HetAfrikaans is eenWest-Germaanse taal die hoofdzakelijk inZuid-Afrika enNamibië wordt gesproken. De taal is eendochtertaal van hetNederlands, ontstaan uit zeventiende-eeuwseNederlandse dialecten en werd historischKaaps-Hollands genoemd. Waarschijnlijk is 90 tot 95 procent van de woordenschat van Nederlandse origine. Zowel grammaticaal als in woordenschat is de taal beïnvloed door hetPortugees, hetFrans, hetMaleis, deBantoe-talen, deKhoisan-talen en tegenwoordig ook door hetEngels. De grootste verschillen tussen het Afrikaans en Nederlands zijn dan ook de spelling,morfologie en grammatica.
Deze tweeNederfrankische talen zijn onderling verstaanbaar. Voor Nederlandstaligen is het gemakkelijker om Afrikaans te verstaan dan omgekeerd,[1] maar het tegenovergestelde wordt ook weleens beweerd.[2]
Met bijna 7 miljoen moedertaalsprekers inZuid-Afrika, 13,5% van het totale aantal inwoners, is het de op twee na grootste taal van het land, naZoeloe enXhosa. BlankeAfrikaners vormen ongeveer 40% (2,7 miljoen) van de sprekers, de rest is overwegend 'kleurling' (3,4 miljoen). Verder hebben nog 600.000 Afrikanen en 59.000 Indiërs de taal als huistaal. Sinds 1996 is het aantal blanke sprekers vrijwel constant, maar de andere groepen groeien.[3]
Het is een meerderheidstaal in het westelijke deel van het land, respectievelijk de provinciesNoord-Kaap enWest-Kaap en is de moedertaal van de meestekleurlingen en blanken.
In het buurlandNamibië heeft 11% van de inwoners het Afrikaans als moedertaal. Deze zijn vooral te vinden in de hoofdstadWindhoek en de zuidelijke provinciesHardap en!Karas. De taal wordt echter ook als omgangstaal (lingua franca) gebruikt en is als dusdanig de grootste taal van het land, hoewelEngels de officiële taal is. Ook zijn er inAustralië,Botswana,Canada,Nieuw-Zeeland, hetVerenigd Koninkrijk en deVerenigde Staten migranten uit Zuid-Afrika en (in mindere mate) Namibië die het Afrikaans alsmoedertaal spreken.
Het Afrikaans is ontstaan uit bepaaldeNieuwnederlandsedialecten die werden gesproken door vooralVlaamse en mogelijk ook Poolsekolonisten die zich in deKaapkolonie vestigden na de stichting vanKaapstad in1652, vermengd met hieruitgecreoliseerdHollands, gesproken door inheemse bewoners (onder meer deKhoikhoi ofwel Hottentotten), andere kolonisten (Fransen, Duitsers) en aangevoerde Maleis- en Portugeestalige slaven.[4] Het Nederlands van de zeventiende eeuw werd dus geëxporteerd naar een geheel nieuw gebied, waar het zich in een nieuwe gemeenschap onder diverse invloeden deels zelfstandig verder ontwikkelde. De ontwikkeling van wat van oudsher dezelfde taal was in hetmoederland van de kolonisator ging natuurlijk ook verder, zij het op een minder dramatische wijze.
Het Afrikaans kan dus in beginsel niet anders dan een dochtertaal van het Nieuwnederlands worden genoemd. Volgens de meeste taalkundigen vertoont het ook trekken van een creooltaal (creooltalen wijken in de regel sterker af van hunvooroudertaal dan dochtertalen),[5] en het wordt dan ook wel alssemi-creool aangeduid.[6] Een voorbeeld is de schrijverAdriaan van Dis, die uit eigen ervaring Afrikaans vergelijkbaar vindt met de in Nederlands-Indië ontstanePetjo creooltaal. De (gedeeltelijke) creolisering van het Afrikaans vond waarschijnlijk vooral plaats bij de variëteiten die door de lagere socio-economische klasse werden gebruikt. Sommige taalonderzoekers zijn van mening dat onder diezelfde klasse hetMaleis Portugees als eenlingua franca heeft gediend.[7]
De variëteiten van het Afrikaans zoals die door de hogere socio-economische klasse werden gesproken, hebben daarentegen weinig invloed van andere talen ondergaan. De invloed van vreemde talen op het latere Standaardafrikaans was gering. Een belangrijksyntactisch kenmerk is dat het Afrikaans een zogehetenSVO-taal is gebleven (zieV2 (taalkunde)). Dit kenmerk (afwijkend in bijzinnen) deelt deze taal dus met het Nederlands en andere talen uit de Germaanse familie.
De Afrikaansestandaardtaal die zich in Zuid-Afrika apart ontwikkelde stond onder invloed van het Standaardnederlands, dat tot in de 19e eeuw als schrijf- en kerktaal werd gebruikt (zie ookdaktaal). Het Afrikaans zelf werd tot aan het begin van de 20e eeuw ook 'Nederlands' genoemd.[8] De uitkomst van de gescheiden ontwikkeling zijn twee sterk verwante cultuurtalen die men thans alszustertalen zou kunnen bestempelen, daarmee aangevend dat er geen statusonderscheid bestaat.[9] (Zie ook[10] voor een wat geprononceerde stellingname.)
De sterke verwantschap tussen het Afrikaans en het Nederlands geniet echter nog altijd een zekere officiële erkenning, hetgeen blijkt uit het volgende: als een Nederlandsambassadeur aangesteld wordt, overhandigt hij degeloofsbrieven van zijn staatshoofd aan de ontvangende staat. De geloofsbrieven van een Nederlands ambassadeur zijn steeds in hetFrans opgesteld, als courante diplomatieke taal, tenzij hetNederlands in de ontvangende staat een officiële taal is. Dat laatste is natuurlijk het geval inBelgië enSuriname, maar ook de geloofsbrieven van de Nederlandse ambassadeur in Zuid-Afrika zijn in het Nederlands.
Het is niet duidelijk uit welke Nederfrankische dialecten het Afrikaans zich precies heeft ontwikkeld. Er zijn vooral veelHollandse grammaticale kenmerken en klanken in het Afrikaans terug te vinden, naast enkeleWest-Vlaamse invloeden. Eerder werden ookZeeuwse invloeden verondersteld, maar deze hypothese is doorD.C. Hesseling op grond van migratiecijfers weerlegd.[11]
Het Nederlands kwam aan in het Afrikaanse continent toenJan van Riebeeck in 1652 bijKaap de Goede Hoop een kolonie stichtte. Toen begon ook de geschreven geschiedenis vanZuid-Afrika. De Kaapkolonie groeide snel en vooral Nederlanders en Vlamingen, maar ook veel Duitsers en Fransen, kwamen in opdracht van deVOC in de kolonie wonen. De laatsten leerden het Nederlands al snel aan; ook hun namen werden vaak vernederlandst. De bevolkingsgroep die zo ontstond, noemde zich na verloop van tijdAfrikaners (de Engelsen noemden hen later ook Boeren). Vanaf 1740 begon de spreektaal een eigen leven te leiden. Het Nederlands veranderde doordat het door andere talen werd beïnvloed, zoals hetMaleis van deMaleiers, die door de Nederlanders als werkkrachten naar Zuid-Afrika waren gebracht. De schrijftaal bleef echter tot 1925 geheel gebaseerd op het Europese Nederlands. Er was intussen wel een eigen vorm van Nederlands ontstaan, het "Kaaps-Nederlands".
Plakkaat met twee citaten van dichters in het Afrikaans
Toen deKaapkolonie in Britse handen overging, werd het Engels de officiële taal. De Boeren trokken steeds verder het binnenland in. Hier stichtten zij drie staten, deOranje Vrijstaat, deTransvaal en deRepubliek Natalia, waar het Nederlands de officiële taal werd. Er woedden twee hevige oorlogen tegen de Britten, die de Boeren uiteindelijk zouden verliezen. De Boeren waren sterk voor het behoud van hun taal en hun tradities. In 1854 werd het Nederlands de officiële taal van deOranje Vrijstaat. In 1882 werd het Nederlands naast het Engels erkend in het Kaapse parlement. In 1888 werd het Nederlands erkend als officiële taal van deZuid-Afrikaansche Republiek, het latere Transvaal. Van 1910 tot en met 1961 waren het Nederlands en het Engels samen de officiële talen van Zuid-Afrika, in 1925 werd het Afrikaans gelijkgesteld aan het Nederlands. Bij het uitroepen van de republiek in 1961 werd Afrikaans samen met het Engels als officiële taal bestempeld. Het gelijkheidsprincipe van het Afrikaans met het Nederlands bleef nog tot 1983 bestaan. Waar in wetteksten nog over Nederlands werd gesproken kon men Afrikaans lezen en andersom; ze werden als synoniemen beschouwd. Pas in 1983 is het Nederlands definitief uit de grondwet geschrapt.
In de 20e eeuw werd de Afrikaanse woordenschat onder andere door het vormen van vele nieuwesamenstellingen uitgebreid van 50.000 naar ca. 750.000 woorden, nadat de taal eerst de functie van ambtelijke taal had gekregen, waardoor ze in het onderwijs, het bestuur, de literatuur, de kunst en de wetenschap kon worden gebruikt.[12]
Geografische spreiding van het Afrikaans in Zuid-Afrika: aandeel Afrikaanstaligen in de bevolkingGeografische spreiding van het Afrikaans in Zuid-Afrika: dichtheid van de Afrikaanstalige bevolking
Afrikaans is de derde taal van Zuid-Afrika, naZoeloe enXhosa. Bij de Zuid-Afrikaanse volkstelling in 2001 bleek Afrikaans voor 13% van de bevolking de thuistaal te zijn. Van de circa zes miljoen Zuid-Afrikanen die bij de volkstelling in 2001 thuis Afrikaans spreken is 42,4% blank. 53% van de Afrikaanstaligen iskleurling. Van alle blanken spreekt 59% Afrikaans en 39% Engels. Van alle kleurlingen spreekt 79% Afrikaans en 19% Engels.
In dat jaar werd ook in Namibië een volkstelling gehouden, waaruit bleek dat ongeveer 11% van de bevolking thuis Afrikaans spreekt. Zowel in Zuid-Afrika als in Namibië zijn er daarnaast veel mensen die Afrikaans als tweede of derde taal spreken. In Namibië is het zelfs de gemeenschappelijke taal tussen de bevolkingsgroepen. Ongeveer 60% van de blanken in Namibië spreekt Afrikaans, 32% Duits, 7% Engels en 1% Portugees.Republikein, de grootste krant van Namibië, is Afrikaanstalig.
Geografische spreiding van het Afrikaans in Namibië
Tussen 1740 en 1850 werdZuidwest-Afrika, het tegenwoordigeNamibië, meer en meer gekoloniseerd door landbouwers, waarvan een flink deel van de blanke boeren Afrikaans-Hollands spraken. Afrikaans was ook de taal voor handelsreizigers die het binnenland verbonden met de zee.[13] Mede door het Zuid-Afrikaanse bestuur over Zuidwest-Afrika is het Afrikaans in dat land de meest gebruikte taal. Tot 1990 had het daar ook een officiële status samen met het Duits en het Engels (eveneens talen van voormalige kolonisatoren).
In Zuid-Afrika concentreren de Afrikaanstaligen zich in het westen. De hele westelijke helft van het land (provinciesNoord-Kaap enWest-Kaap en het westelijke deel vanVrijstaat enOost-Kaap) is in meerderheid Afrikaanstalig. Hier concentreren zich de kleurlingen, maar met name in West-Kaap wonen ook veel blanken. In de oostelijke helft van het land bevinden de Afrikaanstaligen zich vooral in de stedelijke centra (Pretoria,Bloemfontein,Vereeniging,Welkom,Potchefstroom,Klerksdorp,Krugersdorp) en verspreid op het platteland (deBoeren). In Namibië wonen de Afrikaanstaligen vooral in de zuidelijke helft van het land. Het is de meest gesproken taal in de zuidelijke regio'sHardap (44%) en!Karas (40%), de tweede taal in de hoofdstadregioKhomas (24%) enErongo (22%) en de derde taal inOmaheke (12%).
Het Afrikaans heeft verschillende dialecten, verspreid over Zuid-Afrika en Namibië. Sommige dialecten hebben meer moderne Nederlandse invloeden ondergaan dan andere, doordat ze meer in contact waren met het Europese Nederlands. De volgende hoofddialecten van het Afrikaans worden onderscheiden:
De Afrikaansewoordenschat lijkt sterk op die van hetNederlands. Nederlandstaligen kunnen met weinig moeite Afrikaans lezen en andersom. Het Afrikaans heeft tevens een aantal 17e- en 18e-eeuwse Nederlandse woorden behouden die in het moderne Nederlands niet meer gangbaar zijn (iets soortgelijks gaat op voor bijvoorbeeld hetAmerikaans-Engels, dat een aantal in hetBrits-Engels verouderde woorden heeft behouden):
Sommige woorden uit Nederlandse en Vlaamse dialecten, die in Nederland en Vlaanderen niet tot de standaardtaal behoren,[bron?] zijn wel opgenomen in het kernlexicon van het Kaaps-Nederlands en Afrikaans:
Kaaps-Nederlands
Nederlands
bees
rund (van beest)
kuier ('n besoek aflê)
kuieren (een bezoek brengen)
soos
zoals
spog
pochen
swyn, vark
zwijn, varken
vat
nemen (van vatten)
De Afrikaanse woordenboetie enboeta vinden hun oorsprong heel waarschijnlijk in de Nederlandse dialectvormen 'beut' en 'boetje'.[15]
Het grootste en belangrijkste Afrikaanse woordenboek is hetWoordeboek van die Afrikaanse Taal. Daarvan is het twaalfde deel, dat de woorden die met P en Q beginnen behandelt, in 2005 verschenen.[16]
Woordeboek van die Afrikaanse taal / red. P.C. Schoonees ... et al. - Pretoria : Die Staatsdrukker, 1950-.... - .. dl. Bandtitel: Die Afrikaanse woordeboek. - Vanaf dl. 5: hoofdred. F.J. Snijman ... et al. - Vanaf dl. 7: hoofdred. D.C. Hauptfleisch ... et al. - Vanaf dl. 8 uitg.: Stellenbosch : Buro van die WAT. - Vanaf dl. 9: hoofdred.: D.J. van Schalkwyk ... et al. - Vanaf dl. 12: hoofdred. W.F. Botha ... et al.
Elektroniese WAT : woordeboek van die Afrikaanse taal (A-Q). - Kaapstad : Buro van die Woordeboek van die Afrikaanse Taal, 2006. - cd-rom + gebruikersgids, - 17 p.; Systeemeisen: Pentium III processor 500 MHz (of hoger); 256 MB RAM; Windows 2000/XP; cd-romspeler.ISBN 0-9584971-2-5
Etimologiewoordeboek van Afrikaans / tegniese red.: G.J. van Wyk ; outeurs: A.E. Cloete ... et al. - Stellenbosch : WAT, 2003. - XIII, 596 p. Ook o.d.t.: EWA.ISBN 0-9584401-3-1
Etimologiewoordeboek van Afrikaans : supplement / red.: G.J. van Wyk ; outeurs: A.E. Cloete ... et al. - Stellenbosch : WAT, 2007. - XIII, 213 p.ISBN 0-9584971-4-1
Prisma groot woordenboek Afrikaans en Nederlands / hoofdred. Willy Martin ; red.: Else Boekkooi ... et al. - Houten etc. : Prisma, 2011. - 2228 p. ; Omslagtitel: Groot woordenboek Afrikaans en Nederlands. - Rugtitel: Groot woordenboek A/N. - Rugtitel: Prisma Afrikaans en Nederlands. - Uitg. is een initiatief van Stichting ZASM.ISBN 978-90-491-0256-2 geb.
Beknopte verklarende woordeboek / L.C. Eksteen ; voorheen saamgest. deur M.S.B. Kritzinger. - 8e hers. en uitgebr. uitg., heruitg. - Kaapstad : Pharos, 2000. - 644 p. Gebaseerd op: Verklarende Afrikaanse woordeboek / bew. deur M.S.B. Kritzinger ... et al. - Pretoria : Van Schaik. - Heruitg. van de geb. achtste dr. - Pretoria : Van Schaik, 1989.ISBN 1-86890-022-3
In het Afrikaans wordenwerkwoorden nauwelijksvervoegd, in tegenstelling tot in het Nederlands. Deinfinitief en detegenwoordige tijd hebben altijd dezelfde vorm, behalve bij de werkwoordenzijn enhebben en bij werkwoorden die een voorvoegsel hebben:
Werkwoorden worden daarnaast niet vervoegd naarpersoon:
Afrikaans
Nederlands
ek is
ik ben
jy/u is
jij/u bent
hy/sy/dit is
hij/zij/het is
ons is
wij zijn
julle is
jullie zijn
hulle is
zij zijn
Deonvoltooid verleden tijd is qua vorm volledig gelijk aan de onvoltooid tegenwoordige tijd. Om het verschil met de tegenwoordige tijd te duiden, wordt deze vorm voorafgegaan door een bijwoord zoalstoe (toen) of enige andere bepaling die op het verleden wijst.
Afrikaans
Nederlands
gister gaan ek
gisteren ging ik
Op het verdwijnen van de onvoltooid verleden tijd zoals in het Nederlands, zowel van desterke als van dezwakke werkwoorden zijn er een handvol uitzonderingen, vooral dehulpwerkwoordenwees (zijn),kan (kunnen),sal (zullen),moet (moeten),wil (willen):
Bij enkele werkwoorden heeft echter de sterke vorm van de Nederlandse verleden tijd de betekenis van tegenwoordige tijd gekregen (zie ookpreterito-presentia):
ek verloor – ek het verloor (fut:ek sal verloor)
Werkwoorden die een beweging uitdrukken krijgen in de voltooide tijd depersoonsvormhet (heeft), nietis:ek het gegaan (vgl. het Engelse 'I have gone'). Als een voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt wordt, duiken soms 'oude' Nederlandse vormen weer op
ek het gebruik - gebruikte klere (gebruikt)
ek het verwag - verwagte storm (verwacht)
ek het gedeel - gedeelde vreugde (gedeeld)
ek het gekies - 'n verkose directeur (verkozen)
ek het gebreek - gebreekte glas - 'n gebroke belofte (gebroken)
Het Afrikaans gebruikt – net als bijvoorbeeld hetFrans – eentautologischedubbele ontkenning, afkomstig uit de Nederlandse en Vlaamse dialecten, bijvoorbeeld:hy het ditnie gedoennie.
Een gevolg hiervan is dat een woord alshy alleen terug kan slaan op mannelijke personen en geëerbiedigde voorwerpen. Ook bij depersonificatie van niet-levende dingen, alsmede bij enig dier waarvan het geslacht onbekend is, wordthy gebruikt (bijvoorbeeld:Die hond is siek, hy wil nie eet nie).
Bijvoeglijke naamwoorden hebben net als in het Nederlands een buigings-e. De verbuiging gaat vaak gepaard metdeletie van een medeklinker, met name in intervocale positie:hoog – hoë.
De Nederlandse 'ij' wordt in etymologisch aan het Nederlands verwante woorden alsy gespeld, behalve in '-lijk' alsachtervoegsel:waarskynlik (waarschijnlijk)
De Nederlandse 'ch' wordt in het Afrikaans alsg gespeld:lag (lach, lachen)
De 'g', 'v' en 'd' vallen volledig weg tussen twee klinkers:die hoë boom is hoog.
De Nederlandsemedeklinkerclusters '-cht' en '-st' worden in het Afrikaans vereenvoudigd tot-g en-s:lugpos (luchtpost),oos (oost); det duikt weer op in afleidingen:lugtig (luchtig),oostelik (oostelijk)
De Nederlandse medeklinkercombinatie '-sch' is in het Afrikaans (net als in eerdere fasen van het Nederlands)-sk:skool (school)
Deoo enee eneu zijntweeklanken die ongeveer klinken als 'oeë', 'ieë' en 'ie-u'
Bij de kortei heeft sterkereductie plaatsgehad, zodat deze als eensjwa wordt uitgesproken (zoals de 'e' in het Nederlandse 'kamer'):sit,ding,vir kunnen de Nederlandstalige als 'sut', 'dung' en 'vur' in de oren klinken
Waar in het Nederlands 'au', 'ou', 'auw' of 'ouw' wordt geschreven, schrijft men in het Afrikaans altijdou
De grammatica van het Afrikaans kent veel minderflexie dan die van het Nederlands. Bezitsrelaties worden vaak uitgedrukt door middel van het voornaamwoordse, vergelijkbaar met het Nederlandse 'zijn/z'n':.
Afrikaans
Nederlands
die boekevan Gordimer / die boeke wat Gordimer geskryf het
De boeken van Gordimer = De boeken die Gordimer heeft geschreven
die manse hond
De hond van de man (De man zijn/z'n hond)
die man wat ek gister gesien hetse hond
De hond van de man die ik gisteren zag/ De man die ik gisteren zag z'n hond
Grammaticaleobjecten kunnen worden voorafgegaan door het voorzetselvir (voor), maar dit is niet verplicht. Bij werkwoorden die meer dan één object alsargument hebben kanvir echter alleen voor hetmeewerkend voorwerp worden geplaatst. Hierdoor ontstaan zinsconstructies die in het Nederlands ongebruikelijk zijn:
Het Afrikaans is in de loop van zijn geschiedenis door andere talen beïnvloed dan het in Nederland gesproken Nederlands. HetMaleis, verschillendeBantoetalen, hetPortugees, hetFrans, hetDuits en hetEngels hebben allemaal duidelijk zichtbare sporen in het Afrikaans achtergelaten.
Lexicale ontleningen aan het Maleis zijn er overdadig. Een paar voorbeelden zijn:
baie (erg, zeer, veel)
piering (schoteltje)
boetie (broertje)
Een eigenschap van het Afrikaans is dereduplicatie van bijwoorden, werkwoorden en zelfstandige naamwoorden. Ponelis[17] schrijft dat systeem toe aan het Maleis, waar het heel gebruikelijk is. Een paar voorbeelden:
Plek-plek ('hier en daar' - in het Afrikaans verbatim ook als 'hier en daar' gebruikt)
raas-raas ('schimpend')
klap-klap ('herhaaldelijk klappen')
Valkhoff[18] noemt bovendien het wegvallen van de -t in medeklinkergroepen, zoals inlug,herfs ennaak, als mogelijke Maleise invloed.
Den Besten (1986) noemt hetKhoikhoi als meest waarschijnlijke bron voor de dubbele ontkenning in het Afrikaans.[21] Andere mogelijke bronnen zijn hetWest-Vlaams en hetFrans (via dehugenoten)
Ponelis (1997) noemt het gebruik vanvir voorafgaand aan het lijdend voorwerp (zie#Grammatica) als een constructie die analoog aan de Portugese constructie met 'a' is gevormd.[22]
De invloed op het Afrikaans van het Frans dat werd gesproken door de Fransehugenoten die in de 17e eeuw naar Zuid-Afrika migreerden lijkt groter dan deze is. Dit komt doordat de meeste Franse woorden via het Nederlands in het Afrikaans zijn beland.[23]
Invloed van het Afrikaans op het Zuid-Afrikaans-Engels
Het Afrikaans heeft een sterke invloed gehad op hetZuid-Afrikaans-Engels. Het valt Engelstaligen uit andere delen van de wereld op dat hetEngelse woord 'barbecue' haast nooit gebruikt wordt. In plaats daarvan gebruiken Engelstaligen het Afrikaanse woordbraai hetgeen is afgeleid van het Nederlandse woord 'braden'. Ook hoort men in het Zuid-Afrikaans-Engels vaakhowzit (hallo/hoe gaat het?) enissit? ('o ja?' of letterlijk: 'is dit?', wat 'is dat zo?' betekent). Het is als iemandissit? zegt beleefd om metja te antwoorden, omdat het Afrikaanse/Nederlandse woord 'ja' hetAmerikaans-Engelse 'yeah' vervangt. Het Afrikaanse woordgooi is ook erg populair onder jongeren. Zo komen in het Zuid-Afrikaans-Engels zinnen voor waarvan bijna zeker is dat Engelsen uit andere delen van de wereld deze niet zullen begrijpen:That bloke tuned my ma he's gonnagooi ageelbek on thebraai, have adop and eat somedroë wors afterwards. (Die gozer zei tegen m'n moeder dat hij een "geelbek" op de barbecue gaat doen, een borreltje gaat drinken en daarna droge worst gaat eten). Er zijn veel van zulke woorden en uitdrukkingen.
In bepaalde gebieden is het ook gewoon om Afrikaans en Engels door elkaar te mengen.
Het Afrikaans is de meest verspreide en de op twee na grootste taal vanZuid-Afrika, maar staat onder grote druk. Het Engels wint snel terrein van het Afrikaans bij de overheid maar ook in het openbare leven. Het Afrikaans wordt door bijna zes miljoen mensen als thuistaal gesproken in Zuid-Afrika; daarnaast spreken zo'n 200.000 mensen in Namibië het Afrikaans als moedertaal. In Zuid-Afrika spreken de meeste mensen (zowel blank, als zwart ofkleurling) het Afrikaans als tweede of derde taal, daardoor komt het aantal mensen dat de taal beheerst tussen de 15 en 20 miljoen. Verder wordt het Afrikaans nog gesproken door immigranten over de hele wereld; er wonen vooral grote Afrikanergemeenschappen in Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, de Verenigde Staten en Engeland. In Londen wonen circa 100.000 Afrikaanstaligen en in Vancouver en Toronto ongeveer 40.000.
Veel universiteiten gingen na het Apartheidsregime over van het Afrikaans op het Engels als instructietaal. Ook werden verschillende namen van plaatsen en provincies veranderd in Bantoetalige; de Noordelike Provinsie werd Limpopo, Oos-Transvaal werd Mpumalanga en de hoofdstad van de Noordelike Provinsie, Pietersburg, werd Polokwane.
Volgens een schatting uit 2007 blijkt echter dat het Engels als onderwijstaal toch minder invloed op de thuistaal van kinderen heeft dan eerder werd verondersteld. Veel minder bruine Afrikaanssprekers blijken op het Engels over te zijn geschakeld – een fenomeen dat ook in Namibië aan het licht treedt. Hoewel Engels sedert 1990 de ambtelijke taal is in het onderwijs, groeit het aantal van vooral niet-blanke Afrikaanssprekenden sterk.[24]
In 1910 werden het Nederlands en het Engels deofficiële talen van Zuid-Afrika. Op 8 mei 1925 erkende deUnie van Zuid-Afrika het Afrikaans alssynoniem van het Nederlands.[25] Wat betreft ambtelijke status is het Afrikaans daarmee de op twee na jongste Germaanse taal ter wereld, alleen hetFaeröers enLuxemburgs zijn nog later in degrondwet als aparte taal erkend.[26][27] In 1961 werd het Afrikaans als zelfstandige taal erkend en in 1983 werd het Nederlands als officiële taal uit de Zuid-Afrikaanse grondwet geschrapt.
HetGenootskap van Regte Afrikaners werd in 1875 opgericht en zorgde voor de verheffing van het Afrikaans als de cultuurtaal die later een officiële taal van Zuid-Afrika zou worden. Dit was het begin van deAfrikaanse Taalbeweging. Hoewel er aanvankelijk schamper werd gereageerd op deze poging tot bevordering van een "Hottentottaal zonder grammatica", is de Afrikaanse Taalbeweging uiteindelijk toch succesvol gebleken. Soortgelijke initiatieven ter bevordering van de lokale taalvariëteit zijn genomen in deVerenigde Staten,Brazilië,Quebec enNoorwegen, maar al deze pogingen zijn gestrand.
DeNederlandse Taalunie onderhoudt speciale banden met Zuid-Afrika, maar de zaak ligt gevoelig, onder meer vanwege de emotionele associatie tussen het Afrikaans en de apartheidspolitiek.[28] Desondanks worden er pogingen ondernomen om het Afrikaans – op basis van de historische verwantschap met hetNederlands – te laten toetreden tot de Nederlandse Taalunie.
Aan de universiteiten vanGent,Hasselt,Keulen,Leiden,Wenen enGöttingen wordt Afrikaans onderwezen als bijvak binnen de studie Neerlandistiek.[29] Ook in Zuid-Afrika zelf zijn het Afrikaans en Nederlands op universiteiten nauw verwant. Op de universiteiten vanStellenbosch, deVrijstaat en andere grote universiteiten maakt Afrikaans deel uit van het"Departement Afrikaans en Nederlands".[30]
Aanhangers van de met hetnationaalsocialisme sympathiserende ministerDaniël François Malan deden pogingen een wig te drijven tussen het Afrikaans van de blanke Zuid-Afrikaanse bevolking en het Nederlands.[31] Als gevolg van het beleid van Malan werden uiteindelijk veel Zuid-Afrikaanse kleurlingen uit "blanke" dorpen verdreven, hetgeen leidde tot een imago van het Afrikaans van nationalistische taal en taal van de apartheid bij de niet-blanke bevolking van Zuid-Afrika.[32][33]
HetNederlandse taalmonument teBurgersdorp is opgericht in 1893 ter herdenking aan de erkenning van het Nederlands als officiële taal in deKaapkolonie in 1882.Die Afrikaanse Taalmonument staat in dePaarl. Deze monumenten zijn als enige monumenten ter wereld aan een taal gewijd. Het Afrikaanse taalmonument is gebouwd op een heuvel en overziet het Instituut voor Lerarenopleiding inPaarl,West-Kaap,Zuid-Afrika. Voltooid in1975, herdenkt het het halve-eeuwfeest van de erkenning van het Afrikaans als een zelfstandige cultuurtaal.
Onze Vader Die in de Hemelen zijt, Uw Naam worde geheiligd;
Uw Koninkrijk kome;Uw wil geschiede,gelijk in de Hemel als op de aarde.Geef ons heden ons dagelijks brood; en vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren;en leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de Boze.
Ons Vader in die hemel, laat u Naam geheilig word.
Laat u Koninkryk kom.Laat u wil geskied.Soos in die hemel, net so ook op die aarde.Gee ons vandag ons daaglikse brood en vergewe ons skulde, net soos ons ook óns skuldenaars vergewe.En lei ons nie in versoeking nie, maar verlos ons van die bose.
↑Zustertaal is een ruim begrip: Nederlands en Duits zijn bijvoorbeeld ook zustertalen. "Languages which are related to one another by virtue of having descended from the same common ancestor (proto-language) are sisters; that is, languages which belong to the same family are sisters to one another." (Lyle Campbell (1998),Historical linguistics, p. 122).
↑Scholtz, J. du P.:Afrikaans uit die vroeë tyd. Kaapstad: Nasou Beperk 1965, blz. 97
↑P.C. Schoonees [et al.] (red.),Woordeboek van die Afrikaanse taal. Pretoria, Staatsdrukker, 1950-2005.
↑F. Ponelis (1997), 'Afrikaans'. In: M.C. van den Toorn e.a.,Geschiedenis van de Nederlandse taal. Amsterdam University Press. P. 632.
↑M.F. Valkhoff (1943), 'De expansie van het Nederlands'. Brussel: A. Manteau. P. 63.
↑R.M. Hogg et al (2001), 'The Cambridge History of the English Language'. Cambridge University Press. S. 489.
↑abcdRajend Mesthrie,Sien Language in South Africa: 200-206
↑H. den Besten (1986),Double negation and the Genesis of Afrikaans. In: P. Muysken & N. Smith,Substrata versus Universals in Creole Genesis. Amsterdam: John Benjamins:185-230.
↑Ponelis (1997), 'Afrikaans'. In: M.C. van den Toorn e.a.,Geschiedenis van de Nederlandse taal, Amsterdam University Press: 632-636.
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
