Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Naar inhoud springen
Wikipediade vrije encyclopedie
Zoeken

Causatief

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Naamvallen
Abessief
Ablatief (zesde naamval)
Absolute naamval
Absolutief
Accusatief (vierde naamval)
Adessief
Adverbialis
Algemene Latijnse vervoegingen en verbuigingen
Allatief
Apudessief
Associatief
Aversief
Benefactief
Causalis-finalis
Causatief
Comitatief
Datief (derde naamval)
Delatief
Dieptecasus
Distributief
Elatief
Ergatief
Essief
Exessief
Factitief
Genitief (tweede naamval)
Illatief
Inessief
Instructief
Instrumentalis (achtste naamval)
Intratief
Locatief (zevende naamval)
Multiplicatief
Nominatief (eerste naamval)
Objectief
Obliquus (Hindi)
Obliquus
Partitief
Pegatief
Pertingent
Prepositionalis
Prolatief
Sociatief
Sublatief
Superessief
Temporalis
Terminatief
Translatief
Vocatief (vijfde naamval)

De termcausatief kan verschillende betekenissen hebben.

Eenovergankelijk werkwoord heet hetcausatief (van het Latijnsecausa = oorzaak) van een onovergankelijk werkwoord als het het laten geschieden van de handeling van dat werkwoord door hetlijdend voorwerp uitdrukt. In het Nederlands wordt de functie van het causatief meestal vervuld door een constructie waarin het werkwoordlaten als hulpwerkwoord in combinatie met eenonbepaalde wijs voorkomt, waarbijlaten dan moet worden opgevat in de actieve betekenis vanervoor zorgen dat het object de handeling verricht die door de onbepaalde wijs wordt uitgedrukt.

Voor de bovenstaande betekenis wordt in hetHongaars defactitief gebruikt met de suffix-at/-et,-tat/-tet achter de stam van hetwerkwoord. Dit kan bij vrijwel alle werkwoorden worden toegepast. Hier wordt niet de term causatief gebruikt.

Voorbeelden: Csinál =Maken → Csináltat =Laten maken;Eszik =EtenEtet =Voeren

Decausalis-finalis (ook wel:causatief offinalis) is eennaamval die een reden, oorzaak of doel voor iets beschrijft. In het Hongaars wordt daartoe desuffix-ért gebruikt. De uitgang kan zelfstandig gebruikt worden in combinatie metbezitsuitgangen.

Voorbeelden: Miért? =Waarom?, Azért =Daarom (om dat),Érted =Om jou,Érted jövök =Ik kom je ophalen (ik kom om/wegens jou).

Voorbeeld Nederlands

[bewerken |brontekst bewerken]
  • Hij liet de koeien drinken. (= hij zorgde ervoor dat de koeien dronken)

Het Nederlands kent slechts een beperkt aantal causatieven. De duidelijkste voorbeelden zijn:

  • drenken, laten drinken
  • leggen, laten liggen
  • vellen, laten vallen
  • zogen, laten zuigen
  • zetten, laten zitten
  • sprengen, laten springen
  • wekken, laten waken

Een causatief is dus door middel van eenablaut (=klinkerwisseling) afgeleid van een onovergankelijk grondwoord. Merk op dat er in gevallen zoals het woordenpaartemmen, tam weliswaar sprake is van een klinkerwisseling, maar niet van een causatief, wanttemmen drukt niet het laten plaatsvinden van een handeling uit (bovendien istam geen werkwoord).

Er is nog een aantal paren werkwoorden waarbij het ene het causatief is van het andere, maar die minder makkelijk te herkennen zijn; ofwel doordat de betekenis van een van de werkwoorden is veranderd, ofwel doordat een van de werkwoorden in onbruik is geraakt. We geven hier vijf voorbeelden.

  • voeren, causatief vanvaren
    Voeren betekentleidende brengen, terwijlvaren vroeger de meer algemene betekenis vangaan, zich begeven had.
  • leiden, causatief vanlijden
    Leiden betekentdoen gaan, terwijllijden vroeger de betekenis vangaan had (deze oude betekenis is nog terug te vinden in de woordenverleden (= vergane tijd), enoverlijden (= overgaan naar een andere wereld). De betekenis vanlijden is vangaan viaergens doorheen gaan overgegaan indulden, hetgeen een van de huidige betekenissen van het woord is.
  • kwellen, causatief vankwelen
    Kwellen betekentlichamelijke pijn aandoen, terwijlkwelen hier opgevat moet worden in de wat minder bekende betekenis vankwijnen, ziek zijn.
  • wenden, causatief vanwinden
    Wenden betekentiets een andere richting geven; iets draaien, terwijlwinden betekentiets ergens omheen draaien (bijvoorbeeld garen om een klos). Hoewel het verband tussen beide werkwoorden duidelijk is, kanwinden tegenwoordig alleen nog overgankelijk worden gebruikt, zodatwenden nietdoen winden betekent.
  • neigen, vermoedelijk causatief vannijgen
    In de loop der tijd zijn de betekenissen van deze twee woorden door elkaar gehaald, waardoor het ene niet meer herkenbaar is als het causatief van het andere.Neigen betekent tegenwoordig onder anderein schuine richting naar beneden buigen, terwijlnijgen betekentgroeten door het hoofd te buigen (alleen gebruikt voor vrouwen).
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Causatief&oldid=57634005"
Categorieën:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp