| ChristenUnie | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Personen | ||||
| Partijvoorzitter | Marco Vermin | |||
| Partijleider | Mirjam Bikker(lijst) | |||
| Fractieleider in de Tweede Kamer | Mirjam Bikker | |||
| Fractieleider in de Eerste Kamer | Tineke Huizinga[1] | |||
| Zetels | ||||
| Tweede Kamer | 3 / 150 | |||
| Eerste Kamer | 3 / 75 | |||
| Europees Parlement | 0 / 31 | |||
| Provinciale Staten | ||||
| Gemeenteraden | 312 / 8.512 (plus 99 samen) | |||
| Waterschappen | 14 / 602 (plus 6 i.s.m. SGP) | |||
| Geschiedenis | ||||
| Opgericht | 22 januari 2000[2] | |||
| Fusie van | RPF enGPV | |||
| Afsplitsing(en) | Evangelische Partij Nederland | |||
| Algemene gegevens | ||||
| Actief in |  Nederland | |||
| Aantal leden | 23.975 (1 januari 2025)[3] | |||
| Richting | Centrumlinks totcentrum[4] Historisch: centrum totcentrumrechts[5] | |||
| Ideologie | Christendemocratie Christelijk-sociaal | |||
| Kleuren | Lichtblauw Donkerblauw | |||
| Jongerenorganisatie | PerspectieF | |||
| Wetenschappelijk bureau | Wetenschappelijk Instituut | |||
| Europese fractie | EDD (2002-2004), IND/DEM (2004-2009), ECH (2009-2019), EVP (2019-2024) | |||
| Europese organisatie | ECPP | |||
| Officiële website | ||||
| ||||
DeChristenUnie (afgekort:CU) is eenNederlandsepolitieke partij en heeft een christelijk-sociale signatuur.
.svg){kind=logo} | .svg){kind=logo} | |
De voorgangers van de ChristenUnie, hetGereformeerd Politiek Verbond en deReformatorische Politieke Federatie | ||
De ChristenUnie is op 22 januari 2000 opgericht na de politieke fusie tussen hetGereformeerd Politiek Verbond (GPV) en deReformatorische Politieke Federatie (RPF). Sinds 31 januari 2000 bestaat er formeel eenfractie van de ChristenUnie in deTweede Kamer. Deze fractie is samengesteld uit de leden van de voormalige fracties van de RPF en het GPV. Sinds de verkiezingen van 1989 hielden de fracties al gezamenlijke vergaderingen.
De op een na laatstefractievoorzitter van het GPV,Gert Schutte, heeft na de totstandkoming van defusie afscheid genomen van depolitiek. Hij werd de resterende maanden van het bestaan van een zelfstandig GPV vervangen doorEimert van Middelkoop. Op de vacante zetel kwamArie Slob.
Lijsttrekker bij deTweede Kamerverkiezingen van 15 mei 2002 wasKars Veling. Tegen de verwachtingen in verloor de ChristenUnie een zetel. OmdatTineke Huizinga-Heringa metvoorkeurstemmen werd gekozen, verdween - naastDick Stellingwerf en Slob - ook hetKamerlid Eimert van Middelkoop uit de Kamer. In de aanloop naar deverkiezingen in januari 2003 besloot het ChristenUnie-bestuur dat Veling zich niet nogmaals kandidaat mocht stellen omdat daar te "weinig draagvlak" voor zou zijn.[6] De manier waarop dit gebeurde zorgde voor veel onrust binnen de partij.[7] Veling werd uiteindelijk opgevolgd alspartijleider doorAndré Rouvoet. Slob keerde in plaats van Veling weer terug in de Kamer. Bij de Kamerverkiezingen van 22 januari 2003 verloor de ChristenUnie nog een zetel. Ook nu werd Huizinga-Heringa weer met voorkeurstemmen gekozen, waardoorLeen van Dijke niet werd verkozen.[8] Ondanks dit verlies mocht de ChristenUnie samen met deSGP voor een korte tijd meepraten over de vorming van een nieuw kabinet, maarVVD en CDA kozen er uiteindelijk voor om metD66 in zee te gaan.[9] Dit leidde tot de vorming van hetkabinet-Balkenende II.
In deoppositie wist de ChristenUnie zich duidelijk te profileren. Rouvoet viel op door zijn debatstijl en inhoud. In 2003 won hij deThorbeckeprijs voor politiekewelsprekendheid. In 2004 koos de parlementaire pers hem totpoliticus van het jaar.[10] Echte bekendheid bij een breder publiek kreeg hij door zijn aanvoerende rol in het tegenkamp bij hetreferendum over de Europese Grondwet.[11] Huizinga wist zichzelf en de partij vooral te profileren op het thema vreemdelingenbeleid en integratie.[12] Daarover botste zij regelmatig met ministerRita Verdonk.
De ChristenUnie zelf lanceerde door toedoen vanHenk van Rhee, directeur van het partijbureau, de zogehetenPermanente campagne. In samenwerking met (christelijke) organisaties werden verschillende acties opgezet, waarbij ook een inhoudelijk punt werd gemaakt.[13] Er was onder andere een actie waar ex-drugsverslaafden demonstreerden tegen het gedoogbeleid en eenrolstoelbasketbalwedstrijd tussen Bekende Nederlanders en hetparalympisch team.
Bij degemeenteraadsverkiezingen in 2006 zag de ChristenUnie haar toenemende populariteit vertaald worden in een overwinning.[14]
Na deval van het kabinet-Balkenende II op 30 juni 2006 regeerde hetkabinet-Balkenende III van 7 juli 2006 tot 22 februari 2007. Er vondenvervroegde verkiezingen op 22 november 2006 plaats. Hierbij boekte de ChristenUnie winst en kwam uit op zes zetels: een verdubbeling. Er werd direct na de verkiezingsuitslag gesproken over mogelijke regeringsdeelname van de partij. De ChristenUnie kwam naar voren als een partij die als derde coalitiegenoot voor een meerderheidsregering kon zorgen. Deze optie kwam opnieuw in beeld op 11 december 2006, nadat kabinetsonderhandelingen tussen hetCDA, dePvdA enSP waren mislukt. Ondertussen groeide het aantal leden gestaag door.
Begin januari 2007 trokken de onderhandelaars zich terug op het landgoedLauswolt inBeetsterzwaag. Daar werd de kiem gelegd voor de vorming van het nieuwe kabinet.[15] Op 6 februari 2007 werd bekend dat de fracties van CDA, ChristenUnie en PvdA hadden ingestemd met het conceptregeerakkoord van het toen nog toekomstigekabinet-Balkenende IV.[16] Rouvoet enWouter Bos werdenvicepremier. Slob nam het fractievoorzitterschap van Rouvoet in de Tweede Kamer over dieminister voor Jeugd en Gezin werd. Senator Van Middelkoop werdminister van Defensie. Huizinga werdstaatssecretaris op hetministerie van Verkeer en Waterstaat. De plaatsen van Rouvoet en Huizinga in de Tweede Kamer werden ingenomen doorEsmé Wiegman-van Meppelen Scheppink enEd Anker.
Rouvoet noemde in een speech[17] als belangrijkste bijdrage van de ChristenUnie aan het kabinet:
Het nieuwekabinet-Balkenende IV, dat op 22 februari 2007 werdbeëdigd, kreeg van de oppositie al bij voorbaat het verwijt dat het met de deelname van de ChristenUnie Nederland 'vertrutte' en 'naar spruitjes begon te ruiken'.[18] Dit beeld leek door enkele incidenten versterkt te worden. Zo maakte de lokale ChristenUnie inUtrecht zich bezorgd over eenreclameposter waarop een dame in gouden bikini was te zien.[19] DeVVD had veel kritiek op Rouvoet, omdat die hetElektronisch Kinddossier invoerde, in een poging om, indien noodzakelijk, sneller te kunnen ingrijpen bij dreigendekindermishandeling. De VVD vond het belachelijk dat in de dossiers vanjeugdzorg ook de mogelijkheid bestaat om te registreren of een kindschaamhaar heeft (om de lichamelijke ontwikkeling van een kind te kunnen schatten). Deze mogelijkheid bestond overigens al jaren.[20][21] De ChristenUnie beschouwde dit soortverwijten als "libertijnse karikaturen".[18]
Alsminister raakte Van Middelkoop beschadigd door enkele uitlatingen in de media. Zo kreeg hij veel kritiek toen hij zei dat hij "heel blij" was dat hij demilitaire dienstplicht had kunnen ontlopen.[22] Ook Huizinga-Heringa had het zwaar alsstaatssecretaris. Zij had te maken met enkele lastige dossiers, zoals de invoering van deOV-chipkaart en nieuwe taxitarieven.[23][24] Rouvoet kreeg van de oppositie het verwijt te weinig voor elkaar te krijgen op het terrein vanjeugd engezin.[25]
SGP-voormanBas van der Vlies vond dat de ChristenUnie in het kabinet te weinig liet horen op het gebied vanabortus eneuthanasie.[26] De reacties uit de achterban waren positiever. Bijna gedurende de hele periode stond de ChristenUnie op een lichte winst in de peilingen.[27] Op 1 januari 2008 telde de ChristenUnie 27.683 leden, het hoogste aantal sinds haar ontstaan.
Tijdens de kabinetsperiode botste vooral het CDA met de PvdA. De ChristenUnie zag zich daarbij graag als bruggenbouwer.[28] Op haar beurt had de partij ook een paar aanvaringen, vooral met de PvdA. De grootste rel was waarschijnlijk toenJet Bussemaker, staatssecretaris opVWS, in een brief aan de Kamer namens het kabinet liet wetenembryoselectie toe te staan. Na protest van de ChristenUnie daartegen kwam ze erop terug.
Als een paar winstpunten van de kabinetsdeelname van de ChristenUnie noemde Rouvoet:[27]
Na een lange periode van conflicten binnen het kabinet, onder andere over het rapport van deCommissie-Davids,[29] viel het kabinet door een meningsverschil over de voortzetting van delegermissie in Uruzgan uiteindelijk op 20 februari 2010. De PvdA was pertinent tegen deze missie.[30] De ChristenUnie ging tot 14 oktober 2010 samen met het CDA tot de verkiezingen in eendemissionair kabinet verder. Huizinga werd minister vanVolkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Rouvoet kreeg de portefeuille onderwijs erbij en Van Middelkoop de portefeuille Wonen, Wijken en Integratie.[31]
Bij degemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010 daalde het aantal zetels van de ChristenUnie van 339 naar 330. In gemeenten waar de ChristenUnie samen optrok met de SGP gingen in totaal zes zetels verloren. Bij deProvinciale Statenverkiezingen 2011 had de partij eveneens een fors aantal zetels verloren.
De ChristenUnie verloor bij deTweede Kamerverkiezingen van 9 juni 2010, één zetel en kwam daardoor op vijf. Hierdoor verdwenenErnst Cramer enEd Anker uit de Tweede Kamer.[32]
Onder leiding van de toenmalige voorzitter van de Bestuurdersvereniging enNunspeetse wethouderNico Schipper verscheen in december 2010 een evaluatierapport. Volgens het rapport was er "een gebrek aan concrete invulling van het christelijk-sociale profiel van de partij". Een debat overhomoseksualiteit richtte schade aan. Een deel van de oorzaak van de minder geslaagde campagne lag volgens de commissie bij Rouvoet. Die kon moeilijk alsvicepremier, minister voor Jeugd en Gezin en minister van Onderwijs ook nog adequaat opereren alslijsttrekker die de inhoudelijke koers uiteenzet.[33]
Rouvoet maakte eind april 2011 zijn aftreden bekend als partijleider en Kamerlid. Als redenen voor zijn vertrek noemde hij dat hij het "heilig vuur" miste, de partij de ruimte wilde geven in de discussie in welke richting te gaan en omdat hij meer tijd wilde spenderen aan zijn gezin. Slob volgde hem op als fractievoorzitter en partijleider. Rouvoet verliet de Kamer op 17 mei.[34] Na de val van hetkabinet-Rutte I bereikte de ChristenUnie op 26 april 2012 samen met de fracties van VVD, CDA, D66 en GroenLinks hetNederlands begrotingsakkoord van 26 april 2012. Dat akkoord over miljardenbezuinigingen staat onder verschillende namen bekend.
Bij deTweede Kamerverkiezingen van 2012 hield de ChristenUnie de vijf zetels vast. Twee nieuwe Kamerleden deden hun intrede:Carla Dik-Faber enGert-Jan Segers. Zij kwamen in de plaats vanEsmé Wiegman enCynthia Ortega. Na deze verkiezingen vormden de VVD en PvdA onder leiding vanMark Rutte een nieuw kabinet. Ditkabinet-Rutte II had echter geen meerderheid in de Eerste Kamer. De regering zocht de steun van D66, SGP en de ChristenUnie om toch haar wetten door het parlement te loodsen. De drie partijen kwamen bekend te staan als de C3 (Constructieve 3). Andersom kon de ChristenUnie daardoor regeringsingrijpen op een aantal dossiers voorkomen. Zo werden deJohan Willem Frisokazerne in Assen en deGeneraal Spoorkazerne in Ermelo niet zoals voorgenomen gesloten.[35] Datzelfde gold voor een tbs-kliniekVeldzicht. Ook bleven schoolboeken gratis beschikbaar.[36]
Zowel bij degemeenteraadsverkiezingen op 19 maart 2014 als deEuropese verkiezingen op 22 mei 2014 (op een gezamenlijke lijst met de SGP) groeide het aantal stemmen op de ChristenUnie.
De grondslag van de partij werd in juni 2015 gewijzigd. In de nieuwe grondslag zijn deDrie Formulieren van Enigheid niet meer opgenomen. De aanwezigheid daarvan lag gevoelig bij leden uit evangelische en rooms-katholieke hoek. Op 10 november 2015 trad Slob af als fractievoorzitter en Tweede Kamerlid en droeg hij zijn taken over aan Gert-Jan Segers, die bij deTweede Kamerverkiezingen 2017 lijsttrekker was.
De ChristenUnie behield bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017 haar vijf zetels. Na de verkiezingen en het mislukken van een eerste formatiepoging tussen GroenLinks en het zogeheten motorblok bestaande uit VVD, CDA en D66, leek de ChristenUnie de ideale kandidaat om aan te schuiven. Na verkenningsgesprekken tussenPechtold (D66) en Segers op 23 mei kwamen zij tot de conclusie dat er onvoldoende ruimte bleek voor verdere onderhandelingen; met name medisch-ethische kwesties waren voor D66 een groot punt van verschil.[37] Op 12 juni 2017 werd duidelijk dat ook een tweede formatiepoging onder leiding vanHerman Tjeenk Willink met GroenLinks was mislukt. Omdat de PvdA vanLodewijk Asscher weigerde mee te doen aan een nieuw kabinet was de ChristenUnie de laatst overgebleven optie. Eind juni begonnen de formatiebesprekingen onder leiding van informateurGerrit Zalm. Op 10 oktober 2017 werd bekend dat er een coalitieakkoord was voor een nieuw te vormen kabinet.Kabinet-Rutte III stond op 26 oktober 2017 op het bordes met twee ministers namens de ChristenUnie:Carola Schouten werdvicepremier enminister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, terwijl Arie Slob in hetministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de rol vanminister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media ging vervullen. Daarnaast werdPaul Blokhuisstaatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Bij deEuropese Parlementsverkiezingen van 2019 behield de gezamenlijke lijst vanChristenUnie-SGP twee zetels; beide partners kregen één zetel toegewezen. Op 5 juni 2019 besloot de ChristenUnie deECH-fractie te verlaten na stemming over toetreding vanForum voor Democratie. ChristenUnie-EuroparlementariërPeter van Dalen was tegen toetreding, terwijl SGP'erBert-Jan Ruissen voor stemde.[38] Op 20 juni besloot Van Dalen tot aansluiting bij deEVP-fractie, waartoe ook het CDA behoort. Na enige bedenktijd besloot Ruissen niet in deze stap mee te gaan en zich toch bij de ECH-fractie aan te sluiten.[39]
Tijdens de kabinetsperiode koos de ChristenUnie ervoor om duidelijk te benoemen welke van haar standpunten wel en welke niet verwezenlijkt werden.[40] Zo omschreef KamerlidEppo Bruins het VVD-plan om de dividendbelasting af te schaffen als "een meloen die moest worden doorgeslikt". Samen met coalitiegenoot D66 en soms het CDA lukte het de partij kleine successen te boeken, zoals het niet doorgaan van het afschaffen van die dividendbelasting, het doorvoeren van een kinderpardon en het niet open laten gaan vanLelystad Airport voor vakantievluchten. De achterban was kritisch op het feit dat het nauwelijks lukte om vluchtelingen op te vangen vanuit hetGriekse vluchtelingenkampMoria. Inzake de aanpak van decoronacrisis steunde de ChristenUnie doorgaans het kabinetsbeleid, al dan niet met kritische kanttekeningen.
Tijdens deTweede Kamerverkiezingen in maart 2021 was Segers opnieuw lijsttrekker. De partij behaalde voor de vierde keer op rij vijf zetels. Twee weken na de verkiezingen liet Segers weten niet te zullen deelnemen in een nieuw kabinet onder Rutte, omdat Rutte gesproken had over het kritische CDA-KamerlidPieter Omtzigt tijdens de formatie, maar dat in een interview ontkend had. De ChristenUnie had kort daarvoor een motie van wantrouwen in de Tweede Kamer tegen Rutte niet gesteund, omdat zij de regering niet wilde 'onthoofden' tijdens de aanpak van de coronacrisis.[41] Enkele weken later kwam Segers terug op het uitsluiten van de VVD onder Rutte. Uiteindelijk werd op 15 november 2021 toch een regeerakkoord bereikt tussen de partijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Op 10 januari 2022 trad het nieuwe kabinet aan met Schouten wederom als vicepremier.[42]
De partij zag zich op 1 oktober 2022 genoodzaakt om voor de eerste keer in haar geschiedenis een extra congres te organiseren, naar aanleiding van aanhoudende onvrede over deasieldeal van Rutte IV onder de leden.[43] In een brief hadden leden die het congres eisten, het over "moreel failliete beslissingen" omdat onderdeel van de asieldeal was dat gezinshereniging van erkende vluchtelingen uitgesteld zou worden.
_(cropped).jpg)
Fractieleider Segers stapte in januari 2023 op als Tweede Kamerlid. Hij werd als partijleider opgevolgd doorMirjam Bikker. Segers wilde meer tijd aan zijn gezin besteden. "Daarnaast is het ook gewoon heilzaam om na een zeker aantal jaren plaats te maken voor een ander. Bij leiderschap hoort ook het inzicht dat die rol tijdelijk is".[44] In juli 2023 viel het kabinet na onderhandelingen over asiel, omdat de vier partijen van het kabinet het niet eens werden hierover.[45]
Op 13 juni 2023 werdEric Holterhues geïnstalleerd als lid van de Eerste Kamer, als eerste belijdendrooms-katholiek CU-lid en tevens openlijkhomoseksueel.[46]
In het voorjaar van 2023 was de ChristenUnie-top verwikkeld in onderhandelingen met de andere drie coalitiepartijen van hetkabinet-Rutte IV over het migratiebeleid. Partijleider Bikker speelde een belangrijke rol bij de uiteindelijke val van het kabinet: zij trok een "rode lijn" waar het ging om gezinshereniging bij de onderhandelingen over nieuwe asielmaatregelen. Op dat punt klapte het kabinet.[47] Bij de daarop volgendeTweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023 haalde de partij met Bikker als lijsttrekker 2,04% procent van de stemmen, een electoraal dieptepunt. De ChristenUnie ging van vijf naar drie zetels. Bij deEuropese verkiezingen van 6 juni 2024 verloor de partij haar enige zetel in het Europees Parlement, waardoorAnja Haga na een halfjaar vertrok.
De ChristenUnie kende bij oprichting eenfederatieve structuur. De lokale ChristenUnie's waren zelfstandige verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid en geenafdelingen van de landelijke partij, zoals bij veel andere partijen in Nederland het geval is. Deze lokale verenigingen vormden de leden van de landelijke vereniging.
In november 2013 werd een vernieuwing van de partijstructuur in gang gezet, waarbij de toenmalige verenigingen afdelingen werden, leden meer individueel stemrecht moesten krijgen en lid konden worden van de landelijke ChristenUnie. Op een partijcongres in juni 2014 werden voorstellen daartoe aangenomen.
Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden.
| Jaar | Aantal leden | Jaar | Aantal leden | Jaar | Aantal leden |
|---|---|---|---|---|---|
| 2002 | 27.250 | 2012 | 24.776 | 2022 | 26.167 |
| 2003 | 27.000 | 2013 | 24.080 | 2023 | 25.261 |
| 2004 | 25.074 | 2014 | 23.631 | 2024 | 24.707 |
| 2005 | 24.235 | 2015 | 23.521 | 2025 | 23.975 |
| 2006 | 24.156 | 2016 | 23.398 | ||
| 2007 | 26.673 | 2017 | 23.695 | ||
| 2008 | 27.683 | 2018 | 25.071 | ||
| 2009 | 26.745 | 2019 | 25.170 | ||
| 2010 | 26.441 | 2020 | 25.238 | ||
| 2011 | 25.489 | 2021 | 25.495 |
Bron:ChristenUnie - ledentallen (Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen)
De grondslag van de ChristenUnie luidt sinds juni 2015 als volgt:
Tot dat moment stond in de grondslag, aangeduid als Uniefundering, een verwijzing naar deDrie Formulieren van Enigheid. De Uniefundering luidde als volgt:
De verwijzing naar de Drie Formulieren van Enigheid lag gevoelig bij veel (met nameevangelische) christenen, omdat daarin onder andere devolwassenendoop wordt verworpen. In deHeidelbergse Catechismus wordt derooms-katholieke eredienst aangeduid als "paapse mis" en als "vervloekte afgoderij". Voor veel rooms-katholieke christenen voelde dit daarom nog als een drempel om lid te worden van de partij.[48] Zelf gaf de partij de uitleg dat de verwijzing niet bedoeld was om in te stemmen met de Drie Formulieren, maar om in te stemmen met de "politieke overtuiging van de ChristenUnie die voortkomt uit dit gedachtegoed".[49] Sinds de oprichting van de partij was er al regelmatig discussie over Uniefundering. Voor een verwijzing daarnaar in de grondslag was gekozen om bij de fusie tussenRPF enGPV met name een groot aantalvrijgemaakte leden binnenboord te houden.
De voorgangers GPV en RPF werden samen met deSGP totklein christelijk rechts gerekend. De ChristenUnie wordt daarentegen sinds haar ontstaan soms alslinkser bestempeld.[50] Rouvoet distantieert zich echter van het links-rechts denken en bestempelt zijn partij liever als "christelijk-sociaal".[51] Door een combinatie van rechtse, linkse, conservatieve en progressieve standpunten wordt de CU (onder andere door het Kieskompas) als een middenpartij beschouwd.
Op een aantal vraagstukken, zoals sociaal beleid,asielbeleid,ontwikkelingssamenwerking enmilieu, neemt de ChristenUnie linkse standpunten in en trekt ze regelmatig op met linkse partijen als de PvdA, SP enGroenLinks. De CU is voor een verhoging van het budget voorontwikkelingshulp naar 1,0 procent van hetbnp[52] en in het verleden zelfs voor een verhoging naar 1,3 procent.
Op economisch gebied is de ChristenUnie voor aanpassing van dehypotheekrenteaftrek. Op lange termijn wil de partij dat iedereen een gelijke hypotheekrenteaftrek krijgt van 30 procent.[53] Verder doet de partij veel voorstellen die betrekking hebben op denivellering van inkomsten.[54]
Op het gebied vandrugsbeleid,medisch-ethische kwesties (alsabortus eneuthanasie), het Midden-Oostenconflict en het buitenlandse beleid is de ChristenUnie eerder rechts en conservatief. De CU wil de wetgeving rondom abortus en euthanasie terugdraaien, maar zolang dat niet mogelijk is zet de partij in op alternatieven, zoals opvang voor tienermoeders en palliatieve zorg.[55] De positie van het gezin is altijd een belangrijk speerpunt van de partij geweest. Zo kwam er door toedoen van de ChristenUnie in hetkabinet-Balkenende IV deminister voor Jeugd en Gezin. Ook was de partij lange tijd voorstander van de zogehetenheffingskorting, een belastingvoordeel voor vrouwen die thuisblijven om voor de kinderen te zorgen. Deze fiscale maatregel werd door critici ook wel spottend "aanrechtsubsidie" genoemd.[56] Een ander belangrij speerpunt van de partij is het tegengaan van gokken.
Anders dan de SGP heeft de CU geentheocratische inslag. Zij is dus voor de vrijheid van godsdienst, ook voor andere religies dan het christendom.[57] De partij is voorscheiding van kerk en staat. Voor de partij is dat niet hetzelfde als scheiding van geloof en staat.[58] Door zich principieel vóór ieders godsdienstvrijheid op te stellen komt de CU regelmatig in conflict met dePVV, die vaak harde taal over deislam spreekt. Binnen de achterban van de CU is er verdeeldheid over hoe met de PVV (en met de islam) om te gaan. Op een ledencongres in mei 2011 werd een resolutie aangenomen die de partij opriep de PVV te bejegenen als elke andere partij waartegen zij zich principieel verzet. Het Bijbelse gebod vannaastenliefde geldt volgens de indieners ook de politieke tegenstander, maar werd niet altijd uitgedragen.
Ten aanzien van deEuropese Unie neemt de partij een houding tussen kritisch en positief aan. Bij een partijcongres in februari 2014 werd als leuze "Samenwerking JA, superstaat NEE" aangenomen. Vooral de jongeren binnen de partij beklemtonen het belang van de EU.[59][60] Zeker na deRussische inval in de Oekraïne pleit de ChristenUnie voor forse investeringen in defensie.[61]
Over de partij wordt wel gesteld dat zij in de praktijk in hetMidden-Oostenconflict meestal aan de zijde vanIsraël staat.[62] Tegelijkertijd vindt de ChristenUnie dat er eenTweestatenoplossing moet komen.[63] Kamerleden van de ChristenUnie en deStaatkundig Gereformeerde Partij participeren in activiteiten van deIsrael Allies Foundation (IAF), een internationale netwerkorganisatie die via christelijke politici en parlementen politieke steun voor de staat Israël mobiliseert.
De ChristenUnie heeft vaak gepleit voor het recht van scholen en andere levensbeschouwelijke instellingen om hun eigen personeelsbeleid te mogen voeren. De CU en haar voorlopers hebben vanaf het begin gewaarschuwd tegen hetgedogen vancannabis. De CU stelt ook dat, sindsprostitutie gelegaliseerd is, het nog vaak een vorm vanvrouwenhandel envrouwenmisbruik is, en allerminst een normaal beroep. De CU wil dezondagsrust bevorderen, bijvoorbeeld doorkoopzondagen tegen te gaan en een verbod voor vrachtverkeer om op zondag te rijden.[64][65] Ook ageert de partij veelvuldig tegen de verspreiding van bloot in de media en/of de publieke ruimte.[66][67]
Binnen de partij washomoseksualiteit lange tijd een gevoelig onderwerp. Harde standpunten en formuleringen over dit onderwerp leidden in juni 2008 tot het vertrek van politicaYvette Lont,[68] die later een eigen partij oprichtte, deEvangelische Partij Nederland. Sander Chan was lid van het bestuur van de ChristenUnie Amsterdam, maar stopte daar in oktober 2008 mee, naar aanleiding van hetrapport-Cnossen, omdat homo's volgens hem in de praktijk niet binnen de ChristenUnie kunnen functioneren. Als homoseksueel kon hij zich daar niet in vinden.[69] Sinds de Commissie-Cnossen is de partij in de praktijk meer open komen te staan voor leden die een relatie hebben met iemand van hetzelfde geslacht, hoewel de partij het huwelijk nog altijd definieert als een verbintenis tussen man en vrouw. De duidelijkste illustratie daarvan was de voordracht en benoeming vanEric Holterhues, die samenwoont met een man, totEerste Kamerlid.
.jpg)
Hoewel de aanhang van politieke partijen niet meer vaststaat en verkiezingsuitslagen behoorlijk kunnen schommelen, kent de ChristenUnie een relatief grote aanhang ondergereformeerd vrijgemaakten en andere orthodox-protestanten zoals deNederlands-Gereformeerde Kerk, maar ook onder reguliere protestanten (PKN). Hierdoor scoort de partij goed in gebieden waar veel orthodox-protestanten wonen, zoals deBijbelgordel, Midden-Overijssel en delen vanGroningen enFriesland. In tegenstelling tot de SGP kan de ChristenUnie echter ook buiten deze gebieden rekenen op een klein maar redelijk aandeel stemmen (1 tot 5%), wat de sterkere vertegenwoordiging op nationaal vlak verklaart. Alleen in de traditioneel rooms-katholieke delen van Nederland, zoals de provinciesNoord-Brabant enLimburg, heeft de partij zeer weinig aanhang (< 1%).
De partij investeert sinds 2006 door middel van een 'ChristenUnie-kaderschool' in opleiding en vorming van haar huidige en toekomstige generatie politici en bestuursleden.
De ChristenUnie heeft deel uitgemaakt van de kabinettenBalkenende IV (2007-2010),Rutte III (2017-2022) enRutte IV (2022-2024).
| Verkiezingsjaar | Lijsttrekker | Kandidatenlijst | Aantal stemmen | % van de stemmers | Aantal behaalde zetels | Kabinetsdeelname |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2002 | Kars Veling | Kandidatenlijst | 240.953 | 2,54% | 4 / 150 | – |
| 2003 | André Rouvoet | Kandidatenlijst | 204.694 | 2,12% | 3 / 150 | – |
| 2006 | Kandidatenlijst | 390.969 | 3,97% | 6 / 150 | Balkenende IV | |
| 2010 | Kandidatenlijst | 305.094 | 3,24% | 5 / 150 | – | |
| 2012 | Arie Slob | Kandidatenlijst | 294.586 | 3,13% | 5 / 150 | – |
| 2017 | Gert-Jan Segers | Kandidatenlijst | 356.271 | 3,39% | 5 / 150 | Rutte III |
| 2021 | Kandidatenlijst | 351.275 | 3,37% | 5 / 150 | Rutte IV | |
| 2023 | Mirjam Bikker | Kandidatenlijst | 212.532 | 2,04% | 3 / 150 | – |
| 2025 | Kandidatenlijst | 201.361 | 1,90% | 3 / 150 | n.t.b. |
| Verkiezingsjaar | Lijsttrekker | Kandidatenlijst | Aantal stemmen[70] | % van de stemmen[71] | Aantal behaalde zetels |
|---|---|---|---|---|---|
| 2003 | Egbert Schuurman | Kandidatenlijst | 4.960 | 3,07% | 2 / 75 |
| 2007 | Kandidatenlijst | 9.706 | 5,95% | 4 / 75 | |
| 2011 | Roel Kuiper | Kandidatenlijst | 5.708 | 3,44% | 2 / 75 |
| 2015 | Kandidatenlijst | 8.237 | 4,87% | 3 / 75 | |
| 2019 | Mirjam Bikker | Kandidatenlijst | 8.707 | 5,03% | 4 / 75 |
| 2023 | Tineke Huizinga | Kandidatenlijst | 6.595 | 3,68% | 3 / 75 |
De ChristenUnie werkte vanaf haar oprichting samen met de SGP op Europees niveau, een samenwerking die haar voorgangers al sinds 1984 hadden. Deel hiervan was meedoen aan de verkiezingen met één gezamenlijke lijst. De verschillen in stemgedrag van beide partijen namen echter toe, waardoor de ChristenUnie in 2022 besloot om de gezamenlijke lijst met de SGP te stoppen.[72] De partijen zaten op dat moment al in verschillende fracties in hetEuropees Parlement: de ChristenUnie bij deEVP-fractie, de SGP bij de fractie van deEuropese Conservatieven en Hervormers. Bij deverkiezingen van 2024 haalde de CU geen zetel, de SGP echter wel.
| Verkiezingsjaar | Lijsttrekker | Kandidatenlijst | Aantal stemmen | % van de stemmers | Aantal behaalde zetels | Opmerking |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2004 | Hans Blokland | Kandidatenlijst | 279.880 | 5,87% | 2 / 27 | Gezamenlijke lijst met deSGP |
| 2009 | Peter van Dalen | Kandidatenlijst | 310.540 | 6,82% | 2 / 25 - 2 / 26 | |
| 2014 | Kandidatenlijst | 364.843 | 7,67% | 2 / 26 | ||
| 2019 | Kandidatenlijst | 375.660 | 6,83% | 2 / 26 - 2 / 29 | ||
| 2024 | Anja Haga | Kandidatenlijst | 180.060 | 2,89% | 0 / 31 | Zelfstandige lijst |
| Provincie | Zetels 2003 | Zetels 2007 | Zetels 2011 | Zetels 2015 | Zetels 2019 | Zetels 2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|
Groningen (provincie) Groningen | 4 van 55 | 4 van 43 | 3 van 43 | 4 van 43 | 4 van 43 | 3 van 43 |
Friesland Friesland | 3 van 55* | 3 van 43 | 3 van 43 | 3 van 43 | 3 van 43 | 2 van 43 |
Drenthe Drenthe | 2 van 51 | 3 van 41 | 2 van 41 | 3 van 41 | 3 van 41 | 2 van 43 |
Overijssel Overijssel | 4 van 63 | 5 van 47 | 3 van 47 | 4 van 47 | 4 van 47 | 3 van 47 |
Flevoland Flevoland | 4 van 47 | 5 van 39 | 3 van 39 | 3 van 41 | 3 van 41 | 2 van 41 |
Gelderland Gelderland | 3 van 75 | 4 van 53 | 3 van 55 | 4 van 55 | 4 van 55 | 3 van 55 |
Utrecht (provincie)-Flag.svg) Utrecht | 3 van 63 | 4 van 47 | 2 van 47 | 3 van 49 | 4 van 49 | 3 van 49 |
Noord-Holland Noord-Holland | 1 van 83* | 2 van 55* | 1 van 55* | 1 van 55* | 1 van 55 | 1 van 55 |
Zuid-Holland Zuid-Holland | 3 van 83 | 4 van 55 | 2 van 55 | 3 van 55 | 3 van 55 | 2 van 55 |
Zeeland Zeeland | 3 van 47 | 3 van 39 | 2 van 39 | 2 van 39 | 2 van 39 | 1 van 39 |
Noord-Brabant Noord-Brabant | 1 van 79* | 1 van 55* | 0 van 55* | 1 van 55* | 2 van 55* | 1 van 55* |
Limburg.svg) Limburg | - | 0 van 47 | 0 van 47 | - | 0 van 47 | 0 van 47 |
| Nederland | 26 van 764 | 35 van 564 | 23 van 566 | 29 van 570 | 31 van 570 | 23 van 572 |
* In combinatie met deSGP.
Een "-" in de tabel betekent dat de partij geen kandidatenlijst had ingediend.
In Limburg deed de ChristenUnie in 2007 voor het eerst mee, maar kwam daar ongeveer duizend stemmen tekort voor een zetel. Veel stemmen kwamen vermoedelijk van protestanten met een andere regionale achtergrond en conservatieve katholieken.
Op 16 mei 2018 hebbenProvinciale Staten van de provincieOverijsselAndries Heidema voorgedragen als nieuwecommissaris van de Koning in deze provincie.[73] Op 25 mei 2018 heeft deNederlandse ministerraad ingestemd met de voordracht en Heidema benoemd per 11 juli 2018.[74] Heidema is de eerste Commissaris van de Koning van ChristenUnie-huize.
Op gemeentelijk niveau behaalde de ChristenUnie bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 in de volgende gemeenten het hoogste percentage stemmen:
Bunschoten
Oldebroek
Hardinxveld-Giessendam
Hattem
Elburg
Zwartewaterland
Heerde
Kampen
Veenendaal
PuttenHierbij valt op te merken dat in de gemeentes Bunschoten en Oldebroek de ChristenUnie percentueel ook de meeste stemmen haalde van alle deelnemende partijen in die gemeentes.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen behaalt de ChristenUnie doorgaans betere resultaten. Bij de verkiezingen van 2018 behaalde men in de volgende gemeenten het hoogste percentage stemmen (>25%):
RenswoudeBunschotenOldebroek
StaphorstHattemZwartewaterlandDe ChristenUnie is na deze verkiezingen in 13 gemeenten de grootste partij:Assen,Bunschoten,Elburg,Hattem,Kampen,Oldebroek,Renswoude,Stadskanaal,Urk,Veenendaal,Zwartewaterland enZwolle. InGouda deelt de ChristenUnie de eerste plek met vier andere partijen in de gemeenteraad. De partij levert 80wethouders en ongeveer 430gemeenteraadsleden.
Verder haalt de partij veel stemmen (ongeveer 10%) in grotere plaatsen alsDrachten,Kampen,Zwolle,Harderwijk,Barneveld,Ede,Veenendaal enKatwijk. In absolute aantallen komt Zwolle op de eerste plaats.
Dewaterschapsverkiezingen in november 2008 vonden voor het eerst plaats met behulp van een lijstenstelsel in plaats van voorheen het personenstelsel. De ChristenUnie deed in een aantalwaterschappen mee, ondanks dat verantwoordelijk staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat Tineke Huizinga van de ChristenUnie verklaarde dat deelname van politieke partijen aan de waterschapsverkiezingen onbedoeld en ongewenst is.
Bij dewaterschapsverkiezingen 2023 deed de ChristenUnie mee in 16 van de 21 waterschappen. De partij is met de volgende aantallen vertegenwoordigd:
| Waterschap | 2023 |
|---|---|
| Noorderzijlvest | 1 / 23 |
| Fryslân | 1 / 25 |
| Hunze en Aa's | 1 / 23 |
| Drents Overijsselse Delta | 2 / 29 |
| Vechtstromen | 1 / 27 |
| Zuiderzeeland | 2 / 25* |
| Vallei en Veluwe | 3 / 30 |
| Rijn en IJssel | - |
| De Stichtse Rijnlanden | 1 / 30 |
| Amstel, Gooi en Vecht | 1 / 30 |
| Hollands Noorderkwartier | 0 / 30 |
| Rijnland | 1 / 30* |
| Delfland | 1 / 30* |
| Schieland en de Krimpenerwaard | 2 / 30* |
| Rivierenland | 1 / 30 |
| Hollandse Delta | 1 / 30 |
| Scheldestromen | 1 / 30 |
| Brabantse Delta | - |
| De Dommel | - |
| Aa en Maas | - |
| Limburg | - |
* gezamenlijk metSGP, - geen deelname
·
·
| Vertegenwoordigers en Bewindslieden: | Eerste Kamerleden (fractievoorzitters) ·Tweede Kamerleden (fractievoorzitters) ·Europarlementariërs ·Bewindslieden |
| Kandidatenlijsten: | 2002 ·2003 ·2006 ·2010 ·2012 ·2017 ·2021 ·2023 ·2025 |
| Partijvoorzitters ·Partijleiders: | Kars Veling ·André Rouvoet ·Arie Slob ·Gert-Jan Segers ·Mirjam Bikker |
| Partijorganisatie: | Mr. G. Groen van Prinsterer Stichting ·ChristenUnie-SGP ·PerspectieF ·Europese Christelijke Politieke Beweging |
| Grondslag: | Drie Formulieren van Enigheid ·Geloofsbelijdenis van Nicea |
| Voorlopers: | GPV ·RPF |
· ·| Vertegenwoordigers en bewindslieden: | Eerste Kamerleden (fractievoorzitters) ·Tweede Kamerleden ·Europarlementariërs |
| Kandidatenlijsten: | 1982 ·1986 ·1989 ·1994 ·1998 |
| Fractievoorzitters: | Piet Jongeling ·Bart Verbrugh ·Gert Schutte ·Eimert van Middelkoop |
| Partijorganisatie: | Gereformeerd Politiek Jongeren Contact |
| Vrijgemaakte zuil: | Gereformeerde Kerken vrijgemaakt ·Nederlands Dagblad ·Theologische Universiteit Kampen II |
| Geschiedenis: | ARP ·NEV ·RPF ·ChristenUnie |
· · · ·(actueel aantal zetels tussen haakjes)
