Op een fresco van Andrea BonaiutoClose-up van een fresco vanRaphael
Abū 'l-Walīd Muḥammad ibn Aḥmad ibn Rushd (Arabisch أبو الوليد محمد بن أحمد ابن رشد), beter bekend alsIbn Rushd (Arabisch ابن رشد) of alsAverroes (Córdoba (Spanje),1126 –Marrakesh (Marokko), 10 december1198) was een islamitische jurist, arts en filosoof. Van de islamitische geleerden was hij de grootste kenner van de filosofie vanAristoteles.
Averroes kwam uit een familie vanMaliki rechtsgeleerden; zijn grootvaderAbdul-Walid Muhammad (overl. 1126) was de belangrijkste rechter van Córdoba onder deAlmoraviden. Zijn vader,Abdul-Qasim Ahmad, nam dezelfde positie in tot de komst van deAlmohaden-dynastie in 1146.
Ibn Tufail ("Abubacer" in het Westen) introduceerde Averroes aan het hof en aanAvenzoar (Ibn Zuhr), de grote moslimarts. Ze werden vrienden. In 1160 werd Averroes totqadi vanSevilla benoemd. Daarna was hij in dienst van vele hoven, te Sevilla, Córdoba en in Marokko.
Zijn belangrijkste filosofisch werk wasTahafut al-Tahafut, "Wartaal van de Verwarden", waarin hij de werken vanHamid Al-Ghazali weerlegde, die "Tahafut al-falasifa", "Wartaal van de Filosofen" heeft geschreven, waarin Al-Ghazali kritiek had geleverd op de filosofie. In een ander werk, "Fasl al-Maqaal" ('De Definitieve Verhandeling'), behandelde hij expliciet datgene wat in Ghazali's ogen een tegenstrijdigheid tussen de openbaringen van de profeet en de conclusies van de filosofen was geweest. Filosofische activiteit was wel degelijk geoorloofd zo stelde hij, en vond zijn rechtvaardiging in de Koran[3].
Averroes' rationalistische filosofie botste met de orthodoxe visie van de Almohaden KaliefYaqub al-Mansur, die hem aangesteld had als zijn lijfarts maar hem uiteindelijk verbande uit Marokko en zijn werken verbood. Door sommige historici wordt wel eens beweerd dat zijn werk verboden werd omdat hij naar de Almohaden koning, zijn werkgever, verwees als 'koning van de Berbers'. De Arabisch term 'Albarbar', oftewel Berbers, is een term die verwant is aan het Griekse 'barbaar' en beschouwd kon worden als zijnde beledigend.[4]
Veel van zijn werken in delogica enmetafysica zijn permanent verloren gegaan als gevolg vancensuur.
Averroes probeerde het systeem van Aristoteles met de leer van deislam in overeenstemming te brengen. Volgens Averroes is er geen conflict tussengodsdienst enfilosofie. Hij was van mening dat men de waarheid op twee verschillende manieren kan bereiken, door middel van filosofie of godsdienst. Hij geloofde onder meer in de eeuwigheid van het heelal.
Het werk van Averoes lijkt geen verstrekkende en blijvende invloed op het latere islamitische denken te hebben gehad, maar de vertalingen in het Latijn van sommige werken zouden wel een diepgaande invloed op de Westers-Christelijke filosofie krijgen[5].
Averroes is het beroemdst door zijn commentaren op de werken van Aristoteles, die in het Westen nauwelijks of niet meer voorhanden waren. Voor 1150 waren er slechts een paar vertaalde werken van Aristoteles in Latijns Europa beschikbaar. Dankzij de Latijnse vertalingen van werken van Aristoteles in de 12e eeuw kreeg het Westen de werken terug.
Het werk van Averroes aangaande Aristoteles overspant bijna drie decennia. Hij schreef commentaren op bijna al het werk van Aristoteles behalve diensPolitica. De Hebreeuwse vertalingen van zijn werk hadden ook een duurzame invloed op deJoodse filosofie. De ideeën van Averroes werden geassimileerd doorZeger van Brabant en anderen (vooral aan deuniversiteit van Parijs) binnen de christelijkescholastieke traditie die gedeeltelijk op de logica van Aristoteles was gebaseerd.Thomas van Aquino werd door sommige ideeën van Averroës beïnvloed (en zette zich als gevolg daarvan tegen hem af wat onder andere blijkt uit zijn traktaat: "De unitate intellectus contra Averroistas "). Met name in zijnSumma contra gentiles blijkt dat Thomas bekend was met Averroes' werken. In het westers Christendom werden veel van Averroes' ideeën echter als ketters en ongepast gezien. Zijn werken werden dan ook tijdens hetVijfde Lateraanse Concilie verboden. Averroes zorgde vooral via commentaren dat deelaspecten van Aristoles filosofie en zijn interpretatie in het Westen bekend werden. De veel minder bekendeWillem van Moerbeke die voor een rechtstreeks vertaling van Aristoles' oeuvre uit het Grieks zorgde is hierdoor van grote invloed voor de hernieuwde kennis van Aristoles van belang.
Averroes schreef ook commentaren op werken vanPlato. De originele Arabische tekst van zijn commentaar op Plato'sDe Staat is verloren gegaan, maar er zijn wel een aantal manuscripten van een Hebreeuwse vertaling door Samuel ben Yehuda van Marseille bewaard gebleven, alsmede een in de 16e eeuw in druk uitgegeven Latijnse vertaling door Jacob Mantinus van Tortosa[6][7].
(fr) Joseph Ernest RENANAverroès et l'averroïsme: essai historique (1852, herz. uitg. 1861)
(de) Max Joseph Heinrich HORTENDie Hauptlehren des Averroes: nach seiner Schrift: Die Widerlegung des Gazali, uitg. A. Marcus und E. Webers Verlag, Bonn (1913)
(fr) Léon GAUTHIERIbn Rochd (Averroès), uitg. Presses universitaires de France, Parijs (1948)
(en) Oliver LEAMANAverroës and his philosophy, uitg. Clarendon Press, Oxford (1989)ISBN 0-19-826540-9
(en) Mourad WAHBA & Mona ABOUSENNAAverroës and the Enlightenment, uitg. Prometheus Books Amherst, NY (1996)ISBN 1-57392-084-3
(en)(de)(fr) Gerhard ENDREß & Jan A. AERTSEN (red.)Averroes and the Aristotelian tradition: sources, constitution and reception of the philosophy of Ibn Rushd (1126-1198): proceedings of the fourth Symposium Averroicum (Cologne, 1996), uitg. Brill, Leiden (1999)ISBN 90-04-11308-8
