Ashoka de Grote (Brahmi: 𑀅𑀲𑁄𑀓,Asoka,Sanskriet: अशोक,IAST:Aśoka) was de heerser van hetMauryarijk van268 tot232 voor Christus. Na een bloedige en gewelddadige overwinning in deoorlog om Kalinga kreeg hij spijt van het leed dat hij met deze oorlog anderen had aangedaan en bekeerde zich tot hetboeddhisme. De naam Ashoka betekent in hetPali vrij van zorgen, vrij van leed, vrij van verdriet.
Ashoka erfde en verenigde een enorm grondgebied, groter dan het huidige India. Tot zijn rijk behoorde het grootste deel van het Indische subcontinent, van het huidigeAfghanistan totBengalen en zo ver zuidwaarts alsMysore.
Over Ashoka bestaan minstens drie grote verhaallijnen in Zuidoost-Azië.[2]
De eerste is afkomstig vanSrilankaanse Boeddhistische kroniekschrijvers uit de eerste 5 eeuwen na Christus in deDipavamsa ("kroniek van het eiland") en deMahavamsa ("grote kroniek"), geschreven in het Pali. Die bronnen legitimeren het SrilankaanseTheravada-Boeddhisme door het met Ashoka te verbinden; zo brengt Ashoka het Boeddhisme naar Sri Lanka door zijn zoon Mahinda en zijn dochter Sanghamitta als missionarissen uit te zenden, samen met een zaailing van de Bodhi-boom waaronder Boeddha verlichting bereikte. Hij hield ook een Boeddhistisch concilie in Pataliputra om het Boeddhisme te zuiveren van afwijkende doctrines.
De tweede bestaat uit teksten van de noordelijke Boeddhistische tradities in het Sanskriet, vooral deAshokavadana ("legende van Ashoka") uit de 2de eeuw n.Chr. die in het jaar 300 in het Chinees vertaald werd.
Het derde narratief bestaat uit latere Brahmaanse bronnen.
Daarnaast zijn er inscripties, bijvoorbeeld in depilaren van Ashoka, die de volkstraditie met Ashoka bleef associëren lang nadat de betekenis van hetBrahmischrift verloren ging. Dat schrift werd in 1837 ontcijferd door de Britse koloniale ambtenaarJames Prinsep.[2]
Ashoka was de zoon van de MauryakeizerBindusara en een koningin genaamdDhamma. Ashoka had verscheidene oudere broers en zussen en één jongere:Vitasoka. Wegens zijn voorbeeldige intellect en strijdvaardigheid wordt gezegd dat hij de favoriete kleinzoon was van zijn grootvaderChandragupta Maurya. De legende gaat dat toen Chandragupta Maurya zijn imperium voor hetjaïnistische monniksleven verruilde, hij zijn zwaard wegwierp. Ashoka vond het zwaard en hield het.
De laatste inscriptie - of tenminste de meest recente die is teruggevonden - dateert van 10 jaar voor zijn dood in 232 v.Chr. Het is niet bekend hoe of waar hij overleed. Sommige geschiedkundigen speculeren dat hij overleed in het dorpje Sannati bij de rivier de Bhima inKarnataka, omdat daar een van de zeldzame sculpturen van Ashoka is gevonden. Op het relief staat zijn naam vermeld als "Raya Asoko". In tegenstelling tot zijn tijdgenoten inPerzië enGriekenland of latere Indische koningen, liet Ashoka zijn portret niet gebruiken voor munten of standbeelden. Bij zijn door werd hij opgevolgd door zijn kleinzoon Dasharatha. Hij had verscheidene officiële echtgenotes en een harem. De enige vrouw die de inscripties vermelden, is Karuvaki, tweede koningin en moeder van Tivala.[1]
De belangrijkste gebeurtenis tijdens Ashoka's regeerperiode was zijn verovering vanKalinga, een van de laatste onafhankelijke staten in India, vandaag deel van de deelstaatOdisha. Het bloedvergieten waarmee deze verovering gepaard ging, door Ashoka zelf geschat op 100.000 doden en inslavernij afgevoerde gevangenen, vervulde hem dusdanig van afschuw dat hij besloot zich te bekeren tot het boeddhisme; hij streefde vanaf die tijd een filosofie vangeweldloosheid na. Hoewel hij dit laatste niet tot haar uiterste consequentie doorvoerde (het leger, dedoodstraf en slavernij bleven bestaan), was het voortaan afgelopen met veroveringsoorlogen. Ashoka demobiliseerde zijn leger, zijn netwerk van spionnen en een deel van zijn bureaucratie en het Maurya-rijk verleende voortaan staatssteun aan boeddhistische, jaïnistische en hindoeïstischebedelorden.[3] Bijgevolg wordt Ashoka in alleboeddhistische stromingen, maar vooral in hettheravada, nog altijd beschouwd als een grote promotor en beschermer van het boeddhisme en als het voorbeeld van een ideale, vredesgezinde en rechtvaardige koning die het beste met zijn volk voorheeft.
In 250 v.Chr. vond onder de patronage van koning Ashoka dederde boeddhistische concilie plaats. Tijdens deze bijeenkomst werd de vroege canon opnieuw onder de loep genomen en werden monniken die het met de nieuwe lijn niet eens waren uit de gemeenschap (sangha) gezet. Na afloop van deze raadsvergadering zond koning Ashoka verscheidene groepenmonniken naar verschillende regio's in de aan hem bekende wereld, waaronderBactrië,Ladakh,Nepal,Myanmar,Thailand enSri Lanka en mogelijk ook naarAlexandrië (in het huidige Egypte),Antiochië (in het huidige Turkije) enAthene. Voorheen had Sakyamuni Boeddha hetzelfde gedaan; ook die zond zijn monniken naar verschillende regio's uit.
Het huidige embleem van India is een weergave van de top van een van de pilaren van koning Ashoka, gevonden inSarnath. Ook devlag van India bevat een onderdeel van dezelfde pilaar. Koning Ashoka liet dezepilaren van Ashoka op belangrijke plaatsen in zijn rijk neerzetten. Op deze pilaren, maar ook op rotsen en in grotten, waren deedicten van Ashoka aangebracht, inscripties over het religieuze leven, zijn beleid als koning en over hervormingen die hij doorvoerde. De religieuze inscripties betreffen veelal praktische boeddhistische leringen, maar ook leringen van andere religies als hetjaïnisme en hetbrahmanisme. In deze inscripties maande koning Ashoka zijn volk ook aan om religieuze tolerantie te praktiseren.
De Britse auteurH.G. Wells schreef over koning Ashoka:
In de geschiedenis van de wereld zijn er duizenden koningen en keizers geweest die zich 'grootheid', 'majesteit' en 'edelachtbare' noemden. Zij glansden voor een kort ogenblik, en verdwenen snel. Maar Ashoka glanst en glanst helder als een heldere ster, zelfs tot de dag van vandaag.
Ananda W.P. Guruge,Asoka, the Righteous. A Definitive Biography, 1993.ISBN 9559226002
Patrick Olivelle, Janice Leoshko en Himanshu Prabha Ray (eds.),Reimagining Asoka. Memory and History, 2012.ISBN 0198078005
(en)Olivelle, Patrick (2023). Ashoka, Portrait of a Philosopher King. Yale University Press, New Haven en Londen. ISBN 978-0-300-27000-6.
(en)Taylor Sen, Colleen (2022). Ashoka and the Maurya Dynasty: The History and Legacy of Ancient India's Greatest Empire. Reaktion Books, Londen. ISBN 978 1 78914 596 0.