Amsterdam is dehoofdstad vanNederland. De stad ligt aan hetIJ, hetNoordzeekanaal en de monding van deAmstel in de gelijknamigegemeente Amsterdam in de provincieNoord-Holland. Amsterdam is in Nederland de stad met de meeste inwoners (918.117 op 1 januari 2023).[1] De volledigeMetropoolregio Amsterdam telt 2,5 miljoen inwoners.[2] Amsterdam is de op een na grootste stad van Nederland qua oppervlakte met een omvang van 219,3 km², naRotterdam.
Amsterdam dankt zijn naam aan de ligging bij een in de 13e eeuw aangelegdedam in de Amstel. De stad wordt in hetAmsterdams ookMokum genoemd, een bijnaam afkomstig uit hetJiddisch. De stad staat daarnaast al sinds enkele eeuwen bekend als het 'Venetië van het Noorden', een vergelijking die teruggaat op de vele grachten en historische panden die het straatbeeld bepalen van het oude centrum.
De plaats kreeg kort na 1300stadsrechten, werd in 1345 door hetMirakel van Amsterdam eenpelgrimsoord en groeide in deGouden Eeuw uit tot een van de belangrijkste haven- en handelssteden ter wereld. Een toestroom van buitenlanders uit vooral de Zuidelijke Nederlanden, Duitsland en de Scandinavische landen leidde vanaf het eind van de 16e eeuw totstadsuitbreidingen, waaronder de laatste grachten van defortificatie die bekendstaat als degrachtengordel en in 2010 is toegevoegd aan deWerelderfgoedlijst.
De bewoningsgeschiedenis van de plek waar nu Amsterdam is begint ruim 4.600 jaar geleden, aan het eind van deNieuwe Steentijd. Opgravingen uit de periode 2005-2009 onderDamrak enRokin brachten gebruiksvoorwerpen en botten van gebruiksdieren uit die periode aan het licht.[4]
Omstreeks het jaar 1000 (ten tijde van deGrote Ontginning) werd het moerassige gebied, toen Aemestelle genoemd, vanuit deUtrechtse regio ontgonnen. Vanaf verschillende bestaande veenstromen werden aan weerszijden afwateringssloten gegraven en ontstond een boerengemeenschap van landontginners, zoals ook elders in hetveengebied tussenhet Gooi en de Hollandse duinen. Toen het veen als gevolg van ontwatering begon in te klinken, moestendijken worden aangelegd om het inmiddels lager gelegen land tegen het water te beschermen.[5]
Na het ontstaan van deZuiderzee na een reeks stormvloeden in de 11e en 12e eeuw ontstond de brede zeearm hetIJ, waarin deAmstel uitmondde. Dit was een gunstige conditie voor het ontstaan en de groei van de latere stad Amsterdam. Door het opdringen van het zeewater kwamen er ook steeds meer overstromingen. In de 13e eeuw leidde dit tot aanleg van dijken langs de Zuiderzee en het IJ, zoals deSpaarndammerdijk enDiemerzeedijk. Nabij de monding van deAmstel werd waarschijnlijk tussen 1250 en 1275 een dam metsluizen aangelegd, waar Amsterdam zijn huidige naam aan ontleent.[6] Het deel van de rivier buitengaats, hetDamrak, was het begin van deAmsterdamse haven. De rivier aan de andere kant van de Dam werd, deels drooggelegd, hetRokin. Begin 20e eeuw zijn restanten van die dam aangetroffen op de plek tussen hetNationaal Monument en het gebouw vanDe Bijenkorf.
DeOude Kerk is het oudste nog bestaande gebouw van de stad
De oudste vermelding van Amsterdam is in een document van 27 oktober 1275, waarin graafFloris V de bewoners van 'Amstelredamme'tolvrijheid verleent. Over de precieze datum waarop Amsterdam stadsrechten verkreeg is onzekerheid. Een van de mogelijkheden is dat de UtrechtsebisschopGuy van Avesnes de plaats in 1300-1301stadsrechten heeft verleend, dit omdat hij in een handvest uit die tijd spreekt over 'onsen poiteren van Aemstelredamme' (Onze poorters van Amsterdam). Hij noemt de burgers expliciet 'poorters', hetgeen erop wijst dat er stadsrechten waren vergeven. Doch over het exacte tijdstip van de toekenning is weinig meer te zeggen dan dat het tijdstip rond of kort na 1300 ligt.[7]
In 1342 kreeg Amsterdam een nieuw stadsrecht van de Hollandse graafWillem IV.[8] Spoedig daarna volgde detol opbier. De contacten rond de bierhandel metHamburg waren de springplank voor deOostzeehandel en het begin van Amsterdam als handelsstad. In de 15e eeuw was Amsterdam uitgegroeid tot de belangrijkstehandelsstad vanHolland. Toen de stad verder uitbreidde werden ringvormigegrachten gegraven, ter verdediging en voor de waterhuishouding. De huizen werden op een fundering van lange houten palen gebouwd die op de zandlaag onder de drassige bodemlaag steunden. Het gebruik van hout als bouwmateriaal maakte de stad gedurende de middeleeuwen kwetsbaar voor stadsbranden. In1421 werd hierdoor een derde en in1452 zelfs driekwart van de stad verwoest. In1597 en 1679 woedden er in Amsterdam wat kleinere branden.[9]
"Het IJ voor Amsterdam met het fregat 'De Ploeg' " (ca. 1690),Ludolf Bakhuizen
De stad kreeg al snel een traditie van burgerlijk bestuur, met een belangrijke rol voor devroedschap: een college van vooraanstaande burgers die de meeste bestuurders benoemden.
Het stadsbestuur sloot zich in 1578 aan bij de opstand tegen Spanje (Alteratie), vooral vanwege handelsbelangen. Na de inname vanAntwerpen door deSpanjaarden in 1585 kwamen veel inwoners van de Zuidelijke Nederlanden, met hun handelsnetwerk, naar Amsterdam. Naast vele andere factoren speelden hun komst en die vanPortugese Joden een belangrijke rol in wat deGouden Eeuw van Amsterdam en Holland wordt genoemd.
De bevolking van Amsterdam nam in die periode snel toe door een explosieve toestroom van buitenlanders. Omstreeks 1570 telde Amsterdam minder dan 30.000 inwoners, in 1622 was hun aantal gegroeid tot ruim 100.000. Tegen het einde van de17e eeuw overschreed het inwonertal de 200.000 en behoorde Amsterdam metLonden,Napels enParijs tot de grootste steden in Europa. De bevolkingsgroei maakte een grootschalige uitbreiding van de stad noodzakelijk, waaraan de concentrischegrachtengordel met zijn koopmanshuizen enpakhuizen te danken is.
Daarna zwakte de groei van de stad af en omstreeks 1680 kwam een einde aan de bouwactiviteiten. Aan de oostkant van de Amstel was een overvloed aan bouwrijpe grond beschikbaar. Kavels werden uitgegeven aan liefdadigheidsinstellingen en dePlantage werd bestemd als wandelpark. Vanaf halverwege de 18e eeuw daalde het inwoneraantal weer, om circa 1815 een dieptepunt te bereiken met circa 140.000 inwoners.
Polygoonjournaal uit 1930 over de geboorte van de 750.000ste Amsterdammer.Plankaart van hetAlgemeen Uitbreidingsplan uit 1935.
Met het aanbreken van deindustriële revolutie begon een nieuwe periode van expansie. Vernieuwing van de handel, nieuweindustrie en een bevolkingsexplosie die opgevangen werd in de 19e-eeuwse gordel. De bevolking verdubbelde van circa 250.000 omstreeks 1850 tot 510.000 in 1900.
De sociale misstanden waar de industriële revolutie mee gepaard ging maakten Amsterdam tot een centrum van de Nederlandsesociaaldemocratie en leidden tot grootschalige stadsuitbreidingen (Plan Zuid,Plan West enAUP). Tijdens deGrote Depressie in dejaren dertig werd hetAmsterdamse Bos (Boschplan) aangelegd door werklozen. De verlaging van de steunuitkeringen van werklozen in 1934 leidde tot hetJordaanoproer, waarbij vijf doden vielen.
DeTweede Wereldoorlog kostte aan ongeveer 110.000 Amsterdammers het leven. Van de omvangrijke Joodse gemeenschap overleefde het merendeel, ongeveer 75.000 Joden, de bezettingstijd niet. Deverzetsbeweging was in Amsterdam omvangrijk, en bracht groepen voort alsVrij Nederland en het kunstenaarsverzet metGerrit van der Veen.Anne Frank dook in de stad onder en schreef er haar wereldberoemdedagboek. Ook deHongerwinter eiste, zoals in heel West-Nederland, een hoge tol in de stad. De fysieke oorlogsschade bleef uiteindelijk beperkt in vergelijking met steden alsRotterdam enDen Haag. De meeste schade werd veroorzaakt in 1943 door de geallieerdebombardementen op Amsterdam-Noord, waarbij ruim 200 mensen omkwamen.
Ook het maatschappelijke gezicht van de stad veranderde in de decennia na de Tweede Wereldoorlog. In dejaren vijftig had een liberale houding van het stadsbestuur een vroege opkomst vanhomo-uitgaansgelegenheden mogelijk gemaakt, die later gevolgd werd door de maatschappelijkeemancipatie van homoseksuelen, waardoor Amsterdam enkele decennia lang als dehomohoofdstad van Europa gold.
Protesten van de bevolking tegen de metro-aanleg van deOostlijn mondden in 1975 uit in deNieuwmarktrellen.
De grote hoeveelheid protesten en sociale bewegingen in de stad zorgde regelmatig voorrellen en opstanden. In het kielzog van de Parijse studenten-opstanden in dejaren zestig, ontstond in Amsterdam de kunstzinnigeanarchistischeProvobeweging, die tegen deautoriteiten streden metludieke acties, zoals happenings rondHet Lieverdje (Spui), maar ook met hetafsteken van een rookbom tijdens het huwelijk van prinsesBeatrix en prinsClaus in maart 1966. In juni van datzelfde jaar vond een bouwvakkersopstand plaats. Bij deze zogenoemdeTelegraafrellen vielen een dode en tientallen gewonden, waarop de burgemeester en de hoofdcommissaris van politie moesten aftreden. Rellen braken ook uit op 25 augustus 1970 toen het slaapverbod bij hetNationaal Monument op de Dam inging. Drie dagen lang was het onrustig in de stad met her en der opstootjes, gewonden en vernielingen, waarbij een groepmariniers illegaal optrad tegen vooral alternatieve, langharige jongeren. Later zouden de jongeren enhippies niet meer op de Dam maar in hetVondelpark overnachten. Burgers en buurtbewoners kwamen grootschalig in verzet tegen gemeentelijke plannen voor afbraak van de voormaligeJodenbuurten met vervangende nieuwbouw boven de nieuw te bouwenmetrolijn. Een grote demonstratie in 1975 mondde uit in deNieuwmarktrellen.
In dejaren zeventig en tachtig kwamen veel, vooral jonge, nieuwe Amsterdammers uit de middenklassen in verzet tegen het grote tekort aan betaalbare woningen, de hoge leegstand, de verwaarlozing van woningblokken en de verpaupering van 19e-eeuwse wijken. Als protest en als praktische oplossing bezetten ze leegstaande panden, knapten ze op en gingen er wonen. Vanaf beginjaren tachtig vonden herhaaldelijk demonstraties plaats en breed verzet tegen ontruimingen. Veel buurtbewoners sympathiseerden met de krakers. In maart 1980 rolden er tanks door de stad om barricaden tegen een ontruiming van een pand in deVondelstraat te slechten. Een andere climax was hetKroningsoproer op 30 april 1980 ("Geen woning, geen kroning")[10] rondom de plechtigheden inzake de inhuldiging van prinses Beatrix tot nieuwe koningin van Nederland in deNieuwe Kerk op de Dam. Er waren vooral op en rond het Rokin brandende barricades en er werd gevochten tussen deMobiele Eenheid en demonstranten, waarbij zeker 400 gewonden vielen. Ook in de jaren erna waren er regelmatig krakersrellen, maar wel op kleinere schaal. Vreedzaam was de grote vredesdemonstratie tegen kruisraketten op 21 november 1981 met 400.000 deelnemers. Slachtoffers vielen daarentegen wel bij eenbrand in Hotel Polen op het Rokin in mei 1977, waarbij 33 doden vielen. Ook het pand van boekhandelDe Slegte ernaast ging in vlammen op, waardoor een groot aantal waardevolleantiquarische boeken verloren ging.
In dejaren zeventig entachtig werd in de binnenstad begonnen metstadsvernieuwing en trokken zowel gezinnen als bedrijven de binnenstad uit, op zoek naar meer ruimte. De komst van hoogopgeleide en goed verdienende jongeren in hun plaats versterkte het draagvlak voorhoreca en allerlei andere dienstverlenende bedrijvigheid. Vanaf 1984 nam het aantal inwoners na twintig jaar weer toe.
Sinds de jaren 90 zijn ook de randen van de stad omgevormd en uitgebreid. In deBijlmermeer, berucht geworden als kansarme wijk en als locatie van eenvliegtuigramp in 1992, maakten de kenmerkende honingraatflats plaats voor vernieuwing om de woonomgeving te verbeteren. Een andere vernieuwingsoperatie is de omvorming van hetOostelijk Havengebied van vervallen havengebied tot een moderne woonwijk. Tegelijkertijd breidde de stad zich weer naar buiten uit, met bijvoorbeeld de bouw van de nieuwe wijkenDe Aker enNieuw Sloten in het zuidwesten van de stad en, sinds 2000, de ontwikkeling van de wijkIJburg op een aantal kunstmatige eilanden in hetIJmeer. Met de start van de bouw van het zakendistrictZuidas heeft de stad ook een begin gemaakt aan een belangrijke economische stadsuitbreiding.
In 2022 werd het grondgebied van de gemeente Amsterdam weer flink uitgebreid, toen de tot dan toe zelfstandige gemeenteWeesp eraan werd toegevoegd. Dit werd een zogenoemdstadsgebied binnen de gemeente Amsterdam. Het officiële aantal inwoners van de hele gemeente Amsterdam steeg hierdoor in één keer tot boven de 900.000.
Geografie
Topografische kaart van Amsterdam (woonplaats), maart 2014
Topografie
Amsterdam ligt in de provincieNoord-Holland, in het westen van Nederland. Het ligt aan deAmstel en hetIJ. Dehaven van Amsterdam is via hetNoordzeekanaal verbonden met deNoordzee. De waterrijke stad heeft veel grachten, de binnenstad is opgedeeld in ongeveer 90 'eilanden'. Er zijn 31 genummerde sluizen. Van de 1.943 genummerdebruggen en viaducten die de gemeente telt, liggen er 252 in de binnenstad. Hiervan hebben er 902 een naam.[11][12] De binnenstad ligt ongeveer een meter boven zeeniveau en heeft, net als de omgeving, een zeer vlak (polder)landschap. Dit ligt in sommige gevallen enkele meters beneden zeeniveau, zoals deHaarlemmermeer,Buikslotermeer,Watergraafsmeer en deBijlmermeer, die zijn ontstaan doordroogmaking van vroegere meren.
Klimaat
Amsterdam ligt in een gebied met een gematigdzeeklimaat (Cfb), waarbij de weerpatronen sterk worden beïnvloed door de nabijheid van deNoordzee in het westen en de daarmee gepaard gaande westelijk georiënteerde winden en stormen. De wintertemperaturen zijn er mild; gemiddeld boven nul, al isvorst niet ongewoon tijdens periodes met oostelijke of noordoostelijke wind vanuit het Europese binnenland, zoals uitScandinavië enRusland, tot diep inSiberië aan toe. De zomers zijn er warm, maar zelden heet.
Er worden regelmatig dagen met grote neerslag waargenomen, maar de jaarlijkse neerslag komt niet boven de 800 mm uit. De meeste neerslag valt als aanhoudendemotregen of lichte regen. Er kan, bijvoorbeeld bij storm, in één keer een grote hoeveelheid neerslag worden aangevoerd, waarop de pompen rond de stad moeten worden ingezet om het water over te hevelen naar hogere gronden en de zee. De aanwezigheid van veel waterbekkens zorgt ervoor dat bewolkte en vochtige dagen veel voorkomen, met name in de koelere maanden van oktober tot maart.
HetAlgemeen Uitbreidingsplan vanCornelis van Eesteren uit dejaren dertig was de basis voor grootschalige uitbreidingen in westelijke en zuidelijke richting. Door dit uitbreidingsplan kreeg Amsterdam zijn lobben- of scheggenstructuur, waarbij de bebouwde delen in vingervorm uitsteken, afgewisseld door groengebieden (groene scheggen).
De bevolkingsgegevens van Amsterdam worden bepaald voor de gehele gemeente. De oudere gegevens[(sinds) wanneer?] betroffen de gegevens van de toenmalige stad.
Ontwikkeling van het inwonertal
Op 30 november 2019 brak Amsterdam een plaatselijk bevolkingsrecord. De stad telde die dag 873.200 inwoners, meer dan het vorige hoogtepunt in 1959. Daarna was er krimp. Het dieptepunt werd bereikt in 1985; er waren toen nog 675.570 bewoners, waarna er weer groei optrad.[17][18] Sinds 2008 groeide Amsterdam met zo’n tienduizend inwoners per jaar.[19] In 2020 was er voor het eerst sinds 1985 weer sprake van krimp. In het eerste half jaar kromp het aantal inwoners tot 870.373 (juni 2020). Oorzaken zijn het toenemende aantal Amsterdammers dat naar elders verhuist en de verminderde komst vanexpats, die in de jaren daarvoor voor sterke groei zorgden.[20]
Per 24 maart 2022 werd de gemeenteWeesp bij Amsterdam gevoegd.[21][22] Met Weesp erbij is het aantal inwoners gegroeid tot boven de 900.000.[23]
Begin 2022 telde Amsterdam 881.933 inwoners. 43% van de bevolking had twee ouders die in Nederland waren geboren, terwijl 57% ten minste één ouder had die in het buitenland was geboren (in heel Nederland respectievelijk 75% en 25% in 2022). 36,1% van de bevolking bestaat uit mensen met een niet-westerse migratieachtergrond; in heel Nederland is dat 13,7%.[26] In 2007 woonde een wereldwijd recordaantal van 177 verschillende nationaliteiten in de stad.[27] In december 2015 was dit aantal gestegen tot 180.[28]
Amsterdam kent van oudsher een bevolking die steeds weer nieuwe groepen migranten opneemt en integreert tot een nieuwe autochtone eenheid. Om verschillende redenen kwamen vanuit vele landen mensen naar de hoofdstad:Fransen (hugenoten), (protestantse)Vlamingen,Brabanders, Spaans-Portugese en Oost-EuropeseJoden. Zij zochten detolerantie van de stad, Amsterdam kende al vroeg devrijheid van godsdienst. Ook kwamen velen af op de werkgelegenheid: andere mensen uit de Nederlanden,Duitsers enScandinaviërs. Van de 15e tot de 19e eeuw waren inwoners uit hetDuitse Rijk de grootste groepimmigranten in Amsterdam. In 2010 kwamen de meeste mensen die zich nieuw vestigden uitGroot-Brittannië, deVerenigde Staten enIndia.
ToenChina in 1911 een republiek werd, emigreerden veel Chinezen naar het buitenland, waaronder ook een kleine groep naar Nederland. Chinese scheepslui vestigden zich in de Bantammerbuurt, nuAmsterdamse Chinatown. In deze (kleine) Chinese buurt wonen nog steeds wat Chinezen. De nakomelingen van deze eerste Chinese generatie zijn van gemengde afkomst en wonen veelal buiten de Chinese buurt.
Vanaf 1960 werden door Nederlandse bedrijven actief jonge mannen geronseld in arme gebieden inItalië,Joegoslavië, later inTurkije enMarokko om alsgastarbeider naar Nederland te komen. Een deel kwam in Amsterdam te werken.
In de aanloop naar deonafhankelijkheid van Suriname kregen Surinamers het recht te verhuizen naar Nederland en het Nederlanderschap te behouden. Daarvan maakten velen gebruik waarvan een groot deel zich in Amsterdam vestigde: in de nieuwe wijkBijlmermeer, omdat daar veel plaats was, in de Pijp en in Oost.
Vanaf dejaren tachtig veranderde de stad in demografisch opzicht. Doordat in korte tijd veel meer vrouwen gingen werken werd er later getrouwd en kwamen er minder kinderen, er kwamen meer alleenstaanden en meer ouderen. Stijgende huren in de stad, betere lonen, verhoogde woningeisen en betaalbare nieuwbouw in omliggende gemeenten trokken veel Amsterdammers met jonge kinderen naar buursteden alsAlmere,Amstelveen,Haarlemmermeer,Purmerend enZaanstad. Tegelijkertijd vestigden zich in een relatief korte tijd een relatief grote groep migranten uit vooral Turkije en Marokko in een paar oude wijken. Deze veranderden daardoor snel van karakter.
Van de kinderen beneden de 18 jaar had in 2010 meer dan de helft ten minste één ouder die in het buitenland was geboren.[29] In 2006 was minder dan de helft (44 procent) van de inwoners van Amsterdam in de hoofdstad geboren, zo blijkt uit gegevens van hetCentraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In de binnenstad was een derde Amsterdammer van geboorte. De meeste oorspronkelijke Amsterdammers waren in 2006 te vinden in detuindorpenOostzaan,Nieuwendam enBuiksloot.[30]
Sociale verdeling
De laatste groepen instromers hebben geen grote veranderingen gebracht in desegregatie. Gegoede burgers enintelligentsia domineren van oudsher deGrachtengordel en sinds de bouw ervan de wijkZuid. Sinds dejaren tachtig stroomden ze naar deJordaan en de eilanden, waarstadsvernieuwing en huurverhoging de oorspronkelijke, minder gegoede bewoners hadden verdreven.
In 1578 werd in Amsterdam, relatief laat vergeleken bij andere steden in het gewest Holland,de katholieke stadsregering afgezet en sloot de stad zich aan bij de andere Hollandse steden in deOpstand tegen Spanje. De kerken en kapellen kwamen in protestantse handen en iedereen die niet de "gereformeerde" (hervormde) religie aanhing (rooms-katholieken, lutheranen, remonstranten, doopsgezinden) moest zijn toevlucht zoeken inschuilkerken of ontvluchtte de stad, tijdelijk dan wel permanent. Aan het eind van de 16e eeuw en in de 17e eeuw kreeg de stad veel immigranten die andere geloven meebrachten, zoalsSefardische Joden,hugenoten en protestanten uit deZuidelijke Nederlanden. Bekendesefardiem zijn rabbijn en schrijverMenasseh Ben Israel (1604-1657) en filosoofBaruch Spinoza (1632-1677). Hun welvaart kwam onder meer tot uitdrukking in de bouw van dePortugese Synagoge. Amsterdam kende tot in de twintigste eeuw een groot aantal Joden, maar deTweede Wereldoorlog kostte aan een groot deel van hen het leven: 75.000 Joden overleefden de oorlogstijd niet. Wrang is dat de naam Mokum oorspronkelijk door de Joden aan de stad gegeven werd. Later in de twintigste eeuw werden door de komst van immigranten uit onder andere Suriname en Afrikaanse landen nieuwe godsdiensten geïntroduceerd, zoals deislam, hethindoeïsme en hetboeddhisme.
Portugese Synagoge gezien vanuit deJodenbreestraat, op een gravure uit de Fouquet-Atlas (1760-1783). Foto: bma.amsterdam.nl
Voor rooms-katholieken is Amsterdam nog steeds een belangrijk bedevaartsoord. Elk jaar komen in het weekeind na 12 maart gemiddeld zo'n 5.000 bedevaartgangers naar hetSpui en hetBegijnhof, alwaar de huidige Heilige Stede voor hetMirakel van Amsterdam is gelegen. Vanaf het Spui beginnen vervolgens de meesten omstreeks middernacht aan eenStille Omgang door de binnenstad ter ere van dat Mirakel. Amsterdam is bovendien de enige plaats in Nederland met 'erkende' Mariaverschijningen: die aanIda Peerdeman. Ze vonden tussen 1945 en 1959 plaats. Debisschop van Haarlem-Amsterdam erkende de cultus in 2002. Zowel de verschijningen als de bisschoppelijke erkenning zijn echter omstreden; hetVaticaan wijst de verschijningen en de bijbehorende boodschappen nog steeds ondubbelzinnig af. Niettemin komen elk jaar op of rond 31 mei een paar duizend Mariavereerders in Amsterdam bijeen.
Een meerderheid van de Amsterdammers, 56%, verklaarde in 2000 in een enquête zich "niet verwant te voelen" aan een kerkgenootschap of religieuze of levensbeschouwelijke stroming. De religies met de meeste aanhang zijn hetchristendom (17%) en deislam (14%). De gemeentelijke enquête betrof de identificatie en het "gevoel van verwantschap". Bij een onderzoek van het Amsterdamse Bureau voor Onderzoek en Statistiek werd de verwachting uitgesproken dat de islam vanwege de groei van de bevolking met een Marokkaanse of Turkse migratieachtergrond binnen enkele jaren de grootste godsdienst zou zijn.[31] Volgens een in 2010-2014 uitgevoerd onderzoek van hetCentraal Bureau voor de Statistiek rekende 37,7% van de bevolking van de gemeente Amsterdam zich tot een kerkelijke gezindte of een levensbeschouwelijke groepering, terwijl 62,3% van de bevolking niet-confessioneel was.[32] De meeste religieuze personen rekenden zich tot deKatholieke Kerk en deislam (elk afzonderlijk 11,4%), gevolgd door deNederlandse Hervormde Kerk (2,9%), dePKN (2,4%),hindoeïsme enboeddhisme (elk 1%),jodendom en deGereformeerde Kerk (elk 0,8%), terwijl 6,1% zich tot een andere religieuze groep rekende.
Het merendeel van de Amsterdamse scholen is niet-confessioneel (dat wil zeggen vooropenbaar ofalgemeen bijzonder onderwijs), al is het verschil metreligieus onderwijs (56% versus 44%) beperkt.[31]
Amsterdam is dehoofdstad van Nederland vanaf de tijd van het bestuur vanLodewijk Napoleon over Nederland, dat hem door zijn oudere broerNapoleon I was gegeven in 1806. Als hoofdstad van het nieuwe koninkrijk koos hij Amsterdam en na een feestelijke binnenkomst in de stad, kreeg hij op20 april1808 de stadssleutels overhandigd. Deze dag wordt gezien als de eerste dag van Amsterdam als hoofdstad van Nederland. In 1908 werd het honderdjarige jubileum gevierd met een feest van een week lang. In 2008 werd er geen aandacht aan besteed.
Grondwettelijk is Amsterdam de hoofdstad sinds 1983, bij degrondwetsherziening. Na vertrek van de Fransen is het landelijk bestuur weer verplaatst naarDen Haag waar hetparlement en deregering zijn gevestigd.
Degemeente Amsterdam is sinds de herindeling van de stad vanaf 1 mei 2010 verdeeld inzeven stadsdelen. Daarvoor waren er veertien stadsdelen, drie bleven ongewijzigd, terwijl de andere fuseerden tot vier nieuwe stadsdelen.[33] De stadsdelen waren tot 19 maart 2014 als gemeenten georganiseerd en waren ook in belangrijke mate autonome organen. In afwijking van het gemeentelijk model hadden de stadsdelen een (door de Raad) gekozen 'burgemeester'. Het havengebiedWestpoort wordt centraal door de gemeente bestuurd. Amsterdam maakte tot 1 januari 2015 deel uit van deplusregioStadsregio Amsterdam, die 16 gemeenten en ruim 1,3 miljoen inwoners telt. Daarnaast werken de gemeenten samen met de andere gemeenten in de Noordvleugel van deRandstad in deMetropoolregio Amsterdam.
Waar de stad in deGouden Eeuw werd bestuurd doorGroote Heeren kan Amsterdam sinds het ontstaan van het begriplinks alslinkse stad worden bestempeld, al sindsliberalen alsWillem Treub in het bestuur zaten. Vanaf het begin speelt desociaaldemocratie een belangrijke rol in het gemeentebestuur met namen alsWibaut,De Miranda enSchaefer en burgemeesters alsd'Ailly,Van Hall,Polak enVan Thijn. Ook links van deSDAP enPvdA zijn er relatief veel kiezers, verdeeld over meerdere partijen en het anarchistisch gedachtegoed (Domela rond 1900,Provo in dejaren zestig) is ook meestal vertegenwoordigd. Het stadsbestuur vaart soms een eigenzinnige koers ten opzichte van de rest van Nederland, wat heeft geleid tot de uitdrukking 'Republiek Amsterdam'.
Amsterdam heeft een traditie van tolerantie. Deze is geworteld in de noodzaak nieuwe bewoners van het platteland, uit andere steden en andere landen toe te laten om verzekerd te zijn van voldoende arbeidskracht, kennis, innovatie, geld etc. Zo lieten de regenten in de17e en18e eeuwkatholieken,lutheranen en andereprotestanten,joden envrijdenkers een voor die tijd ongekende ruimte, met een bijbehorendevrijheid van drukpers. Golven vanimmigranten hebben zich mede daarom in Amsterdam gevestigd.
Het wapen van Amsterdam met de blauweKeizerskroon.
Hetwapen van Amsterdam bestaat uit drieandreaskruisen, die verticaal onder elkaar staan. Ditzelfde vindt men terug op deAmsterdamse vlag, maar dan horizontaal. De vlag stond vroeger ook wel bekend als het "Driekruis Rood". Als oorsprong van het wapen van Amsterdam wordt door historici het wapen van de familiePersijn genoemd.Jan Persijn was heer van 'Amstelledamme' van 1280 tot 1282. Na deTweede Wereldoorlog werd, als hulde aan het verzet van Amsterdammers, het devies 'Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig' aan het wapen toegevoegd, met koninklijke toestemming van toenmaligkoningin Wilhelmina in1946.
Onderscheidingen
Het gemeentebestuur van Amsterdam kan aan verdienstelijke personen en organisaties onder andere de volgende onderscheidingen toekennen:[34][35]
DeAndreaspenning kan worden uitgereikt aan personen die voor de stad prestaties met een landelijke uitstraling hebben verricht op het gebied van sport, wetenschap, journalistiek, kunst, politiek, economie, media, onderwijs of musea. De penning kan ook worden verleend aan personen die zich minimaal tien jaar als vrijwilliger voor een stichting of vereniging met een maatschappelijk doel hebben ingezet.
De Jubileumpenning van de stad kan worden toegekend wanneer een Amsterdamse vereniging, stichting of andersoortige organisatie een jubileum (vanaf 50 jaar) viert.
HetEreteken van Verdienste van de stad Amsterdam is een onderscheiding die wordt uitgereikt aan personen die zich gedurende 25 jaar hebben ingezet voor een Amsterdamse vereniging, stichting of instelling.
Het is vooral die economische diversiteit die al eeuwenlang de economische kracht van Amsterdam vormt. De ontvankelijkheid voor nieuwigheden (economisch en cultureel klimaat) heeft ervoor gezorgd dat Amsterdam de boot van de nieuwe technologie niet heeft gemist en inmiddels een van de wereldhoofdsteden van deICT-economie is. Heel passend in de Amsterdamse context gaat dat overigens meer over 'toepassing' dan over 'techniek'.
Decreatieve klasse speelt een belangrijke rol in de voortdurende vernieuwing van de Amsterdamse economie. Zij zou dat niet kunnen zonder steun van gelegenheidsdiensten en omringende traditionele dienstverlening.
Amsterdam gold in 2008 als de op vijf na belangrijkste zakenstad van Europa, naLonden,Parijs,Frankfurt,Brussel enBarcelona.[39] Op de ranglijst van de duurste steden ter wereld stond Amsterdam in 2008 op de 25e plaats volgens de jaarlijkse Cost of Living Survey uitgevoerd door Mercer Human Resource Consulting,[40] dezelfde plaats als in 2007.
De stad profiteerde zeer van de vlucht van grote bedrijven uit Londen door debrexit. Dit leidde tot een sterke toename van de transacties op de Amsterdamse beurzen, zodat deze de activiteit in Londen konden overtreffen (in januari 2021 9,2 miljardeuro, tegenover 8,6 miljard in Londen).[41]
De economische activiteiten in Amsterdam concentreren zich in het stadscentrum, waar ruim 80.000 mensen een baan hebben. Vooraladvocatenkantoren en banken hebben een vestiging in degrachtengordel of inAmsterdam-Zuid. Er is een tendens waarneembaar van een verschuiving van bedrijven naar perifere locaties als de omgeving vanstation Sloterdijk, de omgeving van deJohan Cruijff ArenA, nabij hetAmstelstation en deZuidas. Deze gebieden worden gekenmerkt doorhoogbouw. De Zuidas moet uitgroeien tot het tweede centrum van de stad en het nieuwe zakelijk gezicht van Nederland.
Winkelen in de Kalverstraat is een populair uitje voor mensen van buiten Amsterdam. Vooral op de wekelijkse koopzondag in de binnenstad is de toestroom erg groot. Wekelijks passeren meer dan 900.000 mensen de Kalverstraat. Hierdoor is het de drukste straat van Nederland. De straat wordt gekenmerkt door de populaire winkelketens. De hoge huurprijzen zorgen ervoor dat de stad in 2007 op een (met de Karl Johan Gate inOslo gedeelde) 21e plaats van duurste winkelstraten ter wereld stond.[42]
InOud-Zuid bevindt zich deP.C. Hooftstraat, bekend als een van de duurste winkelstraten van Nederland. Er zijn tientallen wereldmerken te vinden in de dure boetieks alsLouis Vuitton,Cartier,Chanel enGucci. Er bestaat blijvend interesse vanuit andere buitenlandse luxemerken om naar Amsterdam te komen, maar velen van hen willen per se in deze betrekkelijk korte straat waardoor een 'wachtlijst' is ontstaan. Wel valt waar te nemen dat de ontwikkeling van de omgeving van de P.C. Hooftstraat in de lift zit.
Hettoerisme in Amsterdam is belangrijk voor de stad; met 5 miljoen bezoekers (2015) was het de op vier na vaakst bezochte stad van Europa. Ook kwamen er jaarlijks een kleine 16 miljoen dagjesmensen naar Amsterdam. In 2016 steeg dit aantal tot 17 miljoen.[43] De groei zet door: in 2019 waren er 23,7 miljoen dagbezoekers en 21,6 miljoen toeristische overnachtingen, in 2023 waren er 25,4 miljoen dagbezoekers en 22,1 miljoen toeristische overnachtingen.[44]
Groei is er ook voor de Amsterdamse musea. Na een decennium waarin diverse musea wegens verbouwingen (gedeeltelijk) gesloten waren, zijn sinds het voorjaar van 2013 alle grote musea weer voor het publiek toegankelijk. Dit heeft zijn weerslag op het aantal bezoekers. Amsterdam ontving in 2014 ruim een half miljoen museumbezoekers meer dan het jaar ervoor, totaal zo'n 12 miljoen. Dit is een verdubbeling ten opzichte van tien jaar daarvoor.[45][46][47] In 2016 ontving hetRijksmuseum 2,2 miljoen bezoekers, hetVan Gogh Museum 2,1 miljoen bezoekers en hetAnne Frank Huis circa 1,3 miljoen bezoekers.[48] Dit zijn tevens de drie drukst bezochte musea in Nederland. Andere druk bezochte musea zijn hetEYE Filmmuseum (711 duizend bezoekers), hetStedelijk Museum (650 duizend),NEMO (620 duizend), deHermitage (meer dan 470 duizend),het Scheepvaartmuseum (292 duizend), hetAmsterdam Museum (495 duizend) en hetJoods Historisch Museum (325 duizend).[48]
HetVan Gogh Museum, jarenlang het drukstbezochte museum van Amsterdam.Rondvaartboten, 2018
Andere toeristische trekpleisters blijven populair. De meest bezochte attractie van de stad blijft een tocht perrondvaartboot door deAmsterdamse grachtengordel. Rondvaartboten trokken in 2007 3,2 miljoen bezoekers en scoorden daarmee als tweede op de lijst van de vaakst bezochte attracties van Nederland. DeEfteling stond op de eerste plaats, met slechts 35.000 bezoekers meer. Onder de toeristen zijn voorts de vele anderemusea, decoffeeshops, derestaurants en deraamprostitutie op deWallen ('Red Light District') populair.
Tot slot profiteert Amsterdam van de opkomst van andere toeristengroepen. De stad doet het bijvoorbeeld goed alscruisebestemming. Deze sector is snel groeiend. Het toerisme naar de hoofdstad in zijn geheel groeit in economisch gunstige tijden gestaag met enkele procenten per jaar. De toeristenstroom naar Amsterdam bestaat sinds 2000 vooral uit Britten, Chinezen, Duitsers, Amerikanen en Japanners. Er is rond 2014 een trend waarneembaar in het aandeel Zuid-Europese toeristen. Op diverse plaatsen en tijdstippen heeft de toeristendrukte inmiddels de grenzen van het absorptievermogen van de binnenstad bereikt.[49]
Dehotelmarkt in Amsterdam groeit gestaag. In 2004 waren er ruim 18.000 hotelkamers met 45.000 bedden beschikbaar. In de regio zijn meer dan 21.000 hotelkamers. Tot 2016 was er een behoefte aan 13.000 hotelkamers meer in de regio. Met de bouw van vooral grote hotels probeert men het kamertekort in de hoofdstad weg te werken. In 2014 waren deze aantallen gestegen tot 413 hotels met ruim 25.000 kamers en circa 55.000 bedden. In de metropoolregio Amsterdam bedragen deze aantallen: 625, 36.000 en 77.000.[50] In 2017 telde Amsterdam 479 hotels met een totale capaciteit van 32.602 kamers en 71.879 bedden.[51]
Volgens critici heeft de grote toevloed van toeristen en dagjesmensen de binnenstad van Amsterdam tot 'openluchtpretpark' gemaakt. Dit wordt door bestuurders niet als wenselijk beschouwd en het heeft meermalen tot actieplannen geleid om de ergste overlast te beperken. Zo zouden toeristen naar andere locaties in de stad moeten worden gelokt, zoalsDe Pijp, het CentrumgebiedZuidoost en op de lange termijn naar deZuidas. De gemeente streeft ernaar een grotere groep cultuurtoeristen en liefhebbers van (moderne)architectuur aan te trekken. De 'Wallen-gerelateerde' attracties dienen om die reden zo veel mogelijk geconcentreerd te worden. Zo werd een populair stripcafé aan het Damrak onder druk van de gemeente gesloten en zijn bijna alle grotere seksshops buiten het Wallengebied verplaatst. Ook werden in grote delen van het centrumbierfietsen in 2017 verboden.
Grote (pop)optredens worden veelal in deAFAS Live (voorheen de Heineken Music Hall), deJohan Cruijff ArenA enZiggo Dome gehouden. Daarnaast zijn vlak bij hetLeidseplein ook de bekende poptempelsParadiso enMelkweg gevestigd, alsmedeDe Balie en hetCity Theater. Dat laatste was van 2007 tot 2012 gesloten vanwege een grootscheepse renovatie.
Aan het begin van de 21e eeuw verrees op het terrein van de oudeWestergasfabriek een nieuw cultuurpark, waar tegenwoordig vele exposities en optredens plaatsvinden.
Tegenover het dalende aantal cafés staat een sinds 2010 sterk stijgend aantalrestaurants, niet alleen in het centrum maar ook in de omliggende stadsdelen, vaak gericht op een jonger publiek (zoalshipsters) en met een hogere kwaliteit voedsel.[56] Daarnaast blijven veel restaurants gericht op (het toenemend aantal) toeristen en heeft Amsterdam de meeste zaken die metMichelinsterren onderscheiden zijn, zoalsYamazato,&samhoud places,Ciel Bleu enLibrije's Zusje. Nieuwe vormen van uit eten gaan zijn eenfood market zoals inDe Hallen en een festival alsRollende Keukens.
Amsterdam staat bekend om de velecoffeeshops, al is hun aantal aanzienlijk teruggelopen: van rond de 400 in 1995 naar 187 in 2014. In 2015 zouden nog eens 70 coffeeshops gesloten worden, hetgeen burgemeester Van der Laan met minister Opstelten had afgesproken om te voorkomen dat in Amsterdam dewietpas zou worden ingevoerd.[57] Enkele bekende coffeeshops zijnMellow Yellow,The Bulldog, Abraxas en de Dampkring.
In 2007 werden in Amsterdam meer dan 140 evenementen georganiseerd.[58] Enkele bekende lokale evenementen zijn in maart de religieuzeStille Omgang, hetHolland Festival voor de kunsten in juni, dePride Amsterdam, eenlgbtiq-evenement in augustus waar de bekende botenparade door de grachten onderdeel van is. In 2016 viel dit evenement samen met deEuroPride, die ook in 1994 in Amsterdam gehouden was. Later in augustus is er hetGrachtenfestival Amsterdam (waarvan hetPrinsengrachtconcert een van de meer dan 250concerten is) en de driedaagseUitmarkt.
Koningsdag wordt in Amsterdam uitbundig gevierd, met (tot 2017) een kermis op de Dam en een grotevrijmarkt. Tijdens deNationale Dodenherdenking op 4 mei worden kransen gelegd bij hetNationaal Monument op de Dam en vele andere herdenkingsmonumenten in de stad.
Erg populair zijn ook de uiteenlopendemuziekfestivals die op vele locaties in de stad gehouden worden: hun aantal steeg van 69 in 2012 naar 91 in 2013.[59] In 2016 telde Amsterdam in totaal 195 festivals, waarvan 125 muziekfestivals. Het aantal foodfestivals, die met name in de zomer rondom allerlei soorten eten en drinken worden gehouden, was binnen drie jaar naar 28 gestegen. Daarnaast waren er in 2016 nog 42 filmfestivals, die vooral in het voor- en najaar populair zijn en waarvan ongeveer de helft niet ouder dan 5 jaar is.[60] Onder meer door klachten van omwonenden, minder geschikte locaties en strengere regelgeving daalde het aantal muziekfestivals van 133 in 2016 naar 100 in 2018. Het aantal foodfestivals liep terug van 32 naar 24.[61]
Amsterdam telt een aantal grote sportclubs. Het bekendst is de voetbalclubAFC Ajax, die onder meer 36landstitels en vier Europa Cups 1 op zijn naam heeft staan. De thuishaven van deEredivisieclub is deJohan Cruijff ArenA, die in 1996 het stadionDe Meer verving en met een capaciteit van 55.500 het grootste stadion van Nederland is. Met dit stadion was Amsterdam speelstad bij hetEK voetbal van 2000 en2020 (gespeeld in 2021). Onder meer het ijshockeyteamAmstel Tijgers, het honkbalteamAmsterdam Pirates, het basketbalteamBC Apollo en de hockeyteamsAmsterdamsche H&BC enPinoké komen eveneens uit op het hoogste niveau binnen hun sporttak, evenals de americanfootballteamsAmsterdam Crusaders enAmsterdam Panthers. AmericanfootballteamAmsterdam Admirals deed vanaf de oprichting in 1995 mee aan deNFL Europe, maar hield bij de opheffing van die competitie in 2007 op te bestaan.
Het Parool, opgericht tijdens deTweede Wereldoorlog als verzetskrant, is een landelijk verschijnend dagblad, maar met de nadruk op Amsterdam; de oplage lag anno 2016 tussen de 60.000 en 80.000.[62] In 2020 had Het Parool doordeweeks een gedrukte oplage van ongeveer 45.000 exemplaren en op zaterdag van 95.000. De website werd dagelijks zo'n 300.000 keer bezocht.
De Courant/Nieuws van de Dag was tot 1998 een andere op Amsterdam gerichte krant en kopblad vanDe Telegraaf een Amsterdamse krant met (volgensHOI, Instituut voor Media Auditing) een totaal betaalde gerichte oplage van 353.000 exemplaren (2018). Begin deze eeuw was de oplage nog iets meer dan 800.000.
HetAlgemeen Handelsblad, waar later hetNRC Handelsblad (te Rotterdam) uit voortkwam, werd opgericht in Amsterdam (en is in december 2012 daar teruggekeerd). Met een oplage van ongeveer 200.000 exemplaren is deNRC de op drie na grootste betaalde krant van Nederland, naDe Telegraaf, hetAlgemeen Dagblad ende Volkskrant.
De A3 was een geplande weg vanaf de Ringweg Zuid naarRotterdam. Deze is echter nooit aangelegd. Het hiervoor aangelegde dijklichaam inBuitenveldert is in de jaren tachtig afgegraven en de vrijgekomen ruimte is gebruikt voor woningbouw.
Mede door het groeikernenbeleid en de sterke concentratie van economische activiteiten in de netwerkstad Amsterdam, zijn de snelwegen het dagelijks toneel van files. Er is in de periode na 2005 gewerkt aan een capaciteitsuitbreiding. Zo is deWestrandweg aangelegd en in 2013 geopend, is er eentweede Coentunnel gebouwd, worden deA10-Zuid enGaasperdammerweg verbreed en is de verbinding naar Almere sterk uitgebreid.
Verkeersdrukte anno 1928 in het centrum van Amsterdam
Het Centraal Station verwerkte in 2009 dagelijks 186.607 in- en uitstappers. In 2018 waren dat er 192.178. Het is daarmee het op een na drukste station van Nederland.[65] In 2023 waren er 178.501 reizigers.[66]
De stations Sloterdijk en Zuid hadden in 2018 respectievelijk 58.800 en 60.819 in- en uitstappers.[67] In 2023 waren er respectievelijk 55.902 en 61.390 in- en uitstappers.[68]
Ten zuidwesten van Amsterdam, in de gemeenteHaarlemmermeer, ligt de internationaleluchthaven Schiphol. Deze luchthaven is erg belangrijk voor dewerkgelegenheid onder de Amsterdammers. Er werken 57.000 mensen. Ook zijn er door Schiphol rond de 50.000 indirecte arbeidsplaatsen. De stad heeft aan de luchthaven een deel van haar economische positie op Europees niveau te danken. Bedrijven met een vestiging in de hoofdstad noemen de luchthaven dikwijls als een van de grote kwaliteiten van de stad, en een motief om zich aldaar te vestigen.
De luchthaven verwerkte in 2012 meer dan 51 miljoen passagiers en is daarmee de vijfde luchthaven van Europa.[69] In 2015 was het aantal passagiers gestegen tot 58 miljoen en werd er 1,6 miljoen ton vracht verwerkt.[70] In 2019 was het aantal passagiers 71.700.000, er waren 496.826 vliegtuigbewegingen. In 2024 waren er 66,8 miljoen passagiers en 495.000 vliegtuigbewegingen.[71]
Wat vrachtvervoer betreft is Schiphol de derde in grootte binnen Europa. De luchthaven is tevens erg groot in termen van het aantal verbindingen (meer dan 200) dat ze verzorgt. De hoofdgebruiker van de luchthaven is het bedrijfAir France-KLM, veelal met toestellen van deKLM. Ook prijsvechterseasyJet enTransavia gebruiken Schiphol alshub.
Scheepvaart
Dehaven van Amsterdam is na die vanRotterdam de belangrijkste van Nederland. Het is de vierde haven binnen Europa, al verschilt het in omvang niet veel ten opzichte van een handvol andere middelgrote Europese havens. Met de Amsterdamse haven worden meestal de havens langs hetNoordzeekanaal bedoeld: de havens van Amsterdam,Beverwijk,Velsen/IJmuiden enZaanstad. Naast het goederenvervoer is er ook passagiersvervoer metcruiseschepen die hun aanlegplaats hebben bij dePassenger Terminal Amsterdam aan hetIJ. Het beheer van de haven is in handen van Haven Amsterdam.
Amsterdam staat erom bekend dat er goede faciliteiten zijn voorfietsers. Er zijn ruim 881.000 fietsen[72] in de stad (januari 2012); bijna 40% van alle verplaatsingen met een vervoermiddel binnen Amsterdam vindt plaats per fiets.[73]
Stads- en streekvervoer
Bijna alle delen van de stad Amsterdam zijn te bereiken met hetopenbaar vervoer. Zo'n 30% van alle verplaatsingen met een vervoermiddel binnen Amsterdam vindt hiermee plaats.
Amsterdam trein- en metroroutes en -stations, plus tramroutes
Verschillende stadsdelen van Amsterdam zijn te bereiken per metro. Er zijn sinds 2018 vijf metrolijnen in Amsterdam: deRinglijn (50), deRinglijn (51), deNoord/Zuidlijn (52), deGaasperplaslijn (53) en deGeinlijn (54). In 2002 startte de aanleg van een nieuwe metrolijn dwars door het centrum van de stad, deNoord/Zuidlijn. Dit is het tweede ondergrondse traject dat in de hoofdstad werd aangelegd. De ontwikkelingen in ondergrondse metrobouw hebben decennialang stilgelegen naar aanleiding van de zeer hoge kosten en het hevig volksverzet bij de bouw van de in de jaren zeventig aangelegdeOostlijn. De Noord/Zuidlijn is na een bouwtijd van meer dan vijftien jaar in gebruik genomen op 22 juli 2018. Het tracé loopt vanstation Noord viaCentraal Station naarstation Zuid.
In de binnenstad en het buitengebied ten zuiden van het IJ rijdentrams op 14 dagtramlijnen (en een spitslijn) en in de hele stad 24dagbuslijnen. Over het IJ varen zevenveerdiensten voor fietsers en voetgangers, die gratis zijn. Verder rijden er ook duizendentaxi's[74]en sinds 2006 enige tientallenfietstaxi's. Amsterdam heeft het grootste aantal taxi's van Nederland. De grootste taxicentrale van de stad is deTaxi Centrale Amsterdam (TCA).
Amsterdam is halteplaats voor een groot aantal internationale buslijnen van verschillende maatschappijen. Deze lijnen hebben hun haltes op plaatsen aan de rand van de stad, waar goede OV-voorzieningen naar het centrum aanwezig zijn. De grootste halteplaatsen zijn:
.jpg)
%2c_Begijnhof_--_2015_--_7215-8.jpg)
.jpg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.jpg)
_-_2024-11-25_-_4.jpg)
_on_route_13%2c_September_2007.jpg)
