Causa sui (Ned.: "eigen oorzaak", "oorzaak van zichzelf") is eenmetafysische term die men vooral terug kan vinden in de vroegmoderne continentalerationalistischefilosofie. Het begrip wordt met name toegepast in ontologische vraagstukken over deeerste oorzaak.
In het rationalistische discours was het als principe algemeen aanvaard en onbetwist, dat iedere gebeurtenis en iedere entiteit eenoorzaak heeft: als wij kringen in het water zien, dan is de oorzaak daarvan de aanraking van een object met het wateroppervlak; het bestaan van huizen is het gevolg van de bouwactiviteit van mensen; het bestaan van mensen is het gevolg van het bestaan van materie; et cetera.
In een universum dat oorzakelijk volledig gedetermineerd is, moet men ook rekenschap geven van de oorzaken van de eerste zaken ("het Eerste") en van de oorzaken van het universum überhaupt ("het Al"). Hiervoor bestonden traditioneel meerdere oplossingen:
De eerste oplossing (die vooral gebruikt wordt in de Abrahamitische monotheïstische tradities) islogisch problematisch en daarom feitelijk geen oplossing - het Eerste is dan immers feitelijk niet het Eerste (want er is een Eerdere) en het Al is dan de facto niet het Al (want dat wat voorafgaat aan het Al, namelijk het Eerdere, is per definitie een onderdeel van het Al).
Het onderscheid tussen de tweede en de derde oplossing is subtiel en blijkt pas wanneer men het in bredere context gaat gebruiken. Het begripcausa sui is bijvoorbeeld onder meer een van de grondbegrippen van deSpinozistische metafysica en dient daar niet alleen ter verklaring van het ontstaan van de werkelijkheid, maar ook als een resolute definitie van vrijheid, begeerte en menselijkheid: een wezen dat werkelijk vrij is van alle aandoeningen, wordt volledig bepaald door zijn eigen natuur, en al zijn handelingen zijn derhalve volledig door diegenezelf veroorzaakt (mensen zijn overigens in Spinoza's optiek slechts gedeeltelijk vrij, zij zijn immers nooit vrij van externe aandoeningen - het enige dat geheel vrij en volledigcausa sui is, is het Al, ofwel, in zijn termen: de enige bestaande substantie, ofwel God, ofwel de Natuur).
In Spinoza's vroege denken, dat nog voor een groot deel overheerst wordt door deJoodsetheologie van zijn jeugd, komt het conceptcausa sui nog niet voor. In bijvoorbeeld deTractatus de Intellectus Emendatione, maar ook in deCogitata Metaphysica (het aanhangsel bij deRenati Des Cartes Principia Philosophiae) noemt hij het zijnde dat hij in zijn latere werkcausa sui zal noemen, nogongeschapen.
Het theologische begrip "schepping" heeft hij in zijn latere denken verlaten en vervangen door het filosofische "veroorzaking". Bovendien heeft hij bij het schrijven van deEthica de subtiele overgang gemaakt van "onveroorzaakt" naar "zelf-veroorzaakt".