DeCatalaanse Wereldatlas is een in1375 doorAbraham Cresques (1325–1387) en zijn zoonJehoeda (1350–1427) ontworpenwereldatlas. Deze grote en rijk geïllustreerde atlas in de stijl van deportolanen vormt een hoogtepunt in demiddeleeuwsecartografie. De bekende wereld van deAtlantische Oceaan totChina wordt op acht panelen uitgebeeld. De Cresques' maakten als een van de eersten gebruik van de doorMarco Polo (1254-1324) en andere reizigers vergaarde kennis over Oost-Azië. Vandaag de dag is de kaart in het bezit van deNationale Bibliotheek inParijs.
De atlas werd gemaakt in opdracht van het hof vanAragon. Het was een geschenk van de troonopvolger en laterekoningJohan I (1350-1396) aan de Franse kroonprinsKarel (1368-1422).
Abraham en Jehoeda Cresques leefden opMallorca, in deze periode een belangrijke centrum van cartografie. Het eiland stond bekend om de goedeportolanen die daar werden vervaardigd. Portolanen waren middeleeuwse zeekaarten met een realistische weergave van havens, kusten en zeilrichtingen in het heleMiddellandse Zeegebied, bedoeld als hulpmiddel voor de scheepvaart. Mallorca had nauwe banden metSicilië, waar de Arabieren veel geografische kennis hadden overgebracht. Door hunjoodse achtergrond hadden vader en zoon Cresques ook toegang tot de kennis die binnen de joodse gemeenschap was verzameld.
De Catalaanse wereldatlas bestaat uit zes gevouwen vellen, elk 65 bij 50 centimeter, die op houten panelen zijn geplakt. De eerste twee panelen zijn een geïllustreerde tekst overkosmografie,astronomie enastrologie. Het derde en vierde paneel beelden West- en Oost-Azië af, terwijl het vijfde en zesde paneel het Middellandse Zeegebied in de stijl van de portolanen weergeven.
DeCatalaanse teksten op de eerste twee panelen bevatten een beschrijving van de bekende kennis over de wereld en de kosmos, gebaseerd op auteurs alsIsidorus van Sevilla (560-636) enHonorius Augustodunensis († 1151). De tekst beschrijft eenbolvormige aarde met een maximale omtrek van 180.000stadiën. Uitgaande van 200 meter per stadie komt dat neer op 36.000 kilometer, ongeveer 10% minder dan de werkelijkheid. Berekeningen over de omtrek van de aarde speelden een belangrijke rol in hettijdperk van de grote ontdekkingen (zie ookChristoffel Columbus). De tekst bevat daarnaast nog allerlei praktische informatie over navigatie en astronomische berekeningen.
Op het eerste vel staan twee cirkelvormige diagrammen. Het eerste is eengetijdentabel voor het berekenen van de hoogwaterstand tijdens volle maan. Het andere dient als hulpmiddel voor de berekening van dedatum van Pasen en Pinksteren aan de hand van de maanstanden. De afbeelding van de man is gemarkeerd met de tekens van dedierenriem. Het kosmografisch diagram op het tweede paneel toont in het midden de aarde, afgebeeld als eenastronoom die eenastrolabium vasthoudt. In concentrische cirkels daaromheen worden devier elementen, de zevenplaneten, de tekens van de dierenriem en de posities enschijngestalten van de maan getoond. In de hoeken bevinden zich personificaties van de vierseizoenen.
De eigenlijke wereldkaart begint vanaf het derde paneel. Conform de stijl van de portolanen zijn afbeeldingen en teksten gericht op de boven- en onderranden, zodat de kaart gedraaid kon worden. De oriëntatie van de kaart is met het noorden aan de onderkant. De kaart begint links in Oost-Azië en eindigt rechts in de Atlantische Oceaan. Een van de innovaties van de Catalaanse wereldatlas is dat deze voor de beschrijving van Azië sterk leunde op de informatie uitIl Milione, het reisverhaal van Marco Polo. DezeVenetiaanse handelaar was met zijn vader Niccolò en oom Maffeo naar hetMongoolse Rijk vanKoeblai Khan (1215-1294) gereisd. Marco Polo had Azië 24 jaar lang doorkruist en na zijn terugkeer in 1295 zijn bevindingen laten optekenen door dePisaanse romanschrijverRustichello van Pisa. De kaart toont inCatayo (China) de hoofdstadChambaleth (Peking). Tal van andere steden inIndië en China kunnen worden geïdentificeerd. India wordt voor het eerst in een driehoekige vorm afgebeeld, maar Cresques plaatsteTaprobane (Sri Lanka) op de plek vanSumatra enJava. Opmerkelijk is de weergave van deKaspische Zee. Op deHereford Mappa Mundi van 1300 mondde deze binnenzee nog uit in de wereldoceaan, maar Cresques koos voor de versie van de Griekse geograafClaudius Ptolemaeus († 150). Deze beeldde de Kaspische Zee af als een binnenzee, maar wel met een foutieve oost-westoriëntatie. Ten noorden van de zee is het rijk van deGouden Horde voor het eerst zichtbaar op een Europese kaart.
De lege plekken in dit deel van de atlas zijn rijk versierd met illustraties metBijbelse enmythologische verwijzingen. Afgebeeld zijn onder anderede Drie Wijzen op weg naarJeruzalem,Alexander de Grote die naar deduivel (de vleermuis met uitgestrekte vleugels) wijst, Koeblai khan, deToren van Babel, dekoningin van Sheba en desultan van Delhi. De afbeelding van dekaravaan met kamelen op dezijderoute is waarschijnlijk geïnspireerd door Marco Polo's reisverhaal.
De twee panelen die het Middellandse Zeegebied tonen zijn duidelijk geografisch gedetailleerder ingevuld. Veel steden zijn geïllustreerd;christelijke steden worden met een kruis aangeduid,islamitische met een koepel. Zoals gebruikelijk in portolanen worden de namen van belangrijke havens in rood geschreven, de rest in zwart. Opvallend is datCorsica enSardinië op beide panelen staan, een herhaling die op de Aziatische panelen niet terugkomt. In de Atlantische Oceaan is de allereerstekompasroos op een portolaan getekend.
Het noorden van Europa en het zuiden van Afrika worden niet op de kaart getoond. Wel zijn de net ontdekteCanarische eilanden (Iles Beneventurades) ingetekend. Het schip dat op de Atlantische Oceaan zuidwaarts vaart refereert aan de expeditie van Jaume Ferrer, die in 1346 op zoek ging naar de legendarischeRiu del Or (rivier van goud). In het gebied van deSahara isMansa Moussa († 1337) getekend. Deze koning vanMali was befaamd om zijn rijkdom en zijnhadj naarMekka.
