Het eerste gedeelte van de christelijke Bijbel, hetOude Testament (de joodseTenach), wordt door het christendom als voorloper en aankondiging van het tweede en belangrijkste gedeelte, hetNieuwe Testament ('verbond') gezien.
Christenen belijden hetgeloof in éénGod: het christendom is eenmonotheïstische godsdienst, net als hetjodendom en deislam. Deze drie religies worden samen deabrahamitische godsdiensten genoemd, naar de gezamenlijkeaartsvader,Abraham. Specifiek voor het christendom is het geloof dat Jezus dezoon van God is en demessias (Hebreeuws; in hetGriekschristos) die voorspeld en aangekondigd werd in het Oude Testament. Het christendom is eenwereldgodsdienst. De termchristenen voor aanhangers van het christelijk geloof werd voor het eerst gebruikt inAntiochië,[1] en is gebaseerd op het feit dat het geloof inJezus Christus centraal staat in het christendom.
Fresco van defractio panis (het breken van het brood tijdens hetAvondmaal), Capella Greca (Griekse kapel),Catacombe van Priscilla, Rome, tweede tot vijfde eeuw na Christus. Door de sterke sociale component van het christendom kon het zich beter verspreiden.
Volgens de christelijke leer heeft God Zijn eniggeboren Zoon Jezus naar de wereld gezonden om de schuld van de mensheid aan God door dezondeval te verzoenen en de mensen te bevrijden van dezonde.
Verder geloven zij dat dezonde met dezondeval in de wereld is gekomen en dat ieder mens zondig is. Zij geloven ook dat de zonde een scheiding brengt tussen God en de mens, dat de enige manier om weer met God in het reine te komen het geloof is in het 'volbrachte werk van Jezus', zijn lijden en sterven aan hetkruis, waarbij hij als de volmaakte mens en Zoon van God de schuld van mensen op zich nam en hen weer met God verzoende. Tot de kern van het christelijke geloof behoort ook het geloof in de lichamelijkeopstanding enwedergeboorte van Jezus uit de dood, zijnhemelvaart en zijn terugkomst naar de aarde.
Het geheel van de levensverhalen over Jezus wordt ook wel het evangelie genoemd. Velen zien dit daardoor als het essentiële element van het christelijk geloof. Het evangelie bestaat uit de eerste vier Bijbelboeken van het Nieuwe Testament: Marcus, Mattheus, Lucas en Johannes. Dit zijn vier biografieën die meestal zijn opgesteld in eenvoudig Grieks, ongeveer tussen het jaar 70 en 110 na Christus. Veel geleerden menen dat de eenvoudige schrijfstijl, grote hoeveelheid overgeschreven manuscripten en sommige (archeologisch) controleerbare feiten erop kunnen duiden dat de evangeliën, afgezien van degeboorteverhalen enwonderen, deels een kern van historische waarheid bevatten.[2]
Jezus zei volgens de evangeliën dat het belangrijkste goddelijke gebod is:Heb God lief boven alles en uw naaste (de medemens) als uzelf. Een belangrijke boodschap is dan ook het helpen van de medemens, het klaarstaan voor elkaar en het niet veroordelen van anderen om hun opvattingen, gedrag of uiterlijk.
DeRooms-Katholieke Kerk legt de nadruk niet alleen op het gezag van deBijbel als woord van God, maar ook op detraditie. De Kerk speelt een heilsbemiddelende rol tussen God en mens. Hetgebod van eenheid in het geloof vindt binnen het katholicisme uitdrukking in de taak van dehiërarchie.
De protestants-christelijke traditie benadrukt drie kernwaarden:Sola gratia (alleen door genade (van God)),Sola fide (alleen door geloof, rechtvaardiging van de mens door geloof alleen en niet door goede 'werken der wet') enSola scriptura (alleen de Schrift, alleen het woord van God (de Bijbel)) als gezaghebbend. In de protestantse kerken bestaat geen equivalent van depaus als teken van eenheid. De rol van kerkelijke ambtsdragers is verkondigend en pastoraal, maar niet sacramenteel. Ook het belang dat gehecht wordt aan en de theologische invulling van desacramenten is bij het protestantisme anders dan bij de rooms-katholieke kerk. Een voorbeeld is de katholieke en oosters-orthodoxeeucharistie tegenover het protestantseHeilig Avondmaal.
Op schrift gesteldegeloofsbelijdenissen speelden altijd een belangrijke rol in het christendom. Er zijn in de loop der eeuwen verschillende varianten van ontstaan. Degeloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel wordt vooral in de rooms-katholieke kerk gebruikt. Naar het eerste woord van de Latijnse tekst ervan wordt hij daar vaakCredo genoemd. Een kortere versie ervan is deapostolische geloofsbelijdenis, ook welApostolicum of deTwaalf artikelen des geloofs genoemd. Deze wordt vooral in de protestantse kerken gehanteerd, hoewel daar tegenwoordig – vooral in wat meer liturgisch vormgegeven diensten – ook wel de Niceaanse geloofsbelijdenis wordt gebruikt. Daarnaast is er nog degeloofsbelijdenis van Athanasius, die veel meer nadruk legt op dedrie-eenheid.
Opvattingen
In alle tijden hebben verschillendetheologische opvattingen bestaan over de natuur van Jezus en over de vraag hoe deBijbelse verhalen geïnterpreteerd moeten worden.
In de Bijbel wordt onder meer het volgende over Jezus geschreven: hij werd geboren uitde maagd Maria, was verwekt door deHeilige Geest; hij leefde een zondeloos leven, genas mensen van allerlei ziekten, wekte doden op; dreefdemonen uit en bedaarde stormen; veranderde water in wijn, voedde duizenden mensen met een paar broden, en sprak:Ik ben de weg, de waarheid en het leven. Niemand komt tot de Vader dan door mij.
Al sinds het vroegste begin van het christendom hebben diversekerkelijke stromingen de Bijbelverhalen ookallegorisch geïnterpreteerd. De zeer strikte letterlijke lezing van de Bijbel is veeleer een typisch product van het moderne denken dat na demiddeleeuwen ingang vond en zich uitte in deReformatie. Met name sinds de opkomst van de moderne theologie in de 19e eeuw beschouwen sommigen Bijbelverhalen als symbolische verhalen, die de betekenis van dehistorische Jezus van Nazareth moeten onderstrepen.
Een hedendaagse opvatting benadert de Bijbel op meer manieren tegelijk. Een verhaal bevat zowel eenhistorische waarheid als een allegorie en eensymbolische betekenis. Sommige kerken hebben om die reden dehedendaagse prediking aangepast aan deze opvattingen.
Vier anonieme verslagen van Jezus' afkomst, geboorte, leven, sterven,opstanding enHemelvaart zijn opgeschreven in de vier zogehetenevangeliën, die zijn verzameld in hetNieuwe Testament. Het latere Johannes-evangelie wijkt sterk af van de drie andere evangeliën (Marcus, Mattheüs, Lucas). De evangeliën zijn vernoemd naar volgelingen van Jezus die in de verhalen voorkomen.
HetLucas-evangelie is mogelijk geschreven door een arts (genoemd inBrief van Paulus aan de Kolossenzen 4:14) die volgens de inleiding in opdracht van de onbekendeTheofilus minder dan vijftig jaar na de dood van Jezus een onderzoek naar hem heeft uitgevoerd. Het Nieuwe Testament bevat ook deHandelingen van de Apostelen, een aantal brieven van onder meer deapostelPaulus aan verschillende christengemeenten en het sterk afwijkende profetische boekOpenbaring. Naast de Bijbel bestaan er verschillendeapocriefe geschriften die aan de Bijbel gerelateerd zijn. Deze zijn voornamelijk vanwege een gebrek aan historische betrouwbaarheid niet opgenomen in de Bijbel. De evangeliën kunnen net als elk ander historisch document door een historicus beoordeeld worden op betrouwbaarheid.
Het Nieuwe Testament vormt samen met hetOude Testament voor de christenen de Bijbel.
De Kerken van de Reformatie volgen sinds hun ontstaan een eigencanon van het Oude Testament. Zij erkennen niet de deuterocanonieke (apocriefe) boeken.
Jezus als goede herder,4e eeuw, Museo Epigrafico, Rome
De geschiedenis van het christendom begint, volgens deBijbel en naar de mening van christenen, inGalilea in de dagen vanJezus van Nazareth.In wetenschappelijk-historische zin “treden de christenen de grote geschiedenis binnen” met de vermeldingen doorPlinius,Tacitus enSuetonius in de jaren 110-120 na Chr.[3]
De directe aanleiding tot deverspreiding van het christendom vormt het geloof van de volgelingen van Jezus van Nazareth. Jezus zou de doorGod beloofdeMessias zijn. Na Jezus’opstanding uit de dood en zijnhemelvaart zou dit geloof aan de gehele mensheidgepredikt moeten worden. Hiertoe ondernamen de volgelingen inJudea,Samaria enGalilea en later ook daarbuiten allerlei evangelisatie- en zendingsreizen teneinde dezeblijde boodschap (‘evangelie’) te verkondigen.
Aanvankelijk was het christendom slechts een van de vele religies uit het Oosten die een alternatief boden voor de eeuwenoude Grieks-Romeinse godheden. Maar in de strijd om dezielen metOsiris uit Egypte,Mithras uitPerzië en de AnatolischeCybele-cultus bleek de aantrekkingskracht van Jezus groter. Zijn leer was het meest open, zonder geheimzinnigeinwijdingen. Jezus richtte zich tot iedereen zonder aanzien van ras of stand en bood het vooruitzicht op eenhiernamaals dat aanvankelijk vooral aantrekkelijk was voorslaven en mensen uit de lagere rangen van de samenleving voor wie het leven op aarde vaak sombere perspectieven bood.
Door de aantrekkelijkheid van het geloof en de eenheid van het Romeinse Rijk kon het geloof snel worden verspreid. Dat had tot gevolg dat in het Romeinse Rijk het christendom in 311 werd erkend en in 381 zelfs totstaatsgodsdienst werd verheven, waarna het christendom geleidelijk in heel Europastaatsgodsdienst zou worden. Een cruciale rol in deze omwenteling speelde het beleid van keizerConstantijn de Grote, die door opeenvolgende maatregelen de rol van het christendom in het Romeinse rijk versterkte. Door het samenroepen van heteerste Concilie van Nicea versterkte hij de eenheid in de christelijke theologie, maar daarmee ook de politieke eenheid van het rijk, die gedurende eenlange periode in de derde eeuw praktisch had opgehouden te bestaan.
Al voor de aftakeling en definitieve val van hetWest-Romeinse Rijk trokken christelijkemissionarissen naar Germaans grondgebied om de bewoners te bekeren. Hierdoor verdwenen de verschillendeGermaanse religies geleidelijk. DeSaksen en deFriezen bleven nog lang aan hun godsdienst vasthouden, maar deFriezen waren in 772 definitief verslagen door deFranken en dus daarmee gekerstend; de Saksen werden tussen772 en804 door deFranken onder leiding vanKarel de Grote tijdens deSaksenoorlogen met geweld bekeerd tot het christendom.
Het christendom breidde zich steeds verder uit totdat in de 11e eeuw heel Noord- en West-Europa gekerstend waren. Echter, aanvankelijk aan de zuidzijde (Spanje) en later aan de zuidoostzijde van Europa (Balkan) rukte de islam steeds verder op ten koste van het christendom (1453 val vanConstantinopel). Die trend is gekeerd, Spanje is in de late middeleeuwen terugveroverd door het christelijkeCastilië (val vanGranada, 1492) en op de Balkan zijn de Turken tussen1683 en1914 teruggedreven doordat enerzijds het rooms-katholieke Oostenrijk naar het zuiden oprukte en anderzijds de oosters-orthodoxe Slavische volken op de Balkan hun vrijheid hebben heroverd.
Als gevolg van deontdekkingsreizen en de daaropvolgende veroveringen heeft het christendom zich ook over andere werelddelen verspreid, met name overAmerika enAustralië, en deels ook overAfrika.
Christendom vandaag
Christendom in de wereld
Verspreiding van het christendom over de wereld
Het christendom telt op wereldniveau 2,4 miljard gelovigen en is daarmee de grootste religie. Deze gelovigen zijn verdeeld inrooms-katholieken (50%, 1,27 miljard),protestanten/anglicanen (37%, 740 miljoen),oosters-orthodoxe (12%, 240 miljoen) en "marginalen" zoals deJehova's getuigen, demormonen, enz. (1%, 20 miljoen).[4]Ondanks het feit dat het christendom de grootste godsdienst op aarde is en er veel aan zending wordt gedaan, daalt het percentage christenen ten opzichte van andere religies. Terwijl dewereldbevolking met ruwweg 1,25% per jaar groeit, groeit het christendom met ongeveer 1,12% per jaar[bron?]. De langzame groei kan voor een deel worden toegeschreven aan het feit dat de christelijke bevolking voor een gedeelte in rijke naties woont, waar hetgeboortecijfer vrij laag is.
Tot hetTweede Vaticaans Concilie hadden katholieke landen en streken een beduidend hoger geboortecijfer dan protestants-christelijke landen, vanwege het (nog altijd geldende) verbod van hetVaticaan op kunstmatigeanticonceptiemiddelen.
Opmerkelijk is dat het aantal aanhangers van deevangelischestroming binnen het christendom (pinkster- en charismatische beweging,baptisten, enz.) wel snel stijgt. Hoewel officiële cijfers ontbreken, groeien de evangelische stromingen naar schatting met zo’n 6% per jaar. Hiermee lijkt de evangelische stroming de snelst groeiende christelijke beweging op aarde te zijn. De snelle stijging van het aantal evangelische christenen vindt vooral plaats inAfrika.
Geloofsbeleving
Net als dejoden werden de christenen in het Westen zeer beïnvloed door deVerlichting in de17e en18e eeuw.De belangrijkste verandering die uit de periode van de Verlichting voortkwam was deScheiding van Kerk en Staat, waardoor de alliantie tussen Kerk en Staat, die in veel Europese landen al vanaf het Romeinse Rijk bestond, werd beëindigd. Sindsdien was een lid van de maatschappij vrij om met de Kerk van mening te verschillen en desgewenst de Kerk totaal te verlaten. Velen verlieten de Kerk en ontwikkelden geloofssystemen zoalsdeïsme,unitarisme enuniversalisme, oflevensbeschouwelijke stromingen zoals hetatheïsme,agnosticisme,humanisme ofietsisme. Andere stromingen leidden tot de liberale of vrijzinnige vleugels van de protestantse christelijke theologie zoalsvrijzinnig-protestantisme enreligieus humanisme.
Modernisme in de recentere19e eeuw moedigde nieuwe vormen van denken en uitdrukken aan die geen traditionele lijnen volgden. Als reactie op de Verlichting en het modernisme ontstonden duizenden christelijke protestantse groeperingen.
Hetliberalisme leidde ook totsecularisme, met name in deVerenigde Staten enEuropa. Sommige christenen hebben de godsdienstige plichten bijna volledig aan de kant gezet of gaan slechts op een paar bepaalde heilige dagen per jaar naar de kerk. Velen hebben een ambivalent gevoel ten opzichte van hun godsdienstige plichten ontwikkeld. Enerzijds houden zij vast aan hun tradities, waaraan ze hunidentiteit ontlenen; anderzijds brengt de invloed van de seculierewesterse mentaliteit en de eisen van het dagelijkse leven hen af van het traditionele christendom. Een huwelijk tussen christenen van verschillende gezindten, of tussen christelijke en niet-christelijke mensen, was eenstaboe, maar is thans alledaags geworden.De traditioneel katholieke landen zoalsFrankrijk zijn grotendeels geseculariseerd. In Nederland verwachtte hetSociaal en Cultureel Planbureau dat in 2010 nog maar een derde van de Nederlandse bevolking kerkelijk zou zijn en dat in 2020 nog maar 25% een kerk zou bezoeken (rapport van 28-09-2000).
Het liberale (vrijzinnige) christendom groeide aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw snel in Europa en Noord-Amerika. In Amerika ontstond als reactie daarop hetchristenfundamentalisme. In Noord-Amerika heeft deorthodoxie in de 20e eeuw weer de overhand gekregen. In Europa zette echter de secularisatie door en met name sinds de jaren zestig liepen de kerken leeg.
Terwijl het ledental van de traditionele protestante kerken afneemt, winnen de vrijere groeperingen zoals deevangelische en charismatische bewegingen wel terrein. Deze tendens is in de westerse wereld zichtbaar, maar ook inAfrika,Azië en zelfs in delen van deArabische wereld.
De Verlichting had veel minder invloed op deoosters-orthodoxe kerken. Ook onder de druk van de "vijandigere" seculiere maatschappij, vooral tijdens de tijd van hetcommunisme, waren de kerken minder geneigd tot verandering.
Na de val van hetIJzeren Gordijn en deSovjet-Unie beleefde het christendom in Oost-Europa eenopwekking. Na decennia van communistische onderdrukking zijn er nu veel aanhangers van het christendom. Vele orthodoxe kerkgebouwen enkloosters worden gerestaureerd.In delen van Afrika en Azië groeit het christendom vooral door zending snel.
Vergelijking met andere godsdiensten
Christendom, jodendom en islam
Het christendom heeft overeenkomsten met zowel hetjodendom als met deislam, maar verschilt op meerdere punten van deze twee religies en anderewereldreligies. Een belangrijk verschil is dat het christendom de menswording van God belijdt. Voor de islam is Jezus, in de Koran 'Isa' genoemd, een groteprofeet, die terugkomt voor deDag des oordeels, niet zoals bij de christenen die geloven dat hij op de Dag des oordeels zelf terugkomt. Volgens de islam is Jezus niet door mensenhanden om het leven gebracht, maar is de gekruisigde een naaste van Jezus geweest die vrijwillig zijn gedaante aannam om daardoor de naaste van Jezus in de hemel te worden. Daarom verwerpen moslims dekruisdood van Jezus.
Daarnaast kent het christendom het concept van deerfzonde, waarvan de mens door het geloof in het vrijwillige offer van Jezus waarmee hij voor de zonden van de mensheid betaalde, wordt bevrijd. Vooral deHeidelbergse Catechismus benadrukt dat de mens tot allekwaad geneigd is. Joden en moslims kennen het concept van de erfzonde niet, maar hanteren daarentegen het concept dat de mensblanco, dus zonderzonden geboren wordt, en men door het goede te doen tot God of het goddelijke kan opklimmen. Het christendom gelooft in tegenstelling tot het jodendom dat God niet veraf is, maarmens is geworden in Christus. Tevens gelooft de islam dat ieder mens voor zijn eigen daden verantwoordelijk is, en dat iemand niet de zonden van een ander op zich kan nemen en daarvoor kan sterven.
Hoewel er ook binnen het christendom leefregels zijn om het leven te heiligen, zoals detien geboden, ligt meer de nadruk op de relatie met God dan op de verplichting tot het precies naleven van tal van voorschriften, zoals de joodsehalacha en de islamitischesharia.
DeHeilige Drie-eenheid wordt in zowel de islam als het jodendom alspolytheïstisch verworpen en als een vorm van afgoderij beschouwd. Het jodendom ziet tot het christendom bekeerde joden als afvalligen en afgodendienaren.
Het christendom erkent naast hetNieuwe Testament deTenach (het "Oude Testament"); het jodendom erkent het Nieuwe Testament echter niet. Moslims houden boeken zoals deTawrat (Thora), deZaboer (Psalmen) en deIndjil (het Evangelie) in ere, maar geloven niet dat de Bijbel getrouwe kopieën van deze geschriften bevat. Omdat de islam geen reproducties van deze boeken heeft voortgebracht, is de erkenning van Bijbelse geschriften door de islam in de praktijk zonder inhoud. In streng-islamitische landen zoalsSaoedi-Arabië is het verspreiden van bijbels verboden.
De geloofsrichtingen en de grenzen
Dedoctrines en de praktijken van het christendom zijn ontstaan als het gevolg van vele discussies. Vele groepen hebben in de loop van de eeuwen hun geloof als hét ware christendom bestempeld. Enkele voorbeelden zijn degnostiek,de marcionistische beweging, hetarianisme en hetpelagianisme in de eerste eeuwen. Later volgden onder meer denestorianen en dejakobieten en nog later de – in 1054 met het alsOosters Schisma bekendstaandeschisma van elkaar gescheiden – oosters-orthodoxe kerken en Rooms-Katholieke Kerk.
Deprotestantse hervorming leidde tot de ontwikkeling van een groot aantal groeperingen met eigen onderwijs en praktijken verschillend van het katholicisme en van elkaar. Voorbeelden zijn deLutherse Kerk, dequakers en demennonieten. Recenter hebben deadventisten, deJehova's getuigen en demormonen gepretendeerd het ware geloof in Jezus als Christus te verkondigen. De laatste twee groepen worden door de meeste christenen echter alssekten gezien. Andere groeiden uit tot volwaardige religies (zoals hetmormonisme). Elk van deze groeperingen betichtte de andere(n) vanketterij. Af en toe leidde dit tot geweld.
Met name de Rooms-Katholieke Kerk beschouwde het lange tijd als haar opdracht ketterij of onaanvaardbare afwijkingen van deorthodoxie te bestrijden. Ketterij kon op verschillende manieren bestraft worden, van berisping over niet-erkenning als christen tot zelfs dedoodstraf. Geschriften van de ketters werden vaak vernietigd. Christenen kunnen sterk van mening verschillen over wat "essentieel" is in het christendom, welke variaties toegelaten zijn en welke groepen als "christenen" kunnen worden gekwalificeerd. Als gevolg hiervan blijven de grenzen van het "christendom" een onderwerp van meningsverschillen.
In moderne tijden komen sommige opvattingen die in de loop van dekerkgeschiedenis als ketterij werden veroordeeld weer op de voorgrond. De traditionele kerken blijven belang hechten aan de orthodoxie, gebaseerd op de historische verwijzing naar degeloofsleer. Met deze "historische verwijzing" wordt detraditie bedoeld; deze traditie wil niet alleen de huidige, levende generaties, maar ook nog de vele overleden generaties meewegen in het denken over geloof en orthodoxie.Ketterij wordt minder repressief benaderd dan in het verleden. Tegelijkertijd worden oude afgewezen leerstellingen genuanceerder bekeken. Tegenwoordig wordt bijvoorbeeld het oudemonofysitisme als aanvaardbaar nominaal-miafysitisme uitgelegd.
Deichthus is een universeel symbool voor het christendom, maar er zijn ook christenen die helemaal geen symbolen accepteren
Christenen zijn zowel slachtoffers als daders van vervolging.
Vervolging van christenen
Tijdens dechristenvervolgingen in de derde en vierde eeuw na Christus werden christenen die weigerden het overheidsgezag te aanvaarden, terechtgesteld. Zij worden beschouwd alsmartelaren, omdat zij verkozen te sterven in plaats van afstand te doen van hun geloof.
In de vroege dagen van deSovjet-Unie werden priesters en actieve gelovigen van deRussisch-Orthodoxe Kerk vervolgd door het politieke regime, om filosofische redenen (atheïsme was een belangrijke component van decommunistische leer), maar ook omdat de patriarchen zich openlijk anti-revolutionair opstelden. De vervolgingen verminderden vanaf 1927 nadat de leiders van de kerk verkondigden dat de gelovigen trouw moesten zijn aan het staatsgezag.
De vervolging van christenen is een fenomeen van alle tijden en komt ook in de21e eeuw nog steeds voor, onder andere in meer of mindere mate inAfghanistan,China,India,Iran,Irak,Eritrea,Noord-Korea,Saoedi-Arabië enPakistan. Vaak worden christenen vervolgd door andere religieuze groepen, maar er zijn ook landen waar ze direct door de overheid worden vervolgd.[5]
Vervolging door christenen
De kerngedachte datGod Liefde is (zie ookDeus Caritas Est) en de overtuiging dat geweld niet gebruikt zou kunnen worden met een beroep op de leer van Jezus, heeft niet kunnen voorkomen dat christenen vervolgd, gemarteld en gedood hebben omdat anderen weigerden de christelijke leer te aanvaarden (zie ookkerstening).
Ook conflicten binnen het christendom zelf hebben geleid tot vervolgingen van de ene christelijke groep door een andere. Zo werden protestanten vervolgd door de Rooms-Katholieke Kerk en stonden katholieken bloot aan protestantse vervolging. Deze vervolging is vooral mogelijk geweest door de nauwe banden die bestonden tussen Kerk en Staat. Het succes van verschillende stromingen is soms zelfs maatgevend beïnvloed door de steun van de staat.
De Europese expansie enkolonisatie werden goedgekeurd door het kerkelijk gezag, met name door deRooms-Katholieke Kerk en deAnglicaanse Kerk. Op hun beurt beschouwden de koloniale overheden de missionering door de kerken als steunpilaar van de koloniale orde. Enerzijds werd de exploitatie van de gekoloniseerde landen gewettigd, anderzijds hebben juist de christelijke kerken revolutionaire gedachten in de koloniale gebieden geïntroduceerd. Enerzijds leidde de kolonisatie tot de vernietiging van vele lokale culturen, anderzijds hebben juist de kerken veel van lokale culturen bewaard voor de ondergang en geïncorporeerd. Dit tweezijdige proces valt in het bijzonder inLatijns-Amerika waar te nemen (zieInca's enAzteken).
Kritiek op het christendom
Kritiek op het christendom is de analyse van de manier waarop de christelijke leer en praktijk tot stand zijn gekomen om de waarheid of morele juistheid ervan beter te kunnen beoordelen.
Kritiek op de geloofsleer
De christelijke leer bestaat uit vele lagen en biedt minstens evenveel kritische perspectieven. Het meest fundamentele geloofselement is evenwel het leven en de leer van Jezus Christus zoals de canonieke evangeliën die weergeven. Die canon, samen met een aantal belangrijke geloofspunten die gedeeld worden door de overgrote meerderheid van hedendaagse christelijke kerken, is vastgelegd tijdens het concilie van Nicea in de 4de eeuw. Dat concilie had een politieke doelstelling (eenheid van godsdienst in het Romeinse rijk) en maakte dus komaf met de meest uiteenlopende verhalen over Jezus (zieapocriefen) en diverse onderling tegenstrijdige theologische interpretaties van zijn leer.
In de hedendaagse kritiek wordt nog relatief weinig aandacht besteed aan de letterlijke interpretatie van de bovennatuurlijke elementen van het evangelie zoals de wonderen, met mogelijke uitzondering van demaagdelijke geboorte en de opstanding.[6]
Albert Schweitzer analyseerde inVon Reimarus zu Wrede (1906)[7] de historische betrouwbaarheid van de evangeliën. Hij stelde dat het christendom moest rekening houden met de mogelijkheid om zelfs het bestaan van Jezus zelf op te geven, en een metafysica moest ontwikkelen die onafhankelijk was van de geschiedenis en van de overlevering. Zelf geloofde hij in het bestaan van de Jezus van het evangelie, maar hij vond elementen in de overgeleverde leer die hem moreel en godsdienstig tegen de borst stuitten. In 1954 argumenteerde hij dat hetMatteüsevangelie, meer dan de drie anderen, als onze beste bron moet worden beschouwd voor de leer van Jezus met name in verband met het in aantocht zijnde koninkrijk van God.[8]
Kritiek op de geloofspraktijk
Kritiek op de christelijke praktijk is kritiek op het handelen van christenen in zoverre die christenen uitdrukkelijk hun handelen koppelen aan godsdienstige motieven. Die kritiek kan zowel van andere christenen als van niet-christenen afkomstig zijn.
Hypocrisie is het voorwenden van morele deugd zonder die deugd ook daadwerkelijk te beoefenen.
Schismas zoals de middeleeuwsesplitsing tussen de orthodoxe en katholieke kerken, en het ontstaan van hetprotestantisme vanaf de 16de eeuw, worden vaak verantwoord in termen van theologische of morele kritiek. Met nameMaarten Luther uitte felle kritiek op zowel de katholieke dogma's als op de moreel verwerpelijke handelingen van het Vaticaan (zoals de verkoop vanaflaten).
Historisch heeft het christendom als inspiratiebron gediend voor oorlogen en territoriale aanspraken. Dekruistochten hadden als oorspronkelijk doel het geboorteland van Jezus onder christelijk gezag te brengen. Bij deEuropese kolonisatie van Afrika en Latijns-Amerika wasbekeringsdrang een belangrijke drijfveer. Morele kritiek op dergelijke christelijk geïnspireerde bewegingen is dus ook kritiek op de christelijke geloofspraktijk.
In de Europese geschiedenis hebben politieke machthebbers het christendom vaak gebruikt als morele verantwoording van hun gezag. Dit heeft vanaf de 18de eeuw een antichristelijke ofatheïstische inspiratie gegeven aan revoluties en andere politieke oppositiebewegingen zoals deFranse Revolutie en de RussischeOktoberrevolutie.
Wanneer christelijke religieuze leiders falen in hun persoonlijk moreel handelen, wordt kritiek op dat handelen soms geformuleerd als kritiek op (een deel van) het christendom zelf, zelfs als die personen hun daden niet uitdrukkelijk in verband brengen met hun geloof (bijvoorbeeld strafrechtelijke misdrijven doorpriesters).
↑Inleiding totWells, George Albert, "Cutting Jesus Down to Size: What Higher Criticism Has Achieved and Where It Leaves Christianity," Open Court Publishing 2009.
↑Bedoeld wordtSchweitzer, Albert, "Von Reimarus zu Wrede: eine Geschichte der Leben-Jesu-Forschung," J.C.B. Mohr 1906.
↑Jesus as Apocalyptic Prophet, hoofdstuk 8 inWells, George Albert,op.cit.
_-_Pantocrator_02.jpg)
.png)
