.jpg)
HetAmsterdamse Bos (oorspronkelijk: het 'Boschplan') is een tussen 1934 en 1970 aangelegdbos ten zuidwesten vanAmsterdam dat ligt tussen deRingvaart (bijSchiphol) enAmstelveen. Het Amsterdamse Bos ter grootte van 935 hectare ligt vrijwel geheel in de gemeente Amstelveen (de grens loopt langs en ten noorden van deBosbaan). Het deel ten zuiden van deautosnelweg A9 lag tot 2002 in de gemeenteAalsmeer, maar de gemeentegrens tussen Amstelveen en Aalsmeer ligt sindsdien bij de Bosrandweg. De gemeente Amsterdam is eigenaar en beheerder van het bos.[1]
De inspirator voor het Amsterdamse Bos wasJac. P. Thijsse. Al in 1900 maakte hij zich zorgen om het groen rond de stad. In zijn werk gaf hij aan dat het gebied bezuiden deNieuwe Meer zeer geschikt was voor het aanleggen van een bos.[2][3]
In 1927 kregen de ideeën om het Amsterdamse Bos aan te leggen gestalte. Het zag het levenslicht als het 'Boschplan', ontworpen met het doel uitbreiding van de recreatiefaciliteiten van de hoofdstad Amsterdam. De architecten van het plan waren de stedenbouwkundigenCornelis van Eesteren enJakoba Mulder. Ook de biologen Jac. P. Thijsse en A.J. van Laren hadden een groot aandeel in het ontwerp van het bos. In 1928 besloot de gemeenteraad van Amsterdam tot aanleg.[4][5]
Het bos is aangelegd in deuitgeveendeBuitendijkse Buitenvelderse polder en deRietwijkeroorder polder. Het later aangelegde deel ten zuiden van de wegSchiphol – Amstelveen ligt in de Kleine Noordpolder en deSchinkelpolder. Vroeger lag hier eenveenweidegebied, dat is uitgeveend voor deturfwinning en weer leeggepompt tot een laaggelegendroogmakerij. Het waterpeil in het bos ligt dan ook op 5,50 meter onderNAP envismigratie tussen Bos en omgeving is niet mogelijk.[6] Aan de westkant langs deRingvaart staat eengemaal. In de oeverlanden van deNieuwe Meer en deAmstelveense Poel ligt nog niet-afgegraven veen. Anno 2020 is het waterbeheer in handen van hetHoogheemraadschap van Rijnland.
Het 'Boschplan' maakte ook onderdeel uit van het in 1935 vastgesteldeAlgemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam waarbinnen het de grootste van de groene scheggen vormde, die sindsdien kenmerkend zijn voor de stedenbouwkundige opzet van Amsterdam.
Toen men in 1934 zover was om te beginnen met de aanleg waren decrisisjaren in Nederland aangebroken. Veel mensen warenwerkloos en werden gedwongen om te werken om eenuitkering te krijgen. De aanleg van het Amsterdamse Bos bood "werk" aan veel mensen, dus werd het aangewezen alswerkverschaffingsproject. DeNederlandse Heidemaatschappij zorgde voor de uitvoering van het plan.[7] Ook verrichtten gevangenen erdwangarbeid.
Niet alleenarbeiders, maar ook kantoorpersoneel werd aan het werk gezet, ongeveer 1.000 man per dag. In totaal hebben tussen 1934 en 1940 zo'n 20.000 mensen meegewerkt aan de aanleg van het bos.
Nadat enkele vliegtuigen in de buurt vanLuchthaven Schiphol noodlandingen gemaakt hadden of verongelukt waren, werd aan het Boschplan twee noodlandingsterreinen toegevoegd, aangelegd in 1938-1940.[8][9] Het noordelijke is het terrein waar in 1988 de GeitenboerderijRidammerhoeve geopend werd. Het zuidelijke terrein is het zogehetenLand van Bosse, in 2011 in gebruik genomen als festivalterrein.[10][11]
Tijdens deTweede Wereldoorlog hebben gevangenen in het Amsterdamse Bos gewerkt.Joodse mannen uit Amsterdam werden vanaf najaar 1941 gedwongen aan de aanleg van het bos te werken, onder andere aan het graven van een sloot in de oeverlanden nabij deNieuwe Meer. In en om het bos waren er vier werkkampen voor joodse mannen. De joodse mannen waren o.a. geïnterneerd in een werkkamp ten noorden van deBosbaan, hemelsbreed niet ver van waar sinds 1996 hetDachaumonument staat. De meesten van hen zijn in 1942 gedeporteerd naarWesterbork. Op dolle dinsdag, 5 september 1944, kwam er een einde aan de dwangarbeid in het Bos.[12][13]
In de eerste jaren na de oorlog werd nog steeds in werkverschaffingsverband gewerkt door zogenaamdeDUW-arbeiders (Dienst Uitvoering Werken). Deze inzet eindigde in 1964, aannemers namen het werk met grote machines over. De aanleg van het Amsterdamse Bos was in 1964 gereed. De allerlaatste bomen zijn in 1970 tijdensboomplantdag door kinderen geplant op de zuidelijke helling van de grote heuvel.
Tegen de zuidelijke punt van het Bos werd in 1999 aan de westkant hetSchinkelbos aangelegd. Dit ligt in de gemeenteAalsmeer en fungeert min of meer als uitbreiding van het Amsterdamse Bos, maar heeft een eigen beheersregime. Door begrazing metSchotse hooglanders ontstaat er veel afwisseling in de begroeiing.[14]
In 2008 en in 2016 en 2017 zijn in de ZuidelijkeOeverlanden van deNieuwe Meer maatregelen uitgevoerd voor deecologische verbindingszoneDe Groene AS, tussenAmstelland enSpaarnwoude.
Op30 april1934 ging de eerste spade de grond in voor de aanleg van wat toen nog het Boschplan heette. In 2009 werd gevierd dat het Amsterdamse Bos uitgegroeid is tot een volwassen bos, dat niet meer weg te denken is uit de Amsterdamse samenleving. Er vonden diverseevenementen plaats, er was een fotowedstrijd en er werd een jubileumboek uitgegeven.[17]
Het ontwerp is een kruising tussen deEngelse landschapsstijl - glooiende weiden met her en der groepjes bomen omringd door dicht bos, en gekromde bosranden - en de stijl van de Duitse Volksparken. De invloed daarvan is terug te vinden in de 'activiteiten-as' van het Bos: alle voorzieningen, zoals hockey- en cricketvelden, maneges, speelweides en de Grote Vijver, liggen op een vrijwel rechte lijn zodat de rest van het gebied het domein is van de bezoeker die rust wil.
De Engelse landschapsstijl heeft een natuurlijke uitstraling: glooiende weiden, verspreide boomgroepen, bochtige watergangen en gekromde bosranden. Door bewust ontworpenzichtlijnen en 'verdwijnpunten' lijkt het bos groter dan het is.
Het Amsterdamse Bos is in de loop der jaren uitgegroeid tot een bos met veel oude(re) bomen. De waterpartijen, brugjes, smalle en slingerende maar ook brede en rechte paden, maken het bos tot een zeer bijzonder landschap in Nederland. Op bepaalde (afgesloten) plekken lopen kuddesSchotse hooglanders rond. In deschemering van de vroege avond is in het Bos soms denachtegaal te horen.
Het Bos is eigenlijk eerder een kruising tussen een zeer grootpark en een bos. Een deel van het bos, waaronder de grote speelweide, ligt precies onder de aanvliegroute van deBuitenveldertbaan van deLuchthaven Schiphol die even verderop begint. Het bos wordt sinds 1967 doorsneden doorautosnelweg A9, voor het verkeer opengesteld in 1969/'70.[18]
In het Amsterdamse Bos zijn er vijf monumenten: hetNationaal Dachau Monument, de Kruiwagen, het Tsunamimonument, deStedemaagd en een gedenksteen bij het Sportpark.[19]
HetNationaal Dachau Monument is een nationaal monument dat is opgericht ter herdenking van de slachtoffers vanconcentratiekamp Dachau in deTweede Wereldoorlog. De bevrijding van het kamp op 29 april 1945 wordt hier ieder jaar herdacht. De maker van het Dachaumonument is beeldend kunstenaarNiek Kemps.[20]
DeKruiwagen werd in 1980 op de Grote Speelweide als monument geplaatst. Het is een eerbetoon aan alle mensen die tijdens de crisis in de jaren dertig van de 20e eeuw gewerkt hebben aan de uitvoering van het 'Boschplan' en met name deBosbaan. Voor het uitgraven van de Bosbaan werd gebruikgemaakt van kruiwagens. De aanleg van het Boschplan was vanaf 1934 een gemeentelijk werkverschaffingsproject. De kruiwagen is ontworpen door Leon van der Heijden uit Amsterdam.
HetBloesempark is een geliefde plek voor de Japanse gemeenschap in en rond Amsterdam. In het jaar 2000 schonk de Japan Women's Club 400 sierkersen van de hybridePrunus ×yedoensis aan Amstelveen. Ze zijn geplant in het Bloesempark alsdank voor deJapans-Nederlandse betrekkingen. Hier is in maart 2012 een monument onthuld ter nagedachtenis aan de slachtoffers en getroffenen van deAardbeving met tsunami in Japan op 11 maart 2011. Het monument is uitgevoerd in zwart graniet met een Japanse tekst.
In 2025 waren de bomen in een slechte conditie gekomen. De kleigrond van het Bosplan zorgde beurtelings voor een te natte en een te droge voedingsbodem. Er is voor gekozen de hele groep te vervangen, zodat eerst de bodemstructuur kan worden verbeterd. Dit zal gebeuren in het plantseizoen 2027/28.[21]
Sinds 2014 staathet originele beeld van deAmsterdamse Stedemaagd uit 1883 naast de halte Koenenkade van deMuseumtramlijn. Dit stond tot 2010 bij de ingang van hetVondelpark aan deStadhouderskade, maar was sterk aan verval onderhevig en werd vervangen door een replica. Het oude beeld is na een grondige opknapbeurt op 18 juni 2014 op een sokkel geplaatst aan de Koenenkade, bij een ingang van het Amsterdamse Bos, vlak bij de grens met de gemeenteAmstelveen.
Bij de ingang van het Sportpark, net naast het Wagenerstadion staat een granieten gedenksteen voor oorlogsslachtoffers.
Het botenhuis bij de Bosbaan uit 1936 (ontworpen door ir. P. van Niftrik) is door het Rijk aangewezen alsRijksmonument en de spoorwegwachterswoning aan de NieuweKalfjeslaan is eengemeentelijk monument (Amstelveen). Ook zijn 53 bruggen geplaatst op de lijst van gemeentelijke monumenten.
Het Amsterdamse Bos telt 116 bruggen. Hiervan zijn er 67 ontworpen door deAmsterdamse School-architectPiet Kramer, zoalsBrug 569. Geen van deze bruggen is gelijk. Kramer zocht bij de ontwerpen naar een samenhang tussen constructie, materiaalgebruik, kleurgebruik, de omgeving en vormgeving. Zo zijn er 'ballenbruggen' (in dit bos zijn de ballenbruggen: 516, 519, 520, 530, 531 en 548.), houten bruggen en gekleurde bruggen in opvallende kleuren.
Veel bruggen zijn in de loop der tijd in verval geraakt. In de afgelopen jaren hebben deze bruggen een opknapbeurt ondergaan, waarbij ook de oorspronkelijke kleuren terugkeerden. Een aantal sterk vervallen, niet monumentale, oude bruggen zijn vervangen. Het ontwerp van deze nieuwe 'bosbruggen' refereert aan de brugjes uit de tijd van de vervening die zo ontworpen waren datturfschepen eronderdoor konden varen.[22]
ZieBosbaan voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Een belangrijk onderdeel is deroeibaan, deBosbaan, die in1937 werd geopend. Deze heeft een lengte van 2.200 meter en was toen 72 meter breed. De baan vormde een alternatief voor de rivier deAmstel en deRingvaart van de Haarlemmermeerpolder, waar tot dan toe roeiwedstrijden werden gehouden. Dit is 's werelds oudste kunstmatig aangelegde roeibaan. In 1963 werd de baan verbreed tot 92 meter. Op dit water werden in 1977 deWereldkampioenschappen Roeien gehouden. Om te voldoen aan internationaal geldende wedstrijdvoorwaarden werd de Bosbaan in 2001 verbreed tot 118 meter (8 wedstrijdbanen en een "oproeibaan"). Ten opzichte van de oorspronkelijke baan is de huidige baan als het ware enige streken bakboord gedraaid. Dit is te zien aan de tribune bij de finish die dichter op de baan lijkt te staan.In 2014 is het WK roeien hier opnieuw gehouden.
Op 26 juni 1971, in de nadagen van deflowerpower, organiseerde Berry Visser vanMojo Concerts eenFree Concert in het Bos. Zo'n 40- tot 60.000 bezoekers verzamelden zich om in de stromende regen te luisteren naar optredens van onder anderenPink Floyd,CCC Inc. enHumble Pie. Niet alleen het weer zat tegen. Problemen met de stroomvoorziening leidden tot een vertraging van 3 uur.
Op 29 en 30 april 1972 vond op een veld aan de noordelijke rand van het Bos een groots opgezet jongerenfestival plaats. Het festival werd georganiseerd door het comitéJongeren voor Vietnam, dat zich richtte tegen het pro-Amerikaanse regeringsstandpunt ten opzichte van deAmerikaanse oorlogshandelingen tegen Vietnam. Onder het motto 'Stop Nederlandse steun aanNixonpolitiek, nu!' waren er - alweer in de stromende regen - optredens te zien van tientallen bandjes en cabaretgroepjes. Ook waren er toespraken van de partijvoorzittersAndré van der Louw (PvdA),Dolf Coppes (PPR) enHenk Hoekstra (CPN). Het festival trok zeker 12.000 bezoekers. Het festivalterrein staat sindsdien bekend als 'de Vietnamweide'.
Op 23 juni 1979 was de Vietnamweide opnieuw het toneel van een jongerenmanifestatie. In de 'Nacht van Van Agt' voerden jongeren er actie tegenBestek'81, de bezuinigingsoperatie van hetkabinet-Van Agt I.
Op 10 juni 1986 traden in het Paardensportcentrum de Schotse new-wavegroepSimple Minds en de Engelse bandSimply Red op. Ook dat optreden ging gepaard met regenval. Onder veel betere condities ging op 19 september 1993 hetRacism Beat It-festival van start. Het festival werd gehouden op de speelweide en bezocht door 80.000 mensen. Op 15 juli 2000 vond het dancefeestNew Frontier plaats.Vanaf 2008 vindt jaarlijks het festivalA Day at the Park plaats.
Bezwaarschriften konden niet verhinderen dat in 1994 de Vietnamweide gebruikt werd voor de aanleg van eentennispark.
In 2011 is op het zogehetenLand van Bosse (een voormalig noodlandingsterrein) een festivalterrein aangelegd.[11]
Het Bos kent ook nachtelijke bezoekers met duistere bedoelingen:
Bronnen
Referenties
·
·
