers van de Waarheid. Daartoe had men reeds een rotatiepers overgenomen van drukkerij Heiermann in deJordaan.[4] De eerste tijd na de oorlog werdDe Waarheid gedrukt op de persen van hetAlgemeen Handelsblad, dat wegens gedwongen medewerking aan deDuitse bezetter enige tijd niet mocht uitkomen.
Daarna werd het hoofdkwartier van het blad gevestigd in het gebouwFelix Meritis aan deKeizersgracht met aan de achterkant van het gebouw de nieuw gebouwde drukkerij op dePrinsengracht. De eerste directeuren van de legaleWaarheid warenWim Hulst enNico van der Drift. Van der Drift zou tot ca. 1952 aanblijven als directeur, daarna werd deze post door diverse andere personen waargenomen. Overigens was het eerste legale nummer vanDe Waarheid al verschenen in september 1944 inBrunssum enEindhoven, nadat de zuidelijke Nederlanden bevrijd waren. De eerste landelijke legale editie kwam uit op 6 mei 1945. De krant was ondergebracht in de Stichting Bepenak (Bevordering van de Pers van de Nederlandse Arbeiders klasse).
Vanaf 5 mei 1945 droeg de krant als ondertitel: "Volksdagblad voor (bevrijd) Nederland".[5]
Uitgeverij Pegasus gaf in 1980 een boek uit met de titelDe Waarheid in de oorlog, een bundeling van illegale nummers '40-'45, met fotokopieën van alle verschenen nummers van de illegaleWaarheid.[6]In 1983 werd hetMonument De Waarheid onthuld ter nagedachtenis aan de oorlogse periode.
Direct na de oorlog wasDe Waarheid enige tijd de grootste krant van Nederland. Het was een van de weinige kranten die direct van het begin af aan ijverden voor de onafhankelijkheid vanIndonesië.Na 1945 kwam echter deKoude Oorlog, in deze periode (waarin Nederland officieel aan de kant van deVerenigde Staten stond) werdDe Waarheid als communistische krant geïsoleerd. De Nederlandse overheid creëerde in de jaren veertig deBinnenlandse Veiligheidsdienst (BVD), die als belangrijkste taak had de communisten in Nederland in de gaten te houden. Zo probeerde de BVD alle abonnees vanDe Waarheid in kaart te brengen.
Na de bevrijding werdA.J. Koejemans hoofdredacteur vanDe Waarheid. Hij wilde die krant toegankelijk maken voor een breed publiek en kwam daardoor in conflict met de partijleiderPaul de Groot die hem ontsloeg. Koejemans moest toen ook ontslag nemen alsEerste Kamerlid en zijn lidmaatschap van de Provinciale Staten opgeven.
Na demachtsovername van de communisten in Praag (1948) kwam er veel kritiek op de krant, ook na de Sovjet-inval inHongarije (1956). Die laatste militaire inval leidde tot anticommunistische rellen en tot straatterreur tegen individuele communisten en lezers vanDe Waarheid door heel Nederland. In Amsterdam kwam het zelfs tot een belegering vanFelix Meritis, het toenmalige hoofdkantoor van de CPN waar ookDe Waarheid in een gebouw aan de achterkant van Felix Meritis op dePrinsengracht werd gedrukt. De communisten in het gebouw slaagden er evenwel in het gebouw en de persen te verdedigen, waardoor de krant gewoon kon verschijnen.
De twisten binnen de CPN waren zeker zo ingrijpend voorDe Waarheid. Als gevolg daarvan moest al snel na de oorlog A.J.Koejemans het veld ruimen, maar ook andere redacteuren en hoofdredacteuren zouden de komende jaren in ongenade vallen. Hoewel de CPN enDe Waarheid in de jaren zestig een onafhankelijke koers volgden ten opzichte van de Sovjet-Unie, met name in het ideologische conflict tussen de Sovjet-Unie en China, zouden de tegenstanders vanDe Waarheid de krant er altijd van betichten met Moskou te heulen. In 1968 nam de krant hard stelling tegen de Russische onderdrukking van dePraagse Lente.
In de Nederlandse politieke verhoudingen isDe Waarheid altijd een eigenzinnige koers blijven volgen. Dat bleek al in 1956 bij deGreet Hofmans-affaire. Op initiatief van deRijksvoorlichtingsdienst hadden alle hoofdredacteuren zichzelfcensuur opgelegd door af te spreken om niet te publiceren over de gebedsgenezeres Greet Hofmans, die als een splijtzwam diende in het huwelijk vankoningin Juliana enprins Bernhard. Informatie hierover kon men in Nederland alleen krijgen via buitenlandse periodieken en dankzijDe Waarheid.
Tijdens de Koude Oorlog daalde de oplage vanDe Waarheid jaarlijks. In de jaren zestig en zeventig ging het tijdelijk beter met de krant, vooral doordat zij steeds meer kritiek uitte op de Verenigde Staten in verband met de oorlog inVietnam. Maar eind jaren zeventig verdween dat krediet weer door nieuwe problemen binnen de CPN.De Waarheid probeerde zich hiervan te ontdoen door zich te ontwikkelen tot een krant voor heel links Nederland. Maar men slaagde hier inhoudelijk niet in; het communistisch verleden was een te zware belasting.
Vanaf 1986 kwamDe Waarheid uit optabloidformaat. Zij was daarmee het eerste Nederlandse dagblad in dat formaat.
Op 28 april 1990 kwam de laatste editie voor de toen krap 6000 abonnees. De Waarheid werd omgezet in een opinieweekblad:Forum, dat op 7 maart 1991 werd opgeheven. De CPN hief zichzelf op op 15 juni 1991, waarmee ook een definitief einde kwam aan de geschiedenis van het partijorgaan De Waarheid.
| Anthoon Johan Koejemans | 1945-1948 |
| Fred Schoonenberg Paul de Groot | 1948-1949 |
| Fred Schoonenberg Friedl Baruch | 1949-1953 |
| Marcus Bakker | 1953-1958 |
| Joop Wolff | 1958-1978 |
| Gijs Schreuders | 1978-1982 |
| Bart Schmidt | 1982-1983 |
| Constant Vecht | 1983-1986 |
| Paul Wouters | 1986-1988 |
| Frank Biesboer | 1988-1990 |
·
·
| Volksvertegenwoordigers: | Tweede Kamerleden (CPH) ·Eerste Kamerleden (CPN) ·Tweede Kamerleden (CPN) |
| Partijleiders: | Louis de Visser ·David Wijnkoop ·Gerben Wagenaar ·Henk Gortzak ·Paul de Groot ·Marcus Bakker ·Ina Brouwer |
| Jongerenorganisaties: | Algemeen Nederlands Jeugd Verbond ·Communistische Jeugdbond ·Organisatie van Progressieve Studerende Jeugd ·Uilenspiegelclub |
| Gelieerde organisaties: | Eenheids Vakcentrale ·Nederlandse Vrouwenbeweging ·Pegasus ·Verenigd Verzet 1940-1945 |
| Publicaties: | De Tribune (1909-1937) ·Het Volksdagblad (1937-1940) ·De Waarheid (1940-1990) ·De Vonk ·Politiek & Cultuur (1937-1995) |
| Opgevolgd door: | GroenLinks ·(Groen Progressief Akkoord) ·VCN ·NCPN ·VCP |
· ·Huidig
AD ·Het Financieele Dagblad ·Nederlands Dagblad ·NRC ·Reformatorisch Dagblad ·De Telegraaf ·Trouw ·de Volkskrant
Voormalig
Agrarisch Dagblad(1986–2012, daarna verdergegaan onder de naam Boerderij Vandaag) ·Algemeen Handelsblad(1828–1970) ·Cobouw(1961–2016) ·De Courant/Nieuws van de Dag(1923–1982, tot 1998 in Amsterdam) ·DAG(2007–2008) ·De Dag(1980) ·De Echo(1892–1912) ·De Maasbode(1885–1959) ·Metro(1999–2020) ·Het Nationale Dagblad(1936–1945) ·De Nederlander(1897–1941, 1945–1947) ·Nieuwe Rotterdamsche Courant(1843–1970) ·nrc.next(2006–2021) ·Het Parool(1944–1997, daarna alleen in Amsterdam) ·De Pers(2007–2012) ·Sp!ts(1999–2014) ·Staatscourant(1814–2009, daarna alleen digitaal) ·De Standaard(1872–1944) ·De Tijd(1845–1974) ·De Tribune(1916–1937) ·Het Volk(1900–1945) · Het Volksdagblad(1937–1940) ·Het Vrije Volk(1945–1971, tot 1991 in Rotterdam) ·De Waarheid(1945–1990)
