Eenacroniem (Grieks: ἄκρον,ákron, "hoogste" of "uiterste" + ὄνυμα,ónuma, "naam" =naam uit de uiteinden) ofletterwoord is eenafkorting die wordt uitgesproken als eenwoord. Soms wordt daarbij nog de eis gesteld dat elke letter een apart woord voorstelt, zoals in eeninitiaalwoord.
Lang niet alle afkortingen zijn dus acroniemen: afkortingen zoalsOC, OR ofcao voldoen niet aan de eerste eis omdat de letters individueel worden uitgesproken;horeca enBenelux zijnlettergreepwoorden en voldoen niet aan de tweede omdat van de afgekorte woorden meer dan een enkele letter wordt gebruikt.
Sommige acroniemen worden met hoofdletters geschreven (NAVO), andere met kleine letters (havo), en weer andere op beide manieren. Over het algemeen wordt dezelfde letter (hoofdletter of kleine letter) gebruikt als waarmee men het uitgeschreven woord schrijft. Uitzonderingen hierop zijn onder andere het gebruiken van een afkorting als eigennaam.
Sommige acroniemen kennen, naast hun afkorting, ook een betekenis van de samenstellende delen. Vaak is dit een verwijzing of zelfs een hommage aan het samenstellend deel:
Enigma (raadsel, mysterie):Europeannumbersinformationgathering andmonitoringassociation (zienummerstation), maar toch vooral een verwijzing naar de door Duitsland inWO II gebruikteberichten(de)codeermachine van dezelfde naam, die op zijn beurt was genoemd naar het Griekse woord voor raadsel: Enigma.
Erasmus:European Communityactionscheme for themobility ofuniversitystudents. Het verwijst zowel naar de humanistErasmus, die in de 16e eeuw aan verschillende universiteiten in Europa studeerde, als naar een uitwisselingsprogramma voor universiteitsstudenten in de 20e eeuw.
KORWiN:KoalicjaOdnowyRzeczypospolitejWolnośćiNadzieja ("Coalitie voor de Vernieuwing van de Republiek Vrijheid en Hoop"), een voormalige Poolse politieke partij en tevens de naam van de leider van die partij,Janusz Korwin-Mikke.
Spirit:Sociaalprogressiefinternationaalregionalistischintegraal-democratisch entoekomstgericht. Het verwijst tegelijk naar hetEngelse woord voor geest/ziel.
ODESSA:Organisationderehemaligen/entlassenenSS-Angehörigen. ODESSA was de Amerikaanse codenaam voor een mogelijke organisatie die oud-SS'ers na de Tweede Wereldoorlog uit een vijandig Europa zou wegsmokkelen.Odessa is tevens een havenstad inOekraïne aan deZwarte Zee.
Een zeer oud acroniem is het christelijkeICHTHUS (in de oorspronkelijkeGriekse letters ΙΧΘΥΣ), dat staat voor "Ιησους Χριστος Θεου Υιος Σωτηρ" (Iesous CHristos THeou hUios Soter). Dit betekent:Jezus Christus, Zoon van God, is de Redder. Omdat het woord 'Ichthus' in hetGrieksvis betekent, wordt hiermee de vis een – vroeger geheim – symbool voorJezus (denk ook aan de visjes achterop auto's).
Een acroniem dat in de19e eeuw in Italië een rol speelde bij de vorming van wat nu die staat is, was VERDI: Vittorio Emmanuele Re D'Italia (Victor Emanuel, koning vanItalië). Iemand die degraffiti 'viva Verdi' op de muur schreef kon dus zowel van opera houden (Giuseppe Verdi) als een fervent royalist zijn. In deTweede Wereldoorlog gebruiktenNederlanders onder elkaar, tijdens of na een gesprek, wel hetstopwoordje "O zo!" dat eenbackroniem werd voorOranjezaloverwinnen!
Een bijzondere ondersoort is die waarbij een van de samenstellende delen zelf ook een acroniem of afkorting is:Ahold is AH Holding, waarbij AH weer staat voorAlbert Heijn.
Van al lang bestaande acroniemen weten veel mensen niet meer wat de oorspronkelijke betekenis is: zo isradar samengesteld uit het EngelseRadio Detecting And Ranging,laser uitLight Amplification by Stimulated Emission of Radiation,BASIC uitBeginner's All-purpose Symbolic Instruction Code.
Opinternet en in computerjargon worden vele afkortingen als acroniemen gebruikt. Voorbeelden zijn ASAP (As Soon As Possible) dat in het Nederlands als woord wordt uitgesproken,FAQ (Frequently Asked Questions) enwysiwyg (What you see is what you get). Ook worden in die kringen somsrecursieve acroniemen gebruikt: acroniemen waarvan een van de samenstellende delen weerhetzelfde acroniem is:GNU (GNU is Not Unix) ofPNG (spreek uit:ping;PNG's Not GIF).
