Eenaugur (meervoudauguren,augurs ofaugures) – in het Latijn ookauspex genoemd[1] – ofvogelwichelaar was eenpriester in hetoude Rome. Zijn taak was het waarnemen van deauspicia ("auspiciën"): het bepalen van de wil der goden aan de hand van de vlucht van de vogels. Het Nederlandse woord voor auspiciën isvogelschouw (avis vogel,spicere zien).
In de Oudheid werden geen belangrijke beslissingen genomen zonder de wil van de goden te kennen. De augures waren de bemiddelaars tussen de wereld van de goden en die van de mensen. Ze observeerden en analyseerden de tekens die de goden hen zonden en adviseerden de staat over wat wel en niet gedaan mocht worden.
Het geloof dat de wil van de goden af te lezen viel uit bijvoorbeeld de vlucht van vogels, bestond zowel bij de Grieken als bij de Romeinen. In Griekenland werden de orakels na verloop van tijd belangrijker, de toekomst werd er voorspeld door Apollo en andere goden. In Rome werd de toekomst voorspeld door Jupiter en de vogels waren zijn boodschappers.[2]
Pas later ontstond er een systeem met exacte regels over de kunst van het voorspellen. In Rome ontstond er een college van augures die werkten in dienst van de staat. De augur droeg een officieel gewaad, trabea[3] genoemd en had altijd eenlituus bij zich. Dat was een soort kromme staf waarmee de augur het heilige gebied aan de hemel, detemplum voor waarzeggerij aanduidde. De andere attributen van de augur waren de kwispel, de kruik en de gietlepel, die hij gebruikte om wijn in een offerschaal te gieten.
De oprichting van het college te Rome voegde niets toe aan de religieuze theorie van de voortekenen. De enige vernieuwing was dat er nu een onderscheid gemaakt werd tussenauspicia privata enauspicia publica.[4] De private augures waren niet officieel en hielden zich bijvoorbeeld bezig met voortekens bij een huwelijk. De functie van publieke augur was enkel weggelegd voor de hoge magistraten, die afkomstig waren uit het patriciaat. De wil van de goden was immers onverstaanbaar voor de gewone mens.
De goden zonden verschillende tekens naar de augur. Het collegium legde hun kennis vast in boeken, de ius augurale. Volgens hen waren er vijf categorieën van voortekens:ex caelo,ex avibus,ex tripudiis,ex quadrupedibus enex diris. De laatste drie maakten geen deel uit van de taken van de publieke augures.[5]
Ex caelo was de observatie van de verschillende vormen van donder en bliksem. Dit onderdeel werd als belangrijkste beschouwd:maximum auspicium. Als een augur zei dat Jupiter donderde of bliksemde, kon de volksvergadering niet doorgaan.[6]
Deaugur observeerde ook nauwkeurig de vluchtpatronen en de schreeuwen van vogels, dit noemde menex avibus. De oscines gaven tekens door hun zang en de alites door hun vluchtpatroon. Dekraai en deraaf warenoscines, de raaf bracht een positieve boodschap als hij rechts verscheen, de kraai als hij links verscheen, net zoals deuil en dekip. Tot de klasse van dealites behoorden deadelaar, die de boodschapper van Jupiter was, en de gier. Elk geluid en elke beweging van elke vogel betekende iets anders.
Ex Tripudiis was een manier van voorspellen die werkte met kippen. Depullarius hield meestal enkel voor dit heilig doel kippen. Deaugur kwam langs bij depullarius, vervolgens deed hij de kooi open en strooide wat eten voor hen uit. Als de kippen niet uit hun hok wilden komen, met hun vleugels wapperden, kakelden of wegvlogen, was dat een negatief voorteken. Als ze integendeel gulzig ervan aten, zodat er stukken voer vanaf hun snavel op de grond vielen, werd dit beschouwd als een goed teken:tripudium solistimum.
Ex quadrupedibus behoorde niet tot het officiële takenpakket van de augur, maar werd wel gedaan, meestal op privé-initiatief, de staat maakte hiervan nooit gebruik. Wanneer een vos, een wolf, een paard of een hond iemands pad kruiste, of voorkwam op een ongebruikelijke plaats, was dit een voorteken. De augures interpreteerden dit dan als goed of slecht.
Ex diris zijn accidentele handelingen zoals struikelen of niezen, die als voorteken werden beschouwd. Hieronder kunnen we ookex acuminibus onderscheiden, een vorm van voorspellen, waarvan het leger vaak gebruik maakte. Dit zijn de vlammen die uit wapens verschijnen.[7]
De oorsprong van het fenomeen augures is moeilijk te achterhalen. Volgens de legende was de eerste augur de eerste koning van Rome, namelijkRomulus. Toen Romulus en Remus aankwamen op de Palatijnheuvel, hadden ze een meningsverschil over de plaats waar ze hun stad zouden stichten. Remus ging naar deAventijn en wachtte op een teken van de goden, Romulus deed hetzelfde op dePalatijn. Remus zag op een bepaald ogenblik zes gieren en dacht dat hij koning zou worden, tot Romulus er twaalf zag. De goden waren hem blijkbaar gunstig gezind. Romulus duidde een collegium van drie augures aan, wat volgensCicero overeenkomt met de drie oude stammen in de omgeving van Rome. Volgens hem voegde de tweede koning,Numa, nog twee extraaugures aan het collegium toe.[8]
Titus Livius was van mening dat er geen publieke augures waren in Rome, tot Numa daarvoor een speciaal college had opgericht, waarin elke stam gelijk vertegenwoordigd was. Hij beweerde ook nog dat er vier augures waren ten tijde van de wet van Ogulnia. Het is waarschijnlijker om het verhaal van Livius te geloven, als we rekening houden met het feit dat Cicero zelf een augur was en dat hij de geschiedenis van het collegium wilde terugbrengen tot de meest legendarische koning.[8]Door de wet van Olgunia (300 v.Chr.) bestond hetcollegium uit negenaugures, door de toevoeging van vijf plebejers. De religieuze distinctie was nu over, de augures konden hun voorspellingen niet meer gebruiken tegen de plebejers. Dit aantal bleef onveranderd tot het tijdperk van Sulla, die de omvang van het college op vijftien bepaalde;Gaius Julius Caesar bracht hun aantal later op zestien.[6] Tot104 v.Chr. behielden deaugures het recht om zelf de nieuweaugures aan te stellen. Dit veranderde met een wet vanGnaius Domitius Ahenobarbus, die hiermee een kiessysteem invoerde. Deze wet werd vervolgens geschrapt doorLucius Cornelius Sulla in81 v.Chr., maar werd opnieuw in ere hersteld in63 v.Chr. In de keizertijd kozen de keizers zelf hun augures naar wens.
Deaugures vormden eencollegium, waar ze hun opvolgers aanduidden en hen de kunst van het voorspellen bijbrachten. Hun twee voornaamste taken waren het bijstaan van de magistraten die de voortekenen ontvingen en het bewaren van de kennis. Ze mochten zelf geen voortekenen analyseren, hoewel ze de kunst beter begrepen dan de magistraten. Ze hadden geen politieke of verkiesbare functie, Cicero noemde zeprivati. De augures hadden het recht om een voorteken gunstig of ongunstig te verklaren en wie twijfelde aan hun uitspraken, kon streng gestraft worden. Augures konden hun veto stellen tegen elke publieke transactie en daarom was het ambt zo begeerd bij de patriciërs. Het spreekt voor zich dat de augures van dit recht geregeld misbruik maakten, bijvoorbeeld bij verkiezingen. De augures bezaten niet hetspectio, het recht om voortekenen voor de staat te interpreteren. Er bestonden twee vormen vanspectio.
De eerste vorm betrof hetspectio et nuntiatio; dit ambt stond slechts open voor de hoogste magistraten, namelijk voorconsuls,interreges en soms voorpraetors. De drager van dit ambt kon bepaalde handelingen van magistraten tegenhouden. De tweede vorm was hetspectio sine nuntiatione - wie hiertoe bevoegd was, kon zich hierbij niet mengen in de aangelegenheden van de magistraten. Dit ambt was weggelegd voor de lagere magistraten: decensors,aediles enquaestors.[9]
De augures werden aangesteld voor het leven en konden nooit hun heilig karakter verliezen. Leeftijd speelde een belangrijke rol. Als er een plaats vrijkwam in het collegium, kreeg de oudere kandidaat voorrang op een jongere kandidaat, ook al vervulde deze laatste een hogere functie.
De augures speelden een belangrijke rol in de wereld van de Romeinen, met hun opinie werd rekening gehouden, zowel in de privésfeer als in de publieke sfeer. Maar stilaan raakte het oude ambt in onbruik, vooral in de tijd dat deDionysusverering grotere aanhang vond, werd er geen belang meer gehecht aan de waarde van de toekomstvoorspellers.
De meervoudsvormauspiciën, vaak in de zin "onder auspiciën van" betekent “met de ondersteuning, goedkeuring van, onder toezicht van…”.
