Eenacteur ofactrice is iemand die eenpersonage speelt in een verhaal of rollenspel.
Een acteur kan zijn werk doen in onder meer eentoneelvoorstelling (theateracteur),musical (musicalacteur), offilm (filmacteur), optelevisie of tijdenscommunicatietrainingen alstrainingsacteur, en hij kan zijn stem lenen aan onder meertekenfilmfiguren ofreclameboodschappen alsstemacteur. Acteurs kunnen ook een personage in eencomputerspel uitbeelden, of met pop spelen alspoppenspeler. Elk van deze disciplines vereist een andere benadering van spel.
Een acteur kan lijken op zijn personage, maar kan er ook in allerlei opzichten van verschillen, bijvoorbeeld inleeftijd ofsekse. Een acteur kan voor zijn rol ook geheel andere uiterlijke kenmerken moeten aannemen, zoalskapsel: al dan niet door het dragen van eenpruik,gezichtsbeharing of lichaamsomvang. Metschmink of siliconenmasker kan een andere gelaatsuitdrukking of zelfs een ander gelaat worden aangenomen. Bijpassendekleding, grime enrekwisieten helpen een acteur een rol te verbeelden.
Een acteur kan een rol neerzetten vanuit verschillende speltechnische benaderingen: bijvoorbeeld door middel vanmethodacting, waarbij de speleremoties uit eigen persoonlijke ervaring gebruikt in diens spel. Er zijn tal van theateranalytici die een eigen acteermethodiek hebben, waaronderKonstantin Stanislavski,Sanford Meisner,Lee Strasberg enDavid Mamet.
Voor het scholen van professionele spelers zijn ertheateracademies. Studenten moeten doorgaans eenauditie succesvol hebben afgerond om er te worden toegelaten. Acteurs leren er meerdere speelvormen te beheersen.
Vooramateurspelers zijn er creativiteitscentra die acteerlessen aanbieden. Hiervoor worden doorgaansdramadocenten ingezet.
Acteurs kunnen worden gevraagd voor een rol (rechtstreeks of via manager/managementbureau) of ze kunnen solliciteren op een vacature, waarna een auditie ofcasting volgt. Een selectieprocedure kan bestaan uit eenscreentest waarbij voor een of meer rollen uit verschillende kandidaten wordt gekozen. Een castingdirector of jury zorgt voor de invulling van de juiste acteurs bij een productie.
In de tweede helft van de twintigste eeuw waren tot circa 1980 de meeste toneelacteurs aangesloten bij eentoneelgezelschap. Sinds het verdwijnen van steeds meer van deze veelal gesubsidieerde ensembles en de opkomst van de veelal commerciële vrije producties, zijn de meeste beroepsacteurs onafhankelijk (freelance).
