De oppervlakte van de staat Californië bedraagt 423.970 km². Hiermee is Californië iets groter danDuitsland ofJapan en iets kleiner danFrankrijk ofZweden. Californië is de op twee na grootste staat van de VS, naAlaska enTexas. Californië grenst in het zuiden aan deMexicaansestaatBaja California, in het oosten aan de Amerikaanse statenArizona enNevada en in het noorden aan de staatOregon. In het westen en zuidwesten wordt de staat begrensd door de Grote Oceaan. De Californische kustlijn is ongeveer 1400 km lang.
Californië kent veel natuurschoon, een rijke vegetatie en een diverse fauna. Het hoogste en het laagste punt van de48 continentale staten liggen in deze staat. Er zijn omvangrijke natuurgebieden, onder andere met de hoogste bomen ter wereld. Er zijnbergketens metskigebieden, maar ookwoestijnen,gletsjers,bossen,heuvelgebieden,meren enstranden. Het klimaat en de begroeiing variëren van droge woestijngebieden tot alpienehooggebergtes.
Californië werd in 1846-1848 onderdeel van de Verenigde Staten; daarvoor was het een deel van Mexico. Het symbool van de staat is deCalifornische grizzlybeer, die ook op de vlag staat afgebeeld. De bijnaam van Californië is "the Golden State" (de gouden staat).
Het midden van de staat is een langgerekte laagvlakte, deCentral Valley. Door de vruchtbare bodem en het gunstige klimaat is devalley een rijk en gevarieerd landbouwgebied, waar 230 verschillende landbouwproducten worden geteeld (een derde van het totale aantal in de VS).[2] Ook ligt er een aantal grote bevolkingscentra, zoalsSacramento (de hoofdstad van de staat),Modesto enFresno. De Central Valley wordt gedraineerd door deSan Joaquin (zuidelijke helft) en deSacramento (noordelijke helft). De rivieren vormen samen een groteomgekeerde delta, deSacramento-San Joaquindelta, die de Central Valley in tweeën deelt en via een irrigatiesysteem ruim 23 miljoen mensen (twee derde van de bevolking van de staat) vandrinkwater voorziet. De delta komt uit in een grootestuarium, waarvan het grootste deel deBaai van San Francisco genoemd wordt, terwijl een deel in het noordoosten deSan Pablo Bay heet. De rivierdelta wordt met de San Pablo Bay verbonden doorSuisun Bay en deStraat van Carquinez.
Het gebied rond de San Francisco Bay bestaat uit een grote stedelijkeagglomeratie. Deze wordt deBay Area genoemd en bevat onder meer de stedenSan Francisco,San Jose,Oakland enBerkeley. Het zuidelijke deel van de Bay Area, bij San Jose, draagt de bijnaamSilicon Valley. In dit gebied ligt een concentratie van computerindustrie. De San Francisco Bay staat via een nauwe verbinding in contact met de oceaan. Deze verbinding, ten noorden van San Francisco, wordt deGolden Gate genoemd.
In het oosten wordt de Central Valley begrensd door een hoog gebergte, deSierra Nevada (Spaans voorbesneeuwde bergketen). Dit gebergte ontleent zijn naam aan de eeuwige sneeuw op de hoogste hellingen en vormt een barrière tussen de vruchtbare laagvlakten en kustgebieden van Californië en de rest van de Verenigde Staten. Enkele van de hoogste toppen zijnMount Whitney (4421 meter, buiten Alaska het hoogste punt in de VS),Mount Darwin (4218 m) enMount Ritter (4010 m). In de Sierra Nevada ligt een aantalmeren, waarvanLake Tahoe (gedeeltelijk in Nevada) enMono Lake de grootste zijn.
De Central Valley wordt van de oceaan gescheiden door dePacific Coast Ranges en in het zuiden begrensd door deTehachapi Mountains. Beide ketens zijn nergens hoger dan 2500 meter. Ten noorden en noordoosten van de Central Valley liggen deCascades, een gebergte dat in feite de voortzetting van de Sierra Nevada vormt maar geologisch recentvulkanisch actief was. De hoogste toppen, zoalsLassen Peak (3192 m) enMount Shasta (4317 m), zijn slapendevulkanen. Langs de kust gaan de Coast Ranges naar het noorden over in deKlamath Mountains op de grens met Oregon.
Ten oosten van de Sierra Nevada en de Cascades begint deBasin and Range Province, een uitgestrekt gebied dat zichfysiografisch onderscheidt door eenbasin and range-topografie, een afwisseling van langgerekte bergketens en vlakke valleien. Ten oosten van de Cascades ligt hetModoc Plateau, dat gedeeltelijk in Oregon en Nevada ligt. De eerste vallei ten oosten van de Sierra Nevada isOwens Valley. Deze vallei scheidt de Sierra Nevada van deWhite Mountains, met als hoogste puntWhite Mountain Peak (4344 m). Door de vallei stroomt deOwens River, die tot het begin van de 20e eeuw nog uitmondde in het meerOwens Lake, maar zowel de rivier als het meer staat droog als gevolg van het aftappen van water voor de irrigatie en de watervoorziening van de stad Los Angeles.
In het zuiden van Californië wijkt de kust inwaarts en bevindt zich een kustvlakte, waarLos Angeles ligt, de grootste stad van de staat. Los Angeles vormt het centrum van een grote stedelijke agglomeratie (deGreater Los Angeles Area), waar in totaal tussen de 13 en 18 miljoen mensen leven. Het verstedelijkt gebied in het binnenland, rond de stedenSan Bernardino enRiverside in deSan Bernardino Valley, wordt als een aparte grootstedelijke agglomeratie gezien, dieInland Empire wordt genoemd.
Nog verder naar het zuiden ligt deSalton Sea, een grootendoreïschzoutmeer. In het oosten wordt de grens met Arizona gevormd door de rivier deColorado. In het uiterste zuiden ligt aan de kust de tweede stad van Californië,San Diego.
Als gevolg van de westwaartse beweging van Noord-Amerika is in de loop van miljoenen jarenoceaankorst onder de rand van Noord-Amerika deaardmantelin bewogen, waarbij soms stukken van deaardkorst tegen het continent aangedrukt werden en er op die manier mee werden samengevoegd. Degeologie van de westrand van Noord-Amerika bestaat uit op die wijze samengevoegdeterreinen, die samen opgestuwd zijn tot de gebergteketens enbekkens van deNoord-Amerikaanse Cordillera. Bij het de mantel in bewegen van stukken aardkorst ontstonden grote hoeveelhedenmagma, die naar het oppervlak opstegen en daar voorvulkanisme zorgden. Er zijn alleen in de Cascades actieve vulkanen te vinden, maar vrijwel alle gebergten van Californië zijn in het verleden vulkanisch actief geweest.
Ongeveer 25 miljoen jaar geleden veranderde de beweging van detektonische platen van een naar elkaar toe gerichte naar een langs elkaar schuivende situatie. Door deze beweging ontstond een stelsel vanzijschuivingsbreuken, waarvan de grootste deSan Andreasbreuk is. Het gebied ten westen van deze breuk (de kuststrook, met daarin de steden San Diego, Los Angeles en San Francisco) beweegt met een gemiddelde snelheid van rond de 5 cm per jaar naar het noorden ten opzichte van de rest van Noord-Amerika. Beweging langs de breuken gaat niet geleidelijk, maar stapsgewijs, waarbij despanning zich opbouwt om in één keer vrij te komen in de vorm van eenaardbeving. De staat heeft in het verleden diverse zware aardbevingen meegemaakt. Het bekendst is waarschijnlijk deaardbeving van 1906, waarbij een groot deel van San Francisco platgelegd werd. Ruim 80 jaar later werd grote schade aangericht door deLoma Prieta-aardbeving van 1989 in de Bay Area, waarbij een deel van deBay Bridge instortte, en deNorthridge-aardbeving van 1994 bij Los Angeles.
De zomer brengt vaak mist in de kuststrook en de Central Valley, zoals hier rond de Golden Gate Bridge
Vooral door de grote oppervlakte, de topografie en de nabijheid van de oceaan kent Californië grote verschillen in klimaat. De temperatuur van de oceaan wordt bepaald door deCalifornia Current, een koudestroming langs de Amerikaanse westkust. In de zomer veroorzaakt deze vaakmist langs de kust. De oceaan zorgt tevens voor zachte, natte winters en geeft de kuststrook in het noorden eenzeeklimaat (Cfb in deklimaatclassificatie van Köppen) en in het midden en zuiden (ongeveer vanafCape Mendocino) eenMediterraan klimaat (Csb volgens Köppen). Ook is de oceaan verantwoordelijk voorneerslag, die vooral wordt opgevangen door de westelijke hellingen van de Pacific Coast Ranges en de Sierra Nevada. Op sommige plekken in de Coast Ranges valt meer dan 2500 mm neerslag per jaar. In het binnenland en in het zuiden wordt het klimaat droger. Van de kust af worden ook de temperatuursverschillen groter: het klimaat is in het binnenlandcontinentaler.
De Central Valley heeft een warm Mediterraan klimaat (Csa volgens Köppen), metsubtropisch warme droge zomers en zachte natte winters. In grote delen van het zuiden en midden van de staat heerst in het binnenland eensteppeklimaat (BSk volgens Köppen), met aanmerkelijk koudere winters en hetere zomers. In de kuststrook rond San Diego in het uiterste zuidwesten heerst een warm steppeklimaat (Köppen: BSh), terwijl veel gebieden in het binnenland van het zuiden van de staat eenwoestijnklimaat hebben (Köppen: BWh). InDeath Valley zijn de hoogste temperaturen ooit op hetwestelijk halfrond gemeten. Op 10 juli 1913 steeg het kwik daar tot 57°C. In juli bedraagt de gemiddelde dagtemperatuur in Death Valley 38 °C.
De hooggebergten, zoals de Sierra Nevada, de Cascades en de Klamath Mountains, hebben eenhooggebergteklimaat (Köppen: EH) met veelsneeuwval in de winter en gematigd warme zomers. Het gebied in deregenschaduw ten oosten van de Sierra Nevada heeft een droog woestijnklimaat.
Californië wordt in tegenstelling tot het zuidoosten van de Verenigde Staten vrijwel nooit doororkanen getroffen, ondanks de nabijheid van de oceaan. Dit komt door de koude California Current en vanwege het feit dat orkanen zich op hetnoordelijk halfrond meestal westwaarts verplaatsen.
Als gevolg van de grote verschillen in klimaat en de topografie heeft Californië een diverse ecologie. De staat ligt in hetNearctisch gebied en omvat een aantal sterk verschillendeecoregio's enbiomen. Californië heeft een groot aantalendemische soorten, soorten die nergens anders voorkomen, zowelplanten alsdieren. Daaronder zijn zowelrelictsoorten als soorten dieontstaan zijn door aanpassing aan lokale omstandigheden, zoals de plantCeanothus. Deflora van de gebieden ten westen van de regenschaduw kan gezien worden als een eigenflorarijk, deCalifornia Floristic Province.
De gebieden in het oosten, in de regenschaduw van de hoge bergketens, bestaan uitwoestijn enxerofytisch struikgewas. De laaggelegen gebieden van het zuidoosten van Californië zijn onderdeel van de ecoregio van deSonorawoestijn, die ook delen van Arizona beslaat. Verder naar het noorden vormt de Mojavewoestijn een ecoregio die tussen die de Sonorawoestijn en de struiksteppe van hetGreat Basin in zit.
De zuidelijke en centrale kustgebieden kennen een begroeiing metsavanne,eikenbos,naaldbos,chaparral,saliebos en -struikgewas engrasland, afhankelijk van de wind, hoeveelheid lichtinval, neerslag en hetbodemtype. Deze begroeiing gaat in het zuiden door in het noordwesten van Baja California en vormt een ring om de Central Valley, waarbij het de onderste ecozone van de westelijke hellingen van de Sierra Nevada vormt. De Central Valley zelf zou in natuurlijke omstandigheden zijn bedekt metgrasland. De inheemse meerjarige soorten gras zijn echter op de meeste plekken verdreven door geïmporteerde eenjarige exoten, die de landbouw ten goede kwamen.[3] Oorspronkelijk werden de graslanden van de Central Valley begraasd doorwapiti's (Cervus canadensis) engaffelbokken (Antilocapra americana). De gaffelbok komt alleen nog voor op het Modoc Plateau, terwijl de wapiti vrijwel geheel is verdwenen.
Veeltrekvogels gebruiken Californië als plek om te overwinteren of trekken elk jaar door de staat op weg naar overwinteringsgebieden verder naar het zuiden. In de Central Valley overwinteren grote aantalleneenden enganzen. Langs de kust lopen trekroutes vanreigers enaalscholvers.
Noord-Amerika werd in delaatste ijstijd door mensen gekoloniseerd, toen deBeringstraat droog lag en er eenlandbrug was tussen Alaska enSiberië. Het gebied waar later de staat Californië werd gevestigd, werd vanaf ongeveer 15 000 jaar geleden bevolkt. De oudste menselijke resten zijn gevonden opSanta Rosa Island, bij Arlington Springs. De vroegste bewoners van het noorden van Californië worden verondersteld tot deHokan te hebben behoord. Waarschijnlijk waren deUto-Azteken de oudste menselijke bewoners in de woestijn in het zuidoosten. Vlak voor de Europeanen Amerika ontdekten, was het gebied bevolkt door een etnisch-linguïstische lappendeken van volkeren. Schattingen van het aantal inwoners komen uit tot een minimum van iets boven de 300.000.[6] Aangenomen wordt dat dit aantal in de decennia voor de aankomst van de eerste Europeanen in het gebied al sterk was afgenomen als gevolg vanepidemieën die de Europeanen meegebracht hadden naar deAmerikaanse oostkust en die voor de ontdekkingsreizigers en missionarissen uit reisden.[7]
De voor het continent relatief grote culturele diversiteit was waarschijnlijk het resultaat van een eeuwenlange opeenvolging van migraties en invasies. Californië werd bewoond door meer dan zeventig verschillende groepen. Deindiaanse volkeren van Californië waren uiteenlopend politiek georganiseerd. Sommige vormdenclans ofstammen, andere (vooral in de kustgebieden) leefden in dorpen of grotere nederzettingen. De militaire aanvoerders waren vrijwel altijd mannen, maarsjamanen waren vaak vrouwen. Handel, gemengde huwelijken en militaire allianties bevorderden het sociale en economische contact tussen de diverse groepen.
De kustgebieden waren het dichtstbevolkt. De hier levende groepen (onder meerOhlone,Chumash,Pomo enSalinan) maakten boten om opzeezoogdieren te jagen en naarzalm te vissen. Ook verzamelde menkreeftachtigen. De kustvolkeren leefden in dorpen of nederzettingen. Sommige groepen bouwden ronde, onderaardse huizen ensauna's. Groepen in het binnenland (onder meerHupa,Karok,Wiyot,Miwok,Modoc,Maidu enShasta) leefden van dejacht op wild en hetverzamelen van noten, eikels en bessen. In het droge zuidoosten leefden deMojave enYuma, dieirrigatie toepasten om landbouw te bedrijven en bekend zijn om hunkeramiek.
De naam Californië werd voor het eerst gebruikt door deSpaanse schrijverGarci Rodríguez de Montalvo (±1450–1504). Het is de naam voor een fictiefeiland ten westen van Noord-Amerika in De Montalvo's boekLas sergas de Esplandián, waarvan de eerste druk rond 1496 verscheen. De Montalvo's paradijselijke eiland zou bevolkt worden doorAmazonen die onmetelijke rijkdommen bezaten en geregeerd werden door een koningin Calafia, naar wie het eiland genoemd was. Een van de Spaanseconquistadores die door De Montalvo's roman beïnvloed werden, wasHernán Cortés, die een einde maakte aan hetAztekenrijk en dekolonieNieuw-Spanje stichtte in het tegenwoordige Mexico. Cortés verkende, op zoek naar De Montalvo's legendarische goudrijk, de westkust van Mexico. Hij ontdekte het zuidelijke punt vanNeder-Californië en in de veronderstelling het legendarische eiland te hebben gevonden noemde hij dit gebiedCalifornia. In 1539 zond Cortés de ontdekkingsreizigerFrancisco de Ulloa om de kust van Mexico verder te verkennen. Hoewel De Ulloa vaststelde dat Neder-Californië eenschiereiland is, bleef het misverstand lange tijd in stand.
Juan Rodríguez Cabrillo (1499–1543) was de eerste Spaanse ontdekkingsreiziger die het tegenwoordige Californië bereikte. In 1542 verkende zijn expeditie de kust tot aan de monding van deRussian River, ten noorden van de Golden Gate. Cabrillo claimde het nieuwe territorium, datAlta California (Spaans voor "Boven-Californië", ter onderscheid van het schiereiland Neder-Californië) werd genoemd, voor Spanje. In 1579 verkende deEngelse zeeroverFrancis Drake (1540–1596), die op Spaanse zilverschepen aasde, de Californische kust. Hij claimde al het land ten noorden van de Spaanse nederzettingen voor Engeland en noemde hetNova Albion. Beide claims werden echter twee eeuwen lang niet gevolgd door verdere kolonisatie of militaire aanwezigheid, aangezien inmiddels duidelijk was dat er in Californië geen legendarisch gouden rijk te vinden was.
Vanaf het midden van de 18e eeuw begonnen de Engelsen enRussen interesse te krijgen in Alta California, vanwege de lucratieve handel inotterhuiden. Dit verontrustte de Spanjaarden en in 1769 beval de Spaanse inspecteur-generaal van Nieuw-Spanje,José de Gálvez (1720–1787), de kolonisatie enbekering van Alta California door Spaanse troepen enfranciscaanse monniken. De Gálvez zond een expeditie onder leiding van kapiteinGaspar de Portolá (1716–1784) en demissionarisJunípero Serra (1713–1784), die eenpresidio (fort) en eenmissiepost vestigden in San Diego. De Portolà's expeditie verkende de Baai van San Francisco en bouwde nog een presidio inMonterey, terwijl Serra een expeditie over land naar het noorden leidde. In de daaropvolgende twintig jaar zouden door de inspanningen van de franciscanen meer dantwintig missieposten, verspreid over Californië, gesticht worden. Voorbeelden zijn Monterey (1775), San Francisco (1776) enSanta Barbara (1782). Er werd een weg aangelegd die de missieposten onderling met elkaar verbond. DezeEl Camino Real ("de koninklijke weg") is nog steeds te volgen.
De bekering van de inheemse bevolking ging soms gepaard met geweld, maar het bouwland rondom een missie werd tien jaar na de stichting verdeeld over de bekeerde arbeiders van de missie. De Spaanse soldaten zetten meer presidio's op, maar omdat de salarissen vaak niet op tijd uitbetaald werden kwamen er regelmatigmuiterijen voor, waarvan de bekeerde indiaanse bevolking het slachtoffer werd. Muitende soldaten in Nieuw-Spanje werden bestraft met verbanning naar Alta California, wat het probleem vergrootte. Er kwamen dan ook regelmatig opstanden voor onder de indianen. Uiteindelijk zou geen enkele missiepost financieel onafhankelijk worden en bleek de kolonisatie en bekering van Californië voor Spanje een onrendabele onderneming.
Nadat de Spanjaarden deMexicaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1810–1821) verloren hadden, kwam ook Californië onderMexicaans gezag. Inmiddels was er een immigratiestroom op gang gekomen van zogenaamde "rancheros" en andere migranten uit Mexico. Rancheros (bezitters van eenranch) warenveehouders die hun oog op de vruchtbare vlakten van Californië hadden laten vallen. Vanwege het zo goed als afwezig zijn van wettelijk gezag heerste het recht van de sterkste. De inheemse bevolking was vaak het slachtoffer en werd teruggedreven naar de berggebieden, vermoord, of bekeerd en in dienst genomen. De rancheros beschouwden demissies als oneerlijke concurrentie, omdat deze over de gratis arbeid van bekeerde indianen konden beschikken. In 1834 haalden ze de Mexicaanse overheid over de missies te ontbinden. Hoewel daarbij de helft van het land bestemd was voor de indiaanse arbeiders van de missies, eindigde het meeste land bij een kleine groep grootgrondbezitters. Door gewapende afrekeningen en onderlinge huwelijken werd dit proces versneld en in 1846 was het meeste land in het bezit van een klein aantal rijke families.
Amerikaanse pelsjagers verkenden begin 19e eeuw de wildernis ten noordoosten van Californië en ontdekten de routes naar het westen. In hun kielzog trok een stroom Amerikaanse kolonisten met huifkarren en vee over de bergpassen Californië binnen, op weg naar wat ze zagen als het beloofde land in het Westen. Veel immigranten gebruikten de zuidelijke route over deSanta Fe Trail en om de Sierra Nevada heen door de woestijn. Anderen gebruikten de noordelijkeCalifornia Trail langs de rivier deHumboldt door het Great Basin en over de Cascades, of deOregon Trail naar Oregon, om daarna via deSiskiyou Trail alsnog zuidwaarts naar Californië te trekken. De tocht was lang en men stond bloot aan diverse ontberingen. Een bekend voorbeeld was de ervaring van deDonner Party, die in de Sierra Nevada ingesneeuwd raakte en waarvan een deel het overleefd zou hebben doorkannibalisme.[9]
De groeiende aanwezigheid van Amerikaanse kolonisten richtte de politieke interesse van de Verenigde Staten op het gebied, ook omdat de Amerikanen bang waren dat deBritten het vroeg of laat van Mexico zouden overnemen. DeAmerikaanse presidentAndrew Jackson bood Mexico een half miljoen dollar voor het gebied, maar dit aanbod werd afgeslagen. Nadat de Amerikaanse presidentJames K. Polk in 1846Texas geannexeerd had, dat zich eerder onafhankelijk van Mexico had verklaard, brak deAmerikaans-Mexicaanse Oorlog uit. Omdat Mexico dreigde alle kolonisten die geen Mexicaans staatsburger waren Californië uit te zetten, kwam op 14 juni 1846 een groep Amerikaanse kolonisten inSonoma in opstand tegen het Mexicaans gezag door deRepubliek Californië uit te roepen. Ze gebruikten een vlag met een grizzlybeer, die tegenwoordig nog steeds deofficiële vlag van de staat is. Drie weken later arriveerden Amerikaanse troepen, die Californië bij de Verenigde Staten inlijfden. De annexatie werd twee jaar later door Mexico erkend, bij deVrede van Guadalupe Hidalgo van februari-maart 1848. Geschat wordt dat het gebied in 1848 minder dan 15.000 niet-indiaanse inwoners had.
Reclame-affiche voor de reis per schip naar Californië tijdens degoldrush in 1849Professionele Californische goudmijn in een rivierbedding, jaren 50 van de 19e eeuwFeestelijke legging van de laatste sporen die de oostkust met de westkust van de Verenigde Staten verbinden inUtah, 1869. Schilder:Thomas Hill
Het aantal immigranten nam vlak voor 1850 razendsnel toe als gevolg van de ontdekking vangoud. De eerste vondst, in januari 1848, was in deAmerican River op de plek waar de goudzoekers daarna het plaatsjeColoma stichtten.[10] Al snel werd ook op diverse plekken in het noorden van Californië goud ontdekt. Het nieuws verspreidde zich snel en besmette zoveel mensen metgoudkoorts dat deCalifornische goldrush ontstond. Grote aantallen gelukszoekers trokken per boot of over land naar Californië, niet alleen uit de Verenigde Staten, maar ook uitZuid-Amerika,Mexico, hetChinese Keizerrijk,Australië enEuropa. In totaal kwamen meer dan 300.000 nieuwe migranten naar Californië. Omdat deinfrastructuur in Californië niet op deze enorme aantallen berekend was sliepen de nieuwkomers vaak in tenten. Het dorpje San Francisco groeide in een paar jaar uit tot een belangrijke aanvoerhaven van voorraden en goederen.
De eerste goudzoekers gebruikten nog simpele methoden, zoalsgoudpannen in riviertjes, en konden als ze geluk hadden in korte tijd duizenden dollars verdienen. Omdat Californië in het begin nog geen staat was met wetten of een functionerende rechtspraak, werden de rechten opclaims vaak met geweld uitgevochten. Al in 1853 was de opbrengst van individuele claims echter zo ver gedaald dat professionelere methoden moesten worden gevonden, zoalshydraulische mijnbouw.[11] Ook begon men in hetmoedergesteente zelf op zoek te gaan naar goud, gevaarlijk werk waarbij met explosieven delen van bergen moesten worden opgeblazen. In de latere jaren van de goldrush was de winning van goud in handen van een paar rijke zakenlieden, terwijl de gemiddelde gelukszoeker er weinig rijker op werd.
Met de dalende opbrengsten van claims, deepidemieën als gevolg van de afwezigheid vansanitaire voorzieningen en de stijgende prijzen van het levensonderhoud, groeide de behoefte aan eenzondebok. Indianen werd het recht ontzegd geld te verdienen aan de goudwinning.Protectionistische wetten sloten Zuid-Amerikanen en Chinezen uit van werk, grondbezit of het verkrijgen van de Amerikaanse nationaliteit. Nog steeds heerste grote wetteloosheid. Om orde op zaken te stellen namen de burgers van San Francisco het recht in eigen hand door eenvigilantencomité op te zetten dat criminelen encorrupte machthebbers op liet hangen. Andere politieke initiatieven leidden tot het opstellen van eengrondwet en de toelating van Californië als de 31e staat van de Verenigde Staten, als onderdeel van hetcompromis van 1850.
Tussen 1863 en 1869 werd door twee spoorwegmaatschappijen, deUnion Pacific Railroad vanuit het oosten en deCentral Pacific Railroad vanuit het westen, een spoorweg door de Sierra Nevada aangelegd. Het harde werk werd verricht door Chinese arbeiders, die inmiddels van ander werk waren uitgesloten. De aldus aangelegdeTranscontinental Railroad verbond Californië per spoor met het oosten van de Verenigde Staten en verkortte de reistijd van een paar maanden tot een paar dagen. De snel gegroeide bevolking van Californië zorgde voor een even snelle groei van de landbouw in het midden en zuiden van de staat, zeker toen tijdens deAmerikaanse Burgeroorlog (1861–1865) de aanvoer van landbouwproducten uit het oosten kwam stil te liggen. Een nieuwe stroom immigranten kwam op gang, ditmaal landbouwers. De vraag naar water voor de landbouw groeide, wat tot een aantal gewelddadige conflicten leidde, de zogenaamdeCalifornia Water Wars.
De ongebreidelde goudwinning had enorme schade aan het milieu veroorzaakt:houtkap endagbouw zorgden voorerosie van vruchtbaar land, rivieren waren verontreinigd met zware metalen. Als reactie kwam in Californië als een van de eerste plekken ter wereld denatuurbescherming op. De natuurbeweging werd geleid doorJohn Muir (1838–1914) en de door hem gestichteSierra Club.Yosemite Valley werd in 1864 het eerste beschermde natuurgebied van de Verenigde Staten en in 1890 werden zowelYosemite alsSequoia National Park gesticht.
De romanRamona romantiseerde het Spaans-Mexicaanse erfgoed van Californië. Omdat de publicatie ervan samenviel met de opening van de spoorwegen naar Los Angeles, kwam na 1884 een stroom toeristen naarZuid-Californië op gang, om er de plaatsen uit de roman te zien.
Na deaardbeving van 1906 lag een groot deel vanSan Francisco in puin. De inwoners grepen de wederopbouw van de stad aan om af te rekenen met corrupte politici, prostitutie en ontoereikende voorzieningen. DeProgressieve Partij, die zich in 1912 afsplitste van de Republikeinen, was populair in Californië, vooral omdat de kiezers corrupte bestuurders zat waren. De nieuwe partij ageerde ook tegen de politieke macht van de Southern Pacific Railway en verbond zich met de in Californië relatief machtige vakbonden. De vakbonden waren ontstaan in San Francisco en verspreidden zich in het begin van de 20e eeuw over de Central Valley en naar Los Angeles. Ze verenigden zich in een politieke partij (Union Labor Party), die korte tijd de burgemeester van San Francisco leverde. De confessionele meerderheid en de liberalen zagen de vakbonden als een gevaar voor de vrije markt en tegen stakingen werd soms hard opgetreden. Desondanks bleef Californië een progressieve koers varen: bedrijven werden belastingen opgelegd, publieke voorzieningen werden onder staatscontrole gebracht en Californië was de eerste staat die een modern pensioensysteem invoerde. Californië gafvrouwen stemrecht in 1911, negen jaar voordat dit op nationaal niveau geregeld werd. Achter deze ontwikkelingen zaten echter niet alleen de vakbonden maar ook groepen liberale zakenlieden, voor wie een machtigere staat bescherming bood tegen corrupte lokale overheden en criminaliteit.
De aanleg van de Transcontinental Railroad had een groeiende stroom migranten uit het oosten van de Verenigde Staten veroorzaakt, aangetrokken door het vruchtbare land en zonnige klimaat van de staat. Progressieve politici zoals gouverneurC.C. Young (1927–1931) stimuleerden de economische groei door de publieke investeringen op te voeren. Onder andere werdenwaterkrachtcentrales zoals deHoover Dam gebouwd (de dam ligt in Nevada maar voorziet het zuiden van Californië van stroom) en een omvangrijk wegennet, gefinancierd uit belasting op brandstof. De aanleg van snelwegen als deLincoln Highway (1913) enRoute 66 (1926) maakte de staat nog beter bereikbaar voor zowel migranten als toeristen. Tegelijkertijd zorgde deMexicaanse Revolutie (1910–1921) voor een stroom vluchtelingen uit Mexico, die door de gestegen welvaart aangetrokken werden en hun links-revolutionaire ideeën meebrachten. Met name Los Angeles groeide uit tot een "boomtown" en zou qua inwonertal uitgroeien tot de tweede stad van de Verenigde Staten. De stad organiseerde deOlympische Spelen in 1932.
De aantrekkingskracht van Californië werd versterkt door de opkomst van defilmindustrie inHollywood vanaf 1908. De uitvinderPhilo Farnsworth (1906–1971) slaagde er in 1927 in de eerstetelevisie-uitzending te maken. In de loop van de 20e eeuw zou het wilde, wetteloze imago van de staat door de media worden vervangen door een beeld van zee, zon, strand ensurfen. Ondertussen kwam in de jaren 30 van de 20e eeuw een nieuwe stroom migranten op gang in de vorm van de slachtoffers van de droogte en de stofstormen (Dust Bowl) in Texas,Oklahoma en andere staten in deGreat Plains.
Brandende gebouwen tijdens hetoproer van 1965 in Los Angeles
Californië ontkwam niet aan deGrote Depressie, die tot sociale onrust leidde.Vakbonden wisten in 1934 met een 83 dagen durendestaking betere werkomstandigheden en lonen af te dwingen voorstuwadoors en havenarbeiders. Tijdens de staking was het echter tot gewelddadige rellen gekomen in San Francisco.
Nadat de Verenigde Staten betrokken waren geraakt in deTweede Wereldoorlog, lietpresident Roosevelt in 1942 honderdduizenden Japanse inwoners van Californiëin concentratiekampen opsluiten. De daaropvolgenderechtszaken vormden de aanleiding voor deCivil Rights Act van 1964, die alle Amerikaanse burgers gelijke rechten gaf. Hollywoodregisseurs en -acteurs die vanwege de verdenking vancommunistische sympathieën van de filmindustrie werden uitgesloten, spanden rechtszaken aan, die ertoe leidden dat Californische rechtbanken in 1962 een einde maakten aan hetmccarthyisme. In datzelfde jaar wisten landarbeiders onder leiding van vakbondsleiderCésar Chávez (1927–1993) betere werkomstandigheden af te dwingen.
De jaren direct na de oorlog waren een periode van economische groei, die opnieuw gepaard ging met een explosieve bevolkingstoename. In 1970 was de bevolking van Californië als gevolg van migratie en debabyboom gegroeid tot bijna 20 miljoen. Vastgoedhandelaren die in de oorlogsjaren land hadden opgekocht, zagen de waarde van hun bezittingen stijgen, zover dat vastgoed de olie-industrie en landbouw inhaalde als belangrijkste sector van de economie.
Het linkse imago van Californië werd versterkt tijdens deSummer of Love van 1967, toen duizendenhippies naar San Francisco trokken om naar muziek te luisteren enwiet te roken. Er werd gedemonstreerd tegen deVietnamoorlog.
De belangrijke culturele rol van de filmindustrie werd bevestigd toen Californië in 1966 voormalig acteurRonald Reagan (1911–2004) totgouverneur koos. De jaren 1960 en 1970 zagen naast de hippiebeweging ook een enorme industriële en economische groei, met onder andere de opkomst vanSilicon Valley en de computerindustrie. Die laatste ontstond nadat in 1968 de eerstecomputer was geproduceerd. Ook was Californië, met de oprichting vanGenentech in 1976, geboorteplaats van degenetische technologie.
Ook in politiek opzicht vervulde Californië in veel opzichten een voortrekkersrol. In 1978 werdProposition 13 aangenomen. Deze wijziging van de grondwet was oorspronkelijk bedoeld om verhogingen van de onroerendgoedbelasting in te perken, maar bleek een structurele verandering in het politieke systeem. Californië voerde metProposition 13 een vorm vandirecte democratie in, waarbij burgers en belangengroeperingen grote mogelijkheden kregen om viareferenda onwelgevallige wetten en belastingverhogingen tegen te houden. De latere problemen om de begroting van de staat in balans te houden zijn in belangrijke mate terug te voeren op deze wetswijziging.[12] In 1994 was Californië een van de eerste staten die dethree-strikeswetgeving invoerde. In een referendum stemde 72% van de bevolking voor deze wet, die bepaalde dat rechters altijd een levenslange gevangenisstraf dienden op te leggen als een verdachte voor de derde maal schuldig was bevonden aan een misdrijf.
De economische groei kwam niet zonder problemen. De verschillende miljoenensteden kregen te maken metsmog- enfileproblemen en opnieuw was Californië pionier in milieuwetgeving, op het gebied vancarpoolstroken, schonere brandstoffen enkatalysatoren. In de grote steden ontstonden sociale en etnische spanningen in de achtergesteldemigrantenwijken. Ontevredenheid over discriminatie en de achtergestelde positie van deLatijns-Amerikaanse enAfro-Amerikaanse bevolkingsgroepen leidde tot derellen van 1965 en derellen van 1992 in Los Angeles. Los Angeles was echter ook opnieuw organisator van deOlympische Zomerspelen in 1984.
De economische groei duurde voort in de laatste decennia van de 20e eeuw, vooral aangedreven door de computerindustrie van Silicon Valley. Toen deinternetzeepbel barstte aan het begin van de 21e eeuw werd Californië dan ook relatief zwaar getroffen. Op het hoogtepunt van de zeepbel werd immigratie van hoogopgeleide technici actief gestimuleerd door de staat. Sindsdien heeft de politiek migratie juist moeilijker proberen te maken, maar veel bedrijven verplaatsten hun activiteiten naar lagelonenlanden alsIndia enChina en de werkgelegenheid bleef tegenvallen. In 2007 volgde een krach op de huizenmarkt. De politiek bleek echter te verdeeld om in te grijpen. Daardoor steeg hetoverheidstekort en in 2009 dreigde de staat failliet te gaan. Uiteindelijk werd dit voorkomen doordat Democratische en Republikeinse politici op het laatste moment een overeenkomst wisten te bereiken. De financiële problemen van de staat zijn daarmee niet over. Het overheidstekort loopt elk jaar op en de economische vooruitzichten zijn een stuk minder rooskleurig dan rond de eeuwwisseling.
Volgens schattingen van hetUS Census Bureau had Californië in 2018 39.557.045 inwoners.[13] Daarmee is Californië (sinds 1962) de grootste staat van de VS qua inwonertal. Was Californië een zelfstandig land geweest, dan had het de 35e plaats op de wereldranglijst ingenomen. Dankzij de hogenatuurlijke bevolkingsgroei en groteimmigratie uit het buitenland (vooral uit aangrenzend Mexico) blijft de bevolking bovendien relatief snel groeien (ongeveer met een half miljoen per jaar), vergeleken met de meeste andere staten. Debinnenlandse immigratie is echter geringer dan de binnenlandseemigratie: er verhuizen meer mensen van Californië naar andere staten dan omgekeerd.
Acht van de vijftig grootste Amerikaanse steden liggen in Californië:Los Angeles (4 miljoen inwoners, tweede stad van de VS),San Diego (1,4 miljoen inwoners, achtste),San Jose (1,0 miljoen inwoners, tiende),San Francisco (0,9 miljoen inwoners, twaalfde),Fresno (0,5 miljoen inwoners),Sacramento (0,5 miljoen inwoners),Long Beach (0,5 miljoen inwoners) enOakland (0,4 miljoen inwoners).
Californië is een van de vier staten waar blanke Amerikanen zonder hispanics geen meerderheid van de bevolking vormen, hoewel het de staat met de meeste blanke Amerikaanse inwoners is. In 1994 maakten hispanics (Latinos) zo'n 30% uit van de bevolking, doch slechts 12% van de burgers die bij verkiezingen het stemrecht uitoefenden.
De staat heeft een snel groeiend percentage hispanics dankzij migratie uit met name Mexico. Deze migranten vestigden zich vooral in het zuiden van de staat, rond de steden San Diego en Los Angeles. InMariposa County leeft nog een zeer kleine gemeenschapCalifornio's, Spaanstalige inwoners die afstammen van de Mexicaanse kolonisten van voor de aansluiting bij de Verenigde Staten. De Chinese bevolkingsgroep is rond 1850, tijdens de goldrush, naar Californië gekomen. Californië heeft ongeveer een derde van alle Aziatische Amerikanen in de VS en met name San Francisco en de Bay Area hebben grote Aziatische gemeenschappen. In 2006 had de staat Californië 696.600 inwoners die zich tot een van de autochtone indiaanse groepen rekenden. Daarmee is het de staat met het grootste aantalnative Americans.
Geschat wordt dat er in de staat Californië meer dan tweehonderd talen worden gesproken, waaronder een groot aantalinheemse Amerikaanse talen. Daarmee is het taalkundig waarschijnlijk een van de meest diverse gebieden ter wereld.Engels is sinds 1986 de officiële taal van de Californische regering, hoewel vrijwel alle officiële overheidsdocumenten ook beschikbaar zijn in het Spaans. Engels is ook de meest voorkomende taal: in 2005 was het de moedertaal van ongeveer 57,59% van de bevolking. Voor 28,21% was dat hetSpaans, een taal die met name in het zuiden van Californië in het dagelijks gebruik veel voorkomt. Daarnaast had in 2005 van de Californische bevolking 2,04%Filipijns, 1,4%Vietnamees, 1,05%Koreaans, 0,63%Kantonees en 0,43%Mandarijn als moedertaal. Geschat wordt dat oorspronkelijk nog twee keer zoveel inheemse talen in de staat voorkwamen. De nog levende inheemse talen hebben alle debedreigde status, ondanks pogingen ze nieuw leven in te blazen.
Engels is pas sinds de goldrush op grote schaal aanwezig in Californië. In het begin zullen accenten voornamelijk beïnvloed zijn door de moedertalen van de immigranten. Uit taalkundige onderzoeken rond de Tweede Wereldoorlog bleek nog geen verschil tussen het Engels dat in Californië werd gesproken en dat in andere streken in hetwesten van de Verenigde Staten.[15] Tegenwoordig spreken sommige taalkundigen echter van eeneigen dialect. Voorbeelden van typisch Californische woorden zijn "awesome" (te gek), "hapa" (een persoon van multi-etnische afkomst), "totally" (helemaal), en "dude" (kerel). Vanwege de dominante positie van de media en filmindustrie uit Hollywood heeft Californisch Engels een grote invloed op dat in de rest van de Verenigde Staten en zelfs de rest van de wereld.
Christelijke groepen hebben een belangrijke rol gespeeld bij de Amerikaanse kolonisatie van Californië, zo stichtten mormoonse kolonisten de stadSan Bernardino en bevolkten ze de nederzetting Yerba Buena, het latere San Francisco.
Er wonen ongeveer een miljoenmoslims en een miljoenjoden in Californië. De stad Los Angeles heeft 550.000 joodse inwoners waarmee deze, naNew York, de grootste joodse stad in Noord-Amerika is.
Californië heeft ook een groteboeddhistische gemeenschap, met name onder het Aziatische deel van de bevolking. DeHsi Laitempel in de buurt van Los Angeles en deCity of Ten Thousand Buddhas inUkiah behoren tot de grootste boeddhistische tempels buiten Azië.
Californië lijkt in sociaal-cultureel opzicht sterk op de rest van het westen van de Verenigde Staten, een cultuur die voortkomt uit hetWilde Westen van de 19e eeuw. Daarnaast hebben met name de grote groepen Oost-Aziatische (vooral in de Bay Area) en Latijns-Amerikaanse (vooral in het zuiden) migranten een sterke invloed gehad: de staat wordt vaak een "melting pot" (smeltkroes) van verschillende culturen genoemd. San Francisco heeft onder andereeen van de grootste Chinatowns buiten Azië en Los Angeles heeft naast een Chinese wijk, ook een Japanse en een Koreaanse wijk. De in het CalifornischeSalinas geboren schrijver (en Nobelprijswinnaar)John Steinbeck (1902–1968) beschrijft in zijn oeuvre veelvuldig de geschiedenis en cultuur van de multiculturele migrantenmaatschappij van Californië.
Californië bezit met Hollywood het grootste gedeelte van de Amerikaanse filmindustrie en een belangrijk deel van andere Amerikaanse media. Rond Hollywood wonen veel van de Amerikaansesterren, wat de hele staat een glamourimago geeft.Surfen werd vanuitHawaï in Californië geïntroduceerd aan het begin van de 20e eeuw en groeide daarna uit tot een stereotype van de Californische levensstijl. In de jaren vlak na de Tweede Wereldoorlog ontstond in Los Angeles hetskateboarden, als een bezigheid onder surfers wanneer geen golven voorhanden waren. In de jaren 60 werd Californië bezongen door groepen als deBeach Boys, die de staat bij het grote publiek een imago van zonnige stranden, een ongehaaste levensstijl, meisjes inbikini's en surfer-dudes gaven. Dit imago werd verder verspreid door de media uit Hollywood, bijvoorbeeld dankzij series alsBaywatch.
Onderzoek heeft uitgewezen dat de bevolking ook effectief minder last heeft vanburn-outs enneuroticismen. Door het gezondere klimaat en voedsel lijden bovendien minder mensen aanzwaarlijvigheid dan in de rest van de Verenigde Staten, hoewel de Amerikaanse auto- ensnackcultuur ook in Californië alom aanwezig is. Dat wil niet zeggen dat het leven zo gemakkelijk is als de stereotypen doen denken. Acht van de tien duurste steden van de VS bevinden zich in Californië en de meeste Californiërs kunnen zich geenkoopwoning permitteren.
Zowel San Francisco als Los Angeles heeft vele hoog aangeschreven musea en theaters en een levendig uitgaansleven. Bekende Californische of in Californië wonende schrijvers zijn onder anderenKen Kesey,Michael Chabon,Ray Bradbury,Alice Walker enIsabel Allende. De grote verscheidenheid aan culturen zorgt voor een zeer gevarieerde keuken. San Francisco heeft een grote hoeveelheid Aziatische restaurants en met name in het zuiden van de staat is deMexicaanse keuken duidelijk aanwezig. Californië heeft echter ook een eigen keuken.
Gitaarmuziek werd al ver voor de Beach Boys door de Mexicanen geïntroduceerd in Californië, met bekende 19e-eeuwse gitaarvirtuozen alsManuel Ygnacio Ferrer (1828/1832–1904) enLuis Toribio Romero (1854–1893). Toen de staat in de jaren 40 overspoeld werd met mariniers met verlof van de oorlog met Japan, ontwikkelde San Francisco een levendigejazzscene, met namebebop. De jaren 50 zagen de opkomst van de zogenaamdecooljazz vanDave Brubeck enChet Baker. De staat heeft ook een groot aandeel gehad in de Amerikaanse popmuziek. Zo komen wereldwijd bekendepop- enrockbands alsNo Doubt,Red Hot Chili Peppers ofLinkin Park uit Californië. Een alternatieve popmuziekstijl die in Californië ontstond isskatepunk, waarvanThe Offspring enGreen Day de bekendste voorbeelden zijn. Veel bekendestonerrockbands zijn in Californië gevormd, zoalsKyuss,Fu Manchu enQueens of the Stone Age. Ookhiphop is vertegenwoordigd in de vorm van de zogenaamdewestcoasthiphop, die vooral in de jaren 90 dominant was. Bekende artiesten zijnTupac Shakur,Snoop Dogg enDr. Dre. Een oorspronkelijk uit Californië afkomstige variant isgangsta rap, een stijl waarin een gewelddadige levensstijl en grote persoonlijk imago's enlibido's centraal staan.
Sportteams van de Californische universiteiten behoren daarnaast ook tot de landelijke top. Deze hebben ook een grote aanhang onder de bevolking van de plaats waar ze gevestigd zijn.
Californië wordt geregeerd als eenrepubliek met een duidelijkescheiding der machten. Dewetgevende macht, deCalifornia State Legislature, bestaat uit twee kamers van afgevaardigden: eenlagerhuis en eenhogerhuis (of senaat). Het hogerhuis, deCalifornia State Senate, heeft 40 leden die elk eenkiesdistrict vertegenwoordigen. Het lagerhuis, deCalifornia State Assembly, heeft 80 leden, die ook elk een kiesdistrict vertegenwoordigen. Verkiezingen zijn er elke twee jaar. De kiesdistricten voor de twee huizen vallen niet samen en zijn dusdanig ingedeeld dat elk district ongeveer evenveel inwoners heeft. Tot voor kort konden de politici de kiesdistricten na iedere verkiezing herindelen, iets dat vaak door "gerrymandering" gebeurde. Hierdoor hadden sommige districten een ingewikkelde topografische vorm gekregen en was feitelijk vooraf bekend welke kandidaat gekozen zou worden. In 2010 beslisten de kiezers echter om een commissie in het leven te roepen, deCalifornia Citizens Redistricting Commission, die belast werd met het hertekenen van de districten voor de verkiezingen van 2012. Hierdoor behoren de Californische districten, zowel voor de staatslegislatuur als voor decongresdistricten, nu bij de meest competitieve in het land.
Deuitvoerende macht wordt geleid door eengouverneur, die elke vier jaar door de bevolking wordt verkozen. De gouverneur is verantwoordelijk voor zogenaamde "departments", overheidsinstanties die over een bepaald terrein gaan. De meeste departments zijn gevestigd in Sacramento en zijn gegroepeerd in "agencies". Naast de gouverneur is er tevens eenluitenant-gouverneur die als plaatsvervanger van de gouverneur en voorzitter van het hogerhuis functioneert. Andere gezagdragers met rollen vergelijkbaar met die vanministers zijn deAttorney General (het hoofd vanjustitie enpolitie), eenSecretary of State (overziet verkiezingen en referenda), eenState Treasurer (overziet de financiën van de staat), eenState Controller (controleert de uitgaven van de staat), eenInsurance Commissioner (gaat over hetverzekeringstelsel) en eenSuperintendent of Public Instruction (gaat overonderwijs). Al deze gezagsdragers worden direct door de bevolking gekozen in aparte verkiezingen.
Hoe de regering van Californië functioneert, ligt vast in een eigengrondwet, die kan worden aangepast viareferenda. Zowel de gouverneur als de beide kamers als het volk (door eenpetitie) kunnen het initiatief tot een referendum nemen.
Californië is onderverdeeld in 58county's, die het lokale bestuur vormen. Deze 58 county's bevatten 480gemeentes: 22 "towns" en 458 "city's", waarvan het merendeel binnen een van de vijfmetropoolregio's van de staat ligt. De staat erkent twee soorten city's: zogenaamde "charter cities" die bestuurd worden met een eigencharter en zogenaamde "general law cities", die de algemene wetgeving van de staat volgen. De meeste city's zijn van het laatste type, maar de oudere, waaronder de tien grootste steden van de staat, hebben alle een eigen charter.
Het binnenland, de Central Valley en het zuiden van de staat (op het dichtbevolkteLos Angeles County na) stemmen overwegend op deRepublikeinen. De kustgebieden, waaronder Los Angeles, de San Francisco Bay Area en de hoofdstad Sacramento stemmen overwegend op deDemocraten. Tot 1992 ging de staat bijAmerikaanse presidentsverkiezingen vrijwel altijd naar de Republikeinen. Hetzelfde gold voor verkiezingen voor deAmerikaanse senaat. Het groeiende aandeel minderheidsgroepen onder de bevolking (vooral door immigratie van Latijns-Amerikanen uit Mexico) heeft de balans in de jaren 90 echter doen omslaan in het voordeel van de Democraten. Zowel de afgevaardigden op landelijk niveau als die op het niveau van de staat zijn sindsdien merendeels Democraten. Er komen echter opvallende uitzonderingen voor, zoals de verkiezing van de RepublikeinArnold Schwarzenegger tot gouverneur in 2003 en 2006. Succesvolle Republikeinse kandidaten in Californië worden vaak als relatief gematigd gezien vergeleken met de landelijke partijlijn van de Republikeinse Partij.
Californië heeft een zeer grootbegrotingstekort, zodat gedurende dejaren 2000 gevreesd werd dat de staatfailliet zou kunnen gaan. De politiek kon het vaak niet eens worden hoe bezuinigd moest worden: voor de Democraten is het snijden in openbare voorzieningen taboe, terwijl de Republikeinen geen verhogingen van de belastingen willen.
Neonreclame voor medicinale cannabis in Los Angeles
De inwoners van Californië, met name in de kustgebieden zoals in San Francisco en Los Angeles, zijn over het algemeenprogressiever ingesteld dan de gemiddelde inwoner van de Verenigde Staten. Ze staan minder afwijzend tegenover een afwijkende of alternatieve levensstijl, hebben sterk diverse religieuze opvattingen en hechten relatief veel waarde aanmilieubescherming. Hethomohuwelijk werd in juni 2008 door het hooggerechtshof van de staat legaal verklaard, maar een half jaar later na eenreferendum (Proposition 8) weer afgeschaft door een amendement van degrondwet. Na een lange juridische strijd worden er sinds 28 juni 2013 opnieuw huwelijken voltrokken tussen twee personen van hetzelfde geslacht. Californië heeft ook eenzeer liberaal drugsbeleid. Het was in 1996 per referendum de eerste staat in de VS diemedicinaal gebruik legaliseerde. Deze wet gaf inwoners van Californië met een doktersvoorschrift het recht marihuana te bezitten, gebruiken, verbouwen en aan te schaffen in speciale winkels. In 2010 werd eenvoorstel tot legalisering van marihuana echter bij referendum verworpen.
Vanwege de hoge grondprijzen hebben veel Californiërs een groot deel van hun geld in grond- of huizenbezit. Zaken die de grondprijs kunnen doen dalen, zoals de bouw van nieuwevliegvelden,gevangenissen of militaire installaties zijn daarom vaak onderwerp van politieke controverse.
Californië heeft een groter aandeelgroene energie dan de rest van de Verenigde Staten, voornamelijkwindenergie enwaterkrachtcentrales. De staat hanteert sinds eind jaren 70 eenmoratorium op de bouw van nieuwekerncentrales vanwege zorgen over de opslag vanradioactief afval. Een ander onderwerp van debat binnen de milieuproblematiek is watergebruik. Het droge dichtbevolkte zuiden heeft een steeds groeiende behoefte aan water, ook vanwege deverzilting vangrondwater in de kustgebieden. Het noorden van de staat is echter niet zonder meer bereid meer water naar het zuiden te sluizen.
In de grote steden van Californië (met name Los Angeles) vormen gewapendebendes een serieus probleem voor de veiligheid.Openbaar wapenbezit is mede daarom onderwerp van politiek debat. Sinds 1990 is het bezit van bepaalde schietwapens eenmisdrijf, hoewel dit niet voor alle wapens geldt. Wapenvergunningen worden in de stedelijke county's alleen bij uitzondering verleend, terwijl het in de landelijke county's juist vrij makkelijk is aan een wapen te komen.
Californië heeft ongeveer 1600rechters. Om rechter te worden is sinds 1974 eengraad in derechten vereist. Dewetgeving van de staat is gebaseerd opBritsecommon law (zoals in vrijwel alle staten van de VS), hoewel een aantal kenmerken zijn overgenomen uit de Spaansecivil law, zoals het principe vangemeenschap van goederen. De staat hanteert dedoodstraf, die slechts mogelijk is doordodelijke injectie. Sinds 2006 heeft de staat echter eende factomoratorium op de doodstraf. De wet stipuleert namelijk dat alleen eenarts de executie mag uitvoeren, maar alle artsen beschouwen dit als in tegenspraak met hunberoepseed.
Net als in de rest van de Verenigde Staten, bestaat het onderwijssysteem in Californië uit drie lagen:lager,middelbaar enhoger onderwijs. Vergeleken met andere staten heeft Californië een relatief klein budget voor onderwijs en het aantal docenten per leerling is een van de laagste in de Verenigde Staten.
Het middelbaar onderwijs bestaat uit meestal (openbare)highschools. Daarna kan gekozen worden voor een tweejarige opleiding aan een van de 110community colleges in de staat. Met meer dan 2,5 miljoen scholieren is hetCalifornia Community Colleges System een van de grootste programma's voor hoger onderwijs ter wereld. De staat heeft daarna twee universitaire systemen: deCalifornia State University (CSU) en deUniversiteit van Californië (UC). De CSU heeft meer dan 400.000 studenten verdeeld over 23campussen, waarmee ze het grootste universitaire systeem van de Verenigde Staten is. De CSU verricht echter maar weinigwetenschappelijk onderzoek en is vooral op het onderwijs gericht. De UC heeft bijna 200.000 studenten en tien campussen, de grootste daarvan zijn deUniversity of California in Berkeley en deUniversity of California in Los Angeles (UCLA). Beide behoren tot de hoogst aangeschreven universiteiten ter wereld. De UC is gericht op wetenschappelijk onderzoek, heeft per student meer geld beschikbaar en staat hoger aangeschreven dan de CSU-universiteiten.
Hetbruto regionaal product van Californië was in 2018 3000 miljard dollar. In 2007, voor dekredietcrisis, was dit 1812 miljard Amerikaanse dollar. Daarmee was Californië toen verantwoordelijk voor 13% van hetbruto binnenlands product van de VS. Was de staat een onafhankelijk land geweest, dan was het de op acht na grootste economie ter wereld geweest (of wanneer dekoopkrachtpariteit als maat wordt genomen, de op elf na grootste economie). Het bruto binnenlands productper capita was dat jaar 38.956 dollar. De Californische economie is sterk afhankelijk van dehandel, ongeveer een kwart van de economie bestaat uit de handel met het buitenland. In 2008 exporteerde de staat voor 144miljard dollar. Het belangrijkste exportproduct (ongeveer 42% van de totale export) zijncomputers enelektronica.[16]
In 2007 lag dewerkloosheid net onder de 6%, maar als gevolg van de kredietcrises was dit in 2009 opgelopen tot 12%.[17] De verdeling van dewelvaart is scheef. Een aantal van de rijkste gebieden in de VS liggen in de staat, zoalsLa Jolla bij San Diego,Beverly Hills bij Los Angeles,Newport Beach inOrange County enSan Francisco. De gemiddelde huizenprijs in de staat is ongeveer 500.000 dollar maar is in deze plaatsen tegen de 2 miljoen dollar. Ook heeft de staat enkele zeer arme gebieden: sommige delen van de Central Valley behoren tot de armste gebieden in de VS.
De landbouw is sinds de immigratiegolf van arme boeren uit het midden van de VS in de jaren 30 een belangrijke bron van inkomsten geworden. In 2009 was landbouw direct verantwoordelijk voor 2% van het bruto binnenlands product. Californië is vooral bekend omfruitteelt (met namecitrusvruchten) enwijnbouw, maar ookgroente enzuivel zijn belangrijke producten. De landbouw concentreert zich in de Central Valley en in het gebied rond Los Angeles in het zuiden van de staat. Het laatste gebied is voor irrigatiewater afhankelijk van wateraanvoer vanuit het noorden. Sinds de tweede helft van de 20e eeuw maakt de landbouw op grote schaal gebruik van illegale, en daarom goedkope arbeidskrachten uit Mexico. Omdat de illegale arbeiders Californië binnenkomen door de ondiepe grensrivieren worden zewetbacks (natruggen) genoemd.
In het begin van de 20e eeuw professionaliseerde de Californische fruitteelt. Het Californische fruit, dat in het oosten van de VS exotisch is, werd onder andere doorSunkist handig als merk op de markt gebracht. Californië is verreweg de grootste exporteur van fruit in de VS.
Ongeveer 90% van allewijnbouw in de Verenigde Staten[18] vindt in Californië plaats en men exporteert wijn over de hele wereld. Druiventeelt kwam al langer voor, maarwijnproductie begon pas in de jaren 60 op grote schaal. Wijnbouw is te vinden langs vrijwel de gehele lengte van dekustgebergtes, in de Central Valley en in de uitlopers van de Sierra Nevada. De belangrijkste wijngebieden van de VS worden door de Amerikaanse overheidAmerican Viticultural Area (AVA) genoemd. Bekende AVA's in Californië zijnNapa Valley,Russian River Valley,Rutherford enSonoma Valley. De grootste wijnregio is echter de enorme Central Valley, waar zo'n 75% van alle Californische druiven geteeld worden.
In het laatste decennium van de 19e eeuw werd op verschillende plekken in Californiëaardolie ontdekt. Er wordt naar olie geboord in de Central Valley bijBakersfield, in hetLos Angeles Basin bijLong Beach en Los Angeles en voor de kust tussenSanta Barbara en Los Angeles.
Na de Tweede Wereldoorlog groeide de luchtvaartindustrie sterk, zoalsLockheed,Convair en later deruimtevaart. De opkomst van de televisie zorgde voor groei van de entertainmentindustrie in Hollywood. Een belangrijke factor in de Californische economische groei waren universiteitenUCLA,Berkeley enStanford. Deze speelden een grote rol bij de opkomst van deICT in de jaren 1970, waarna in het gebied rondMountain View (ten zuiden van San Francisco) de grootste concentratie hightech-industrie ter wereld ontstond. Dit gebied kreeg daarom de bijnaamSilicon Valley.Apple,Google,Hewlett-Packard,Xerox,Intel,Sun Microsystems,eBay,AMD,Meta enMcAfee behoren tot de bedrijven die er zijn gevestigd.Toyota startte in 1984 een autofabriek injoint venture metGeneral Motors inFremont, oostelijk van San Francisco.
De belangrijksteautosnelwegen ("freeways") van noord naar zuid zijn deRoute 101, die onder andere over deGolden Gate Bridge loopt, enI-5 die vanaf de Mexicaanse grens bij San Diego langsLos Angeles en door de Central Valley loopt. Een alternatief voor de I-5 is deState Route 99, die de steden in het oosten van de Central Valley met elkaar verbindt. Langs de kust loopt de smallereState Route 1, bekend vanwege de panorama's. DeI-15 verbindt Los Angeles metLas Vegas (Nevada). Van oost naar west lopen deI-40 enI-10 die Greater Los Angeles metTucson enPhoenix in Arizona verbinden, deI-8 die San Diego met Tucson verbindt,Route 50 van Sacramento naarLake Tahoe enCarson City (Nevada) en deI-80 van San Francisco naarReno (Nevada). In het noorden vormen naast I-5 en Route 101 ookRoute 97 enRoute 199 verbindingen met Oregon.
De grootste vliegvelden van Californië zijnLos Angeles International Airport enSan Francisco International Airport, die vooral vliegverbindingen met het Pacifische gebied en het oosten van de Verenigde Staten hebben. Er zijn nog tientallen kleinere vliegvelden in de staat.
Californië heeft een aantalzeehavens, zoals de bij elkaar liggende havens van Los Angeles enLong Beach, die samen de grootste goederenhaven van de Verenigde Staten vormen, verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van allecontaineroverslag in het land. De haven van Oakland, een andere overslaghaven, is de vierde haven van de VS.
Het openbaar vervoer is over het algemeen beter ontwikkeld dan in de rest van de VS, hoewel het veel minder uitgebreid is als in Europa. Interregionaal treinverkeer (personenvervoer) wordt verzorgd doorAmtrak California, een samenwerkingsverband tussenAmtrak en Caltrans. Omdat niet tussen alle steden spoor ligt, opereert Amtrak California op sommige trajecten met bussen. Los Angeles en San Francisco hebben zowel eenmetro als eenlightrail; San Jose, San Diego en Sacramento hebben alleen een lightrail. In de Bay Area worden regionale treinverbindingen verzorgd doorACE,BART enCaltrain, in Greater Los Angeles doorMetrolink en in San Diego County doorSprinter enCoaster. Hoewel de meeste county's enkele busverbindingen hebben is het platteland slecht ontsloten met openbaar vervoer.
Plannen voor eenhogesnelheidstrein (California High-Speed Rail) die San Diego, Los Angeles, Sacramento, Oakland en San Francisco zal verbinden zijn in een vergevorderd stadium. De eerste treinen zullen rond 2020 rijden.
Californië heeft een divers aanbod aan toeristische attracties. Gecombineerd met een warm en zonnig klimaat zorgen zij ervoor dat Californië van alle Amerikaanse staten het grootste aantal buitenlandse toeristen ontvangt. Toerisme is daarom een belangrijke bron van inkomsten. De steden San Francisco en Los Angeles trekken de meeste bezoekers, zowel binnenlandse als buitenlandse toeristen. In San Francisco zijn het centrum metChinatown en de haven bijFisherman's Wharf, het gevangeniseilandAlcatraz, de Golden Gate Bridge en hetGolden Gate Park de belangrijkste attracties. In de omgeving van Los Angeles liggen het pretparkDisneyland (inAnaheim),Hollywood met de filmstudio's enthemaparken vanWarner Bros. enUniversal Studios, en de boulevards enjachthavens vanSanta Monica enVenice Beach. Los Angeles heeft daarnaast een aantal internationaal bekende musea, zoals hetLos Angeles County Museum of Art, hetJ. Paul Getty Museum en hetMuseum of Contemporary Art. In San Diego vormen hetdolfinariumSeaWorld en de Californische versie vanLegoland de belangrijkste attracties.
De lange kust van Californië trekt ook toeristen, met name in het zonnige zuiden van de staat. Grote delen van de kust bestaan echter niet uitstrand maar uitkliffen.
(en)Engelhardt, Z.;1922:San Juan Capistrano mission, Harvard University, The Standard printing co.;Heruitgave (BiblioLife, 2009), gedeeltelijk inzienbaar op Google Books.
(en)Preston, W.L.;1996:Serpent in Eden: Dispersal of Foreign Diseases into Pre-Mission California, Journal of California and Great Basin Anthropology18, p 2-37.
(en)Preston, W.L.;2002:Portents of Plague from California’s Protohistoric Period, Ethnohistory29, pp 69–121.
_NL.svg)
