Bedum
Beem

Plaats inNederland
Kenmerkende brug van Bedum: Gele Klap
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Groningen (provincie)Groningen
Gemeente	Het HogelandHet Hogeland
Coördinaten	53° 18′ NB, 6° 36′ OL
Algemeen
Oppervlakte	30,67[1] km²
- land	30,38[1] km²
- water	0,29[1] km²
Inwoners (2023-01-01)	8.885[1]
Woning­voorraad	4.080 woningen[1]
Overig
Postcode	9780, 9781
Netnummer	050
Woonplaats­code	2829
Belangrijke verkeersaders	spoorlijn Groningen - Delfzijl
Foto's
De hervormdeWalfriduskerk
Portaal    Nederland

Bedum (Gronings:Beem) is een plaats in de gemeenteHet Hogeland in de provincieGroningen inNederland. Bedum was tot eind 2018 de hoofdplaats van degelijknamige gemeente. Het dorp ligt ongeveer 7 km ten noorden van de stadGroningen en is gelegen aan despoorlijn Groningen - Delfzijl en aan hetBoterdiep.

Het dorp is door de gemeente (en daarmee het CBS) niet opgenomen in een buurt,^[1] maar is verdeeld over vijf buurten "Bedum Noord - West", "Bedum Noord - Oost", "Bedum Zuid - Oost", "Bedum Zuid" en "Bedum West". In 2023 telden deze buurten in totaal 8450 inwoners. Het buitengebied van Bedum (een aparte buurt) telde toen 435 inwoners. Gezamenlijk telde de BAG-woonplaats (en postcodegebied) Bedum daarmee 8.885 inwoners.

Bedum is omstreeks de 10e eeuw ontstaan op twee lage wierden in het veenontginningsgebied. De legende van de heiligeWalfridus van Bedum verhaalt hoe deze edelman omstreeks het jaar 1000 leiding gaf aan de ontginningsactiviteiten in de streek. De ontginners kwamen vermoedelijk uit de omgeving van Warffum en Middelstum-Kantens, waar het verkavelingspatroon zijn aanvang neemt. Daarnaast is ook het gebied vanSauwerdwold aan het kerspel Bedum toegevoegd.

De naamBethdum wordt voor het eerst vermeld in 1214, alsOlivier van Keulen hier oproept deel te nemen aan een kruistocht. Bedum is dan al een centrumplaats. De naam is wellicht ontstaan uit Bedahem 'woonplaats van Beda'. Vanaf het einde van de 10e eeuw wordt ook een dorpBedorouualda vermeld, dat is het wold van Bedum, waarvan de inwonersBederawaldmanna worden genoemd. Het achtervoegsel-wolde duidt erop dat we te maken hebben met ontgonnen wildernis. Later splitsten de kerkdorpenOostbedumerwolde enEllerhuizen zich af. Rond 1475 wasAstarabederwalda nog zelfstandig, ruim dertig jaar later niet meer. Wel bleef de school van dit dorp nog geruime tijd bestaan. De parochie van Ellerhuizen was al eerder samengegaan met het moederdorp. In de 16e eeuw werd verder een deel vanLutjewolde bij Bedum gevoegd.

De skyline van het dorp wordt gedomineerd door de gebouwen van dezuivelfabriek, die hier in 1921 werd gesticht door een coöperatie van fabrieken uit hetHogeland. De gebouwen werden destijds ontworpen door de gebroeders G. en W. Wierenga uit Coevorden. Naast de fabriek staat een fraaie directeurswoning. De fabriek is meerdere malen uitgebreid. Voor een toekomstige uitbreiding werd in 2018 aanvankelijk aangestuurd op het omleggen van het Boterdiep, maar hiertegen is vanuit de bevolking veel protest gerezen.

De gemeente Hogeland wil in het najaar van 2025 een definitief besluit om een permanent AZC te vestigen in het dorp. Hier worden dan in 2029 350 mensen opgevangen. In te nemen over de locatie van het reguliere azc. De planning is dat het reguliere azc in de zomer van 2029 gereed is. Hier zullen maximaal 350 bewoners worden opgevangen. Eind maart 2025 werden de eerste informatiebijeenkomsten georganiseerd.^[2]

De huidige hervormdeWalfriduskerk werd in de 11e eeuw gesticht als bedevaartskerk vanSint-Walfridus, die in Bedum zou hebben geleefd en - samen met zijn zoon Radfridus - door deNoormannen zou zijn vermoord.

De Walfriduskerk had een belangrijke plaats in het kerkelijke leven van de Ommelanden. Aan de kerk waren in de 16e eeuw minstens vijf geestelijken verbonden. VolgensUbbo Emmius was het een kapittelkerk. "Te Bedum bestond een college vankanunniken of, zoals men toe algemeen placht te zeggen, een collegiale kerk met ... een kerkgebouw dat in pracht de gewone plattelandskerk verre overtrof. Als belangrijkste priester van deze kerk werd altijd iemand benoemd die uitblonk door zijn afkomst of geleerdheid; zijn gezag onder het volk was groot en men koesterde hoge achting voor hem."^[3]

De parochierechten waren lange tijd in het bezit van het klooster Germania teThesinge, dat ze in 1284 had verkregen. Hetcollatierecht van Bedum werd in de 16e eeuw echter betwist door de adellijke familieEwsum, die een vooraanstaande rol in het kerkelijke leven vervulde. DeHoofdmannenkamer besliste in 1568 dat het klooster hierop geen aanspraak kon maken.

Opvallend aan de kerk is de scheve 11e-eeuwse toren inromaanse stijl. Deze toren staat schever dan die vanPisa: hij hangt 4,18°^[4] uit het lood versus de 3,97° van Pisa, vandaar ook de bijnaamDe Scheve Toren. Hij is in ieder geval de scheefste vanNederland. In de 15e eeuw werd de kerk vergroot tot een tweebeukige gotischehallenkerk, die in de 16e eeuw werd uitgebreid met een groot koor met omgang ten behoeve van hetkapittel van de kerk. Na deReformatie is de kerk zwaar verminkt, onder meer door sloop van het koor en verlaging van denoorderbeuk.

Derooms-katholieke kerk Onze Lieve Vrouwe Hemelvaart is eeneenbeukige kruiskerk inneogotische stijl, gebouwd in 1880-1881 naar ontwerp vanAlfred Tepe.

De gereformeerdeGoede Herderkerk (of Noorderkerk) uit 1938 werd ontworpen door architectEgbert Reitsma in traditionalistische stijl.

Na de verbouwing in 1966 is de naam van deze gereformeerde kerk gewijzigd van Oosterkerk in Maranathakerk.

Gereformeerde kerk vrijgemaakt.

Een afzonderlijke kapel te Bedum, die was gewijd aan Radfridus, was nog in 1597 aanwezig, maar bleek in 1664 rijp voor sloop. Dit gebouw van 20 m lengte is in 1934 opgegraven.^[5]

• 
  De gereformeerde Goede Herderkerk
• 
  Oude gemeentehuis
• 
  Zicht op brug de Gele Klap
• 
  Een van de vier kenmerkende dubbele arbeiderswoningen aan het plantsoen aan de Walfriduslaan
• 
  De grote gereformeerde School met den Bijbel
• 
  Rouwkapel op de rooms-katholieke begraafplaats
• 
  Huizen in nieuwbouwwijk Ter Laan 4 gezien over het Boterdiep
• 
  Boerderij Alma op de plaats van de vroegere heerdAlma
• 
  Activiteitencentrum De Meenschaar

Commons heeft media­bestanden in de categorieBedum.

• Geert Reinders (1737-1815),immunologisch onderzoeker
• Jan Mekel (1891-1942), hoogleraargeologie enverzetsstrijder
• Karst Zevenberg (1893-1960), architect
• Albert Wiersema (1895-1966), architect
• Bert Veldkamp (1921-2003),marineofficier,lid van de Raad van State
• Willem Hoekzema (1939), politicus
• Gert Hekma (1951-2022),socioloog
• Jolanda Langeland (1981),wedstrijdschaatsster
• Arjen Robben (1984), voetballer
• Foske Tamar van der Wal (1986), wedstrijdschaatsster

• Lijst van rijksmonumenten in Bedum (plaats)

• Geografie van Het Hogeland
• Plaats in Groningen

• Wikipedia:Gesproken Wikipedia
• Wikipedia:Coördinaten op Wikidata