| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
HetAcademiegebouw tegenover deUniversiteitsbibliotheek aan deBroerstraat in de stadGroningen uit 1909 is in Noord-Nederlandseneorenaissancestijl gebouwd. Het is het hoofdgebouw van deRijksuniversiteit Groningen. Vanwege decultuurhistorische enarchitectuurhistorische waarde is het van belang. Verder is het van betekenis voor de geschiedenis van het wetenschappelijk onderwijs in Groningen en vanwege de kwaliteit van de ruimtelijke geleding, de ornamentiek en de samenhang tussen exterieur en interieur.
Het onder demonumentenzorg vallende gebouw is het derde Academiegebouw. Het verrees op de fundamenten van het tweede gebouw. Het is ontworpen door de Haagsearchitect enRijksbouwmeesterJ.A. Vrijman. In 2007/2008 werd het gebouwgerenoveerd.
Het eerste Academiegebouw (1614), ontworpen door bouwmeester Garwer Peters, was van oorsprong eenBegijnhof (hetVrouw Sywenconvent). Het was een eenvoudig, laag gebouw. In het midden was een poort die model heeft gestaan voor de versiering boven de hoofdingang van het huidige Academiegebouw. Het gebouw werd wegens de slechte staat in 1846 afgebroken.
Omdat de centrale overheid geen nieuw pand wilde bekostigen, werd met ingezameld geld van de stad en de provincie in 1850 het tweede Academiegebouw gebouwd. Het werd ontworpen door de Groninger architectJ.F. Scheepers. In 1906 brandde het gebouw tijdens schilderswerkzaamheden af. Met behulp van de Groningse burgerij konden de hoogleraar-portretten, de universiteitsarchieven en het vaandel van de Vrijwillige Studenten Compagnie uit 1665 uit de brand worden gered. Dit vaandel gedenkt dat in 1665 vrijwel alle 120 studenten zich vrijwillig meldden om de stad te helpen verdedigen tegen de in Stad en Ommelanden oprukkendeBommen Berend. De hoogleraar-portretten hangen thans in huidige Academiegebouw in de Senaatskamer. Het vaandel bevindt zich op de eerste verdieping tegenover de faculteitskamer van de faculteit der Rechtsgeleerdheid.
Het monumentale gebouw is opgetrokken op een rechthoekigeplattegrond, is onderkelderd en telt twee bouwlagen onder een steil opgaandschilddak, gedekt metleien. In het voordakschild aan weerszijden van hetmiddenrisaliet is een reeks karakteristiekedakkappelletjes met houten luiken aangebracht.
In het qua indeling en uitmonstering uitzonderlijk gaaf bewaarde interieur (onderdelen) zijn onder meer van belang de ruime overwelfde hal met monumentaal trappenhuis met gebrandschilderde ramen, op de eerste verdieping de aula met rijk geornamenteerde plafonds, kroonluchters, houten lambrisering, meubilair, wandschilderingen en gebrandschilderde ramen vanJohan Dijkstra evenals de rijk gemeubileerde en geornamenteerde senaatskamer, curatorenkamer en de faculteitskamers.
In de hal zijn de vertrekken voor depedel en de conciërges. De functie van pedel werd ingesteld in 1614 en werd in 1977 als afzonderlijke functie afgeschaft. De representatieve taken werden overgenomen door de conciërges. In de hal bevindt zich sinds augustus 2009 de grafsteen van de eerste Rector Magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen,Ubbo Emmius. Bovenaan de trap is het gedenkraamDeo Patriae Academiae geplaatst.
In deaula, op de eerste verdieping, boven de hoofdingang, vinden belangrijke universitaire plechtigheden zoals de opening van het academisch jaar,oraties enpromoties plaats.
Demuurschildering ‘De boom der kennis’ van de Groningse kunstenaarsMatthijs Röling enWout Muller is van 1987 en kwam tot stand met behulp van het Representatie fonds van hoogleraren. Op de schildering zijn onder anderen de gezichten vanprof. mr. B.V.A. Röling (Hoogleraarpolemologie en vader van Matthijs) enprof. dr. H.W. van Os (initiatiefnemer voor de muurschildering) te herkennen.
Verder zijn er nog vier ramen die tussen 1940 en 1953 zijn aangebracht. Op het meest rechtse zijn beroemde geleerden zoalsPetrus Camper (medicus en anatoom) enJacobus Cornelius Kapteyn (sterrenkundige) en andere hoogleraren afgebeeld.
In de westvleugel, op de eerste verdieping, is de curatorenkamer waar tot 1971 het bestuur van de universiteit (het College van Curatoren) vergaderde. In dit college zaten vertegenwoordigers van de stad en van de provincie. Tegenwoordig is de curatorenkamer een ontvangstruimte. Er hangt onder meer een drietal schilderijen van Secretarissen van de Universiteit en er staat eenbuste van de jongeprinses Juliana. Dit beeld is gemaakt door de Amsterdamse kunstenaar en verzetsstrijderGerrit van der Veen.
Voor de diversefaculteiten van de universiteit zijn er officiële kamers voorbuluitreikingen en vergaderingen in het gebouw. Ze bevinden zich op de eerste verdieping en hebben elk hun eigen kleur (Rechtsgeleerdheid wit, Godgeleerdheid blauw en Geneeskunde rood). Deze kleuren worden al van oudsher gebruikt. Zo droegen de studenten bij de intocht vankoning Willem I in 1814degens die waren versierd met linten in de faculteitskleuren. Sinds 2000 worden er door contemporaine kunstenaars hoogleraarportretten gemaakt die geplaatst worden in de faculteitskamers.
In de oostvleugel, op de eerste verdieping, bevindt zich de Senaatskamer waar vroeger het dagelijks bestuur (desenaat van de universiteit), bestaande uit de hoogleraren van de universiteit tezamen met deRector magnificus, bijeenkwam. Tegenwoordig vinden erbuluitreikingen en vergaderingen plaats. De wanden van de senaatskamer zijn bedekt met de historische portrettenverzameling van hoogleraren.
Op de begane grond bevinden zich diversecollegezalen, zoals de Heymanszaal, de Engelse zaal, de Spiegel- en de H.J.Bruinszaal (receptieruimten). In de kelder is een grotekantine voor medewerkers enstudenten gevestigd. In de kelderverdieping bevinden zich de kantine, magazijnen en een kolfruimte (gedeeld met een aanpalend faculteitsgebouw, dat van Religie, Cultuur en Maatschappijwetenschappen). Achter het gebouw ligt een oude (klooster)tuin.
Aan de achterzijde van het gebouw is de westvleugel, die uit latere jaren dateert, tegen het oude gebouw aan gebouwd. Hier bevinden zich onder andere een drietal grote collegezalen, de "International Service Desk" en diverse kantoren. Op de eerste verdieping bevindt zich eenloopbrug die het gebouw verbindt met een aantal panden aan deOude Kijk in 't Jatstraat. In 2019 werd een verbouwing van de westvleugel voltooid. bij die verbouwing werd een nieuwe entree aan de achterzijde toegevoegd.
In augustus 2020 stuurde een alumnus van de Rijksuniversiteit Groningen een destijds gestolen ornament terug. De anonieme dief had de gietijzeren bloem destijds per ongeluk afgebroken toen hij er aan was gaan hangen en had het vervolgens meegenomen naar huis. Het ornament was inmiddels vervangen, maar het kreeg wel een plek in de tentoonstellingSnatched Herritage die was te zien in de etalage naast het universiteitsmuseum in de Oude Kijk in 't Jatstraat.
