| Amos Oz | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
Amos Oz in Brussel, september 2005 | ||||
| Algemene informatie | ||||
| Geboren | 4 mei1939 | |||
| Geboorteplaats | Jeruzalem[1] | |||
| Overleden | 28 december2018 | |||
| Overlijdensplaats | Petach Tikwa | |||
| Geboorteland |  Israël | |||
| Werk | ||||
| Jaren actief | 1965-2018 | |||
| Dbnl-profiel | ||||
| (en)IMDb-profiel | ||||
| Website | ||||
| ||||
Amos Oz (Hebreeuws: עמוס עוז), geboren alsAmos Klausner (Hebreeuws: עמוס קלוזנר) (Jeruzalem,4 mei1939 –Tel Aviv,28 december2018), was eenIsraëlischschrijver,journalist,essayist enintellectueel.
Amos Oz werd in 1939 alsAmos Klausner geboren in Jeruzalem en woonde als enig kind met zijn literair geïnteresseerde, meertalige ouders in een kleine woning inKerem Avraham, een joodse wijk buiten de oude stad. Zijn ouders waren in de jaren '30 naar het BritseMandaatgebied Palestina geëmigreerd vanuitLitouwen en het huidigeOekraïne en ontkwamen zo aan deholocaust.
Op zijn veertiende, twee jaar na de zelfmoord van zijn zwaar depressieve moeder, verliet de jonge Klausner het ouderlijk huis en vestigde zich in de sinds 1905 bestaandekibboetsHulda in het midden van Israël. Alhoewel zijn oudersrechtse, niet-religieuzeZionisten waren en een broer van zijn grootvader zelfs presidentskandidaat was tegen desocialistChaim Weizmann, stapte de jonge Amos over naar hetSocialistisch Zionisme. In de jaren '90 zou Oz deIsraëlische Arbeiderspartij verlaten en ondersteunend lid worden van delinkse partijMeretz die in 1992 is opgericht.
Kort na zijn aankomst in Hulda veranderde hij zijn achternaam in Oz, watkracht betekent in hetHebreeuws. Daar ontmoette hij in 1960 zijn vrouw Nily, met wie hij drie kinderen kreeg. Als lid van deze kibboets zette hij zijn eerste literaire stappen, ontving zijn eerste prijzen, deed er zijn militaire dienst, schreef er zijnbestsellerMijn Michaël, en studeerde literatuur en filosofie, waarna hij tijd kreeg om te doceren en te schrijven.
In 1986 verhuisde de familie naar de woestijnstadArad, niet ver van deDode Zee, omwille vanastma-problemen van een van zijn kinderen. Tot 2014 was hij professor Hebreeuwse literatuur aan deBen Goerion Universiteit vanBeër Sjeva in deNegev-woestijn, dit instituut beheert ook een speciaalarchief met zijn handschriften en brieven.
Daarna verhuisde hij naarTel Aviv. Hij overleed er in december 2018 aan de gevolgen vankanker en werd begraven in de kibboets Hulda.[2]
Oz publiceerde veertig boeken in hetHebreeuws, waaronder veertienromans, vijf verzamelwerken metkortverhalen en novelles, tweekinderboeken, twaalf verzamelingen van artikelen enessays, en daarnaast ongeveer 450 losse artikelen en essays. Zijn werk is vertaald in 45 talen, waaronderArabisch enChinees. Vrijwel al zijn boeken zijn in het Nederlands vertaald.
Hij vormt met David Grossman en A.B. Yehoshua de grote drie van de Israëlische literatuur. Amos Oz is een begenadigd verteller die erg gedetailleerd kan schilderen en formuleren. Tegelijk verklaart hij aldus de Joodse leefomgeving en mentaliteit aan de lezer.Een verhaal van Liefde en Duisternis uit 2002 illustreert dit op meesterlijke wijze, zijn memoires in de vorm van een roman. Het werkPanter in de Kelder behandeltloyaliteit en verraad in de tijd van hetBritse mandaat over Palestina. Vriendschap met een Engelse soldaat wordt door Joodse medestrijders gezien als verraad. Oz laat hier blijken dat loyaliteit aan deJoodse staat geen zwart-witkwestie is.
"Amos Oz weigerde het ene te kiezen met uitsluiting van het andere. De tegenstander was niet de Palestijn of de jood, maar de fanaticus. Zijn hele werk, het literaire en het politieke, is van die overtuiging doortrokken".[3]
Vanaf haar ontstaan begin jaren 80 was Oz aanhanger van deIsraëlischevredesbeweging. In zijn essays pleitte hij onafgebroken voor eentweestatenoplossing: Israël naast Palestina. In een fraaie metafoor omschreef hij die twee "als gevangene en cipier aan elkaar vastgeketend. Na zoveel jaar is er bijna geen verschil – de cipier is niet vrij en de gevangene is niet vrij." Om daarin verandering te brengen, wilde Oz dat Israël dekolonisten aan banden legde en de Palestijnen tegemoetkwam. Hij hoopte dat zij op hun beurt positief zouden reageren op een moedige stap als het ontruimen van deGazastrook. Graag citeerde hij het Arabische gezegde: "Met één hand kun je niet klappen." De vrede waarnaar Oz hartstochtelijk verlangde, is er tijdens zijn leven niet gekomen.
Hij ontving tal van onderscheidingen en prijzen, onder andere de FransePrix Femina en lidmaatschap van hetLegioen van Eer, de DuitseHeinrich Heineprijs en de SpaansePrinses van Asturiëprijs.
In 2005 ontving hij inFrankfurt am Main de prestigieuzeGoetheprijs, een driejaarlijkse prijs voor uitmuntendheid in de literatuur. In mei 2008 kreeg hij eeneredoctoraat van deUniversiteit Antwerpen.
Amos Oz won in 1998 deIsraëlprijs voor literatuur. Zijn autobiografische romanEen verhaal van liefde en duisternis uit 2002 werd in 2015 verfilmd. De regie was in handen van de bekende actriceNatalie Portman, die ook de hoofdrol vertolkte. Het verhaal handelt over de jeugd van Oz in de begindagen van de staat Israël en de relatie tot zijn moeder. Volgens zijn Engelstalige uitgeverBertelsmann is zijn boekMijn Michael een van de honderd meest verkochte boeken in de 20e eeuw.
Oz werd vaak genoemd als een kanshebber voor deNobelprijs voor Literatuur, maar won deze uiteindelijk niet.[4]
Sinds1967 was hij een prominente voorvechter van eenTweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijns conflict. Oz maakte zowel deZesdaagse Oorlog (1967) als deJom Kipoeroorlog (1973) mee in hetIsraëlisch defensieleger, oorlogservaringen die mede bepalend waren voor zijn politieke stellingname. In 1978 was hij een van de oprichters van de vredesbewegingPeace Now.
In zijnessayHoe genees je een fanaticus (2004) prikte hij de wijd verbreide opvatting door als zou het conflict in het Midden-Oosten vooral overreligie,cultuur oftraditie gaan. Het gaat volgens Oz overland, en daarom is het enkel op te lossen doorcompromissen te sluiten. Israël moest volgens hem accepteren dat de Palestijnen hun eigen staat zouden krijgen.
In juni 2010 schreef hij in een opiniestuk: "Hamas is niet slechts een terroristische organisatie. Hamas is eenidee, een wanhopig en fanatiek idee dat kon groeien dankzij de verwoesting en de frustratie van vele Palestijnen. En geen enkel idee is ooit verslagen met geweld ... Om een idee te overwinnen moet je met een beter idee komen, een dat aantrekkelijk en aanvaardbaar is ... Israël moet eenvredesverdrag sluiten met presidentMahmoud Abbas en zijnFatah-regering op de West Bank".[5]
In maart 2011 stuurde Amos Oz naar de invloedrijke en beruchte gevangeneMarwan Barghouti, leider van deIntifada en van deTanzim militie, in Israël veroordeeld tot vijf maal levenslang, de Arabische vertaling van zijn boekEen Verhaal van Liefde en Duisternis met als geschreven opdracht in het Hebreeuws: "Dit verhaal is ons verhaal, ik hoop dat je dit leest en ons zal begrijpen zoals wij jullie begrijpen. Ik hoop je buiten en in vrede te ontmoeten, de Uwe, Amos Oz." Dit gebaar werd fel bekritiseerd door de rechtse Israëlische politieke partijen en personaliteiten.
Tijdens de viering ter ere van zijn 75ste verjaardag in mei 2014, noemde Amos Oz dejoodseextremisten, auteurs van een golf vanracistische daden tegen christenen en moslims,Hebreeuwseneonazi's. "Onze neonazi-groepen genieten de steun van een aantal nationalisten en racistischewethouders, en ook vanrabbijnen, die hen naar mijn mening eenpseudo-religieuze rechtvaardiging geven".[6]
In 2016 hield hij een afscheidsrede tijdens de staatsbegrafenis vanShimon Peres met wie hij bevriend was. Daarin hield hij onder andere - de dialoog met zijn vriend Shimon voortzettend - een vurig pleidooi voor vrede met de Palestijnen.[7]
Alleen titels van in het Nederlands vertaalde boeken zijn opgenomen (met jaartal van eerste vertaling).
Amos Oz in deInternet Movie Database
