Bloedonderzoek is een algemene naam voor alle bepalingen die worden gedaan in van de patiënt afgetaptbloed. Bloedonderzoek wordt in de gezondheidszorg vaak uitgevoerd om de fysiologische en biochemische status van de patiënt te achterhalen, zoalsziekte, mineraalgehalte, effectiviteit van eengeneesmiddel en orgaanfunctie. Bloedonderzoek wordt ook toegepast bijdrugstests om drugsmisbruik op te sporen.
Veneuzebloedafname gebeurt door eenholle naald in eenbloedvat te brengen en het bloed in een gedeeltelijkvacuüm gezogen buisje te laten lopen. Vroeger werd het ook wel opgezogen met een spuit, maar deze techniek is voor routinematig gebruik niet veilig en wordt behalve onder bijzondere omstandigheden nog maar zelden toegepast. Voor het afnemen van bloed wordt bij voorkeur een van de aders in de elleboogplooi gebruikt, bijvoorbeeld devena antecubiti. Om te zorgen dat de ader goed gevuld is, en daardoor makkelijker aan te prikken, wordt gebruikgemaakt van eenstuwband die deveneuze terugvloed van het bloed wel, maar dearteriële aanvoer van het bloed niet belemmert. Bij kinderen wordt vaak een vingerprik en bij baby's eenhielprik toegepast om bloed te verkrijgen, dat opgevangen wordt in een bloedcontainer.
In de bloedafnamebuis bevindt zich meestal een stof (anticoagulans), zoalsheparine,EDTA ofcitraat, die het bloed vloeibaar zal houden. Welke buis gebruikt wordt hangt af van het aangevraagde onderzoek. Als er geen anticoagulans in de buis aanwezig is zal het bloed stollen, zodra het in contact komt met de wand van de buis. Voor veel onderzoeken moeten de bloedcellen verwijderd worden van het waterige gedeelte van het bloed. Als gestold bloed wordt afgedraaid heet dit gedeelteserum, als vloeibaar (ontstold) bloed wordt afgedraaid, dan wordtplasma verkregen. Als de cellen in het bloed geanalyseerd moeten worden, wordt het ontstolde bloed (EDTA-bloed) niet gecentrifugeerd.
Bloed kan klinisch ook arterieel worden afgenomen en de laatste jaren steeds meer capillair bloed uit eenhaarvat via een vingerprik bij zelfcontrole.
Er zijn verschillende soorten bloedonderzoek te onderscheiden die uitgevoerd worden in eenklinisch chemisch,microbiologisch ofklinisch farmaceutisch laboratorium.
Er zijn vele honderden mogelijkheden voor wat er allemaal in bloed teonderzoeken is. Een arts is aanvrager van bloedonderzoek, die naar aanleiding van de klachten of conditie van de patiënt een weloverwogen keuze moet maken welke bepalingen zinvol zijn om de patiënt optimaal te kunnen behandelen. De bepalingen in het laboratorium worden uitgevoerd door medisch analisten onder verantwoordelijkheid van eenklinisch chemicus.Anders dan veel mensen denken is het meestal niet mogelijk om in het bloed te zien of er een kwaadaardige tumor aanwezig is, namelijk alleen als de tumor een bepaalde stof afscheidt die normaal niet in het bloed aanwezig is, wat verreweg de meeste tumoren niet doen.
Wat normaal is wordt in de praktijk statistisch bepaald. Denormale waarden van een bepaling worden verkregen door bij een aantal gezonde mensen de bepaling uit te voeren en te kijken in welke gebied de uitkomsten vallen. De grenzen worden dan zo gekozen dat de laagste 2,5% en de hoogste 2,5% (of een vergelijkbare drempel) erbuiten vallen. Dit wil dus zeggen dat ook onder gezonde mensen er een kans van 1 op twintig is dat een gegeven bepaling, let weliedere bepaling, te hoog dan wel te laag zal uitvallen, zonder dat er een reden is om aan te nemen dat die persoon ziek is. Sterker nog: als men bij een willekeurig persoon 20 bepalingen aanvraagt, is de kans dat er een abnormale uitslag bij zit (1-0,9520)ongeveer gelijk aan 63%. Het interpreteren van normale en abnormale uitslagen vergt dus veel kennis over de bepalingen, alsook de storende invloeden op de testen. Dit is het werkterrein van deklinisch chemicus.
Bloedspiegel is de medische term voor de concentratie van een bepaalde stof in hetbloed. De term wordt gebruikt voor zowel lichaamseigen stoffen, zoalsglucose, als voor lichaamsvreemde stoffen, zoalsgeneesmiddelen. In beide gevallen zijn er tabellen opgesteld met normale waarden en afwijkende waarden. Bij afwijkende waarden kan er sprake zijn van een ondergrens en een bovengrens, die aan de betreffende stof wordt gesteld. Bloedspiegels spelen ook een rol bij het onderzoek naar alcohol, drugs en doping. Bloedspiegels geven via hetlaboratorium eenspiegel van het lichaam.
Sommige medicatie is niet goed te doseren zonder bepaling van de spiegel; zoalsfenytoïne,Lithiumcarbonaat. Van antistolling moet geregeld het effect op het bloed gemeten worden.
Er dient goed onderscheid gemaakt te worden tussen bloedspiegels en plasmaspiegels.Zo zijn debloedsuikerspiegels inbloedplasma gemiddeld 10 tot 15% hoger dan de bloedspiegel.
De laatste jaren wordt het zelf door de patiënt bepalen van de bloedspiegel populair. Dit gebeurt al op grote schaal bijdiabetes mellitus[1], en ook bij nierziekten.[2]
