1845-1850 :Internationale Aardappelcrisis. Vooral in Ierland slaat de crisis toe. Door dehongersnood hebben de reeds arme Ierse boeren niet alleen zelf niet te eten, ook depacht aan de protestantse Engelse adel kan niet betaald worden. Doordat de oogst ook in andere delen van Europa mislukt stijgen de voedselprijzen. Tijdens de hongersnood blijven de Engelse landeigenaren Ierse boter en vlees naar Engeland exporteren, ook dit vergroot de problemen in Ierland. De adel jaagt de niet-betalende boeren van hun land, of verschaft geld voor de overtocht naar de Verenigde Staten. Een miljoen Ieren arriveren in gammele boten in de Nieuwe Wereld om een beter bestaan te zoeken. De Britse regering schaft deGraanwetten af, waardoor import van goedkoop graan mogelijk wordt. Daarmee hooptRobert Peel de broodprijs te drukken en hongersnood te voorkomen. Zo leidt de Great Famin tot de invoering vanvrijhandel en tot een scheuring van deConservative Party.
1846 : De IJslandse vulkaan deHekla spuwt zijn assen uit.
1844 : MinisterJohan Rudolph Thorbecke neemt het initiatief om deministeriële verantwoordelijkheid in te voeren, en krijgt de steun van 20 van de 55 afgevaardigden. Willem II wil er niet van horen, maar ook binnen zijn regering gaan stemmen op voor verandering.
Met de Nederlandse erkenning in 1839 eindigt hetunionisme, het monsterverbond tussen katholieken en liberalen, dat sinds het ontstaan van België de staat bestuurd heeft. In1846 houden de liberale krachten een congres waarop deLiberale Partij gesticht wordt. Deze wint de verkiezingen van 1847 enCharles Rogier wordt eerste minister.
In de industriewijken is hetbeluik in zwang als huisvestingsvorm van arbeiders door de patroon. De eenkamerwoninkjes staan op een particulier erf dat 's avonds wordt afgesloten. Bekend uit deze jaren is hetDe Vreesebeluik in Gent.
1839 - 1842:Eerste Opiumoorlog tussen hetVerenigd Koninkrijk enChina. Het Verenigd Koninkrijk neemt in1841 bezit van het eilandHongkong en kondigt aan hier een handelskolonie te willen stichten. Later dat jaar telt de nieuwe stad al zo'n 7500 inwoners.China is gedwongen vijf andere havens voor buitenlandsehandel open te stellen.Shanghai bijvoorbeeld krijgt in 1843 een Britse, in 1844 een Amerikaanse en in 1848 een Franseconcessie.
De Britse chirurg Campbell experimenteert vanaf 1841 in het Bengalese districtDarjeeling met de aanplant van theestruiken. In 1850 gaat het gouvernement over tot productie op grote schaal.
De suikerrietplantageCatharina Sophia wordt in 1843 overgenomen door de koloniale Surinaamse overheid, die er een modelplantage van wil maken, met een hoog rendement wat met behulp van de nieuwste technieken moet worden bewerkstelligd. In 1844 wordt een ultramodernesuikerfabriek neergezet. De plantage groeit uit tot de grootste suikeronderneming van Suriname en wordt in de volksmond Soekroegron (suikergrond) genoemd. Er werken honderden slaven.
1841 :Letters and Notes on the Manners, Customs and Conditions of North American Indians. De Amerikaanse schilderGeorge Catlin trekt door Noord- en Midden-Amerika om leefwijzen en uitdossing vanindianenvolkeren vast te leggen. Hij gaat ervan uit dat die bezig zijn uit te sterven.
In Amerika neemt de druk op deQuakers steeds verder toe om te stoppen met de hulp aan de ontsnapte slaven. De leiding van het kerkgenootschap adviseert haar leden in 1842 te stoppen met de illegale hulp aan gevluchte slaven. Zij vindt dat een verbod op slavernij het beste via de democratische weg kan worden afgedwongen.
John Charles Fremont onderneemt tussen 1843 en 1845 enkele ontdekkingsreizen doorCalifornië. Opgewarmd door zijn reisverslagen trekken talrijke Amerikanen de Mexicaanse provincie binnen. Na deBear Flag Revolt, waarbij ze zich onafhankelijk verklaren, stuurt presidentPolk Fremont opnieuw het gebied in om een oorlog uit te lokken. Even later ontstaat DeMexicaans-Amerikaanse Oorlog. De Verenigde Staten veroveren grote stukken van Mexico. De bewegingManifest Destiny, die op basis van de vermeende Anglo-Amerikaanse suprematie streeft naar gebiedsuitbreiding naar het westen. Dit gaat ten koste van de indianen en van Mexico.
DeUruguayaanse Burgeroorlog duurt van 1839 tot 1851 en wordt gewonnen door deColorados. Allerlei buitenlanden bemoeien zich met het conflict en een van de meestrijdende generaals is de Italiaanse revolutionairGaribaldi.
De spoorlijn Amsterdam - Haarlem wordt doorgetrokken naar Den Haag en Rotterdam. Er komt ook eenlijn Amsterdam - Utrecht, die later wordt doorgetrokken naar Arnhem.
Tussen 1846 en 1850 bouwt de Engelse ingenieurRobert Stephenson deBritannia Bridge als spoorbrug tussen Wales en het eilandAnglesey. Het is een soort ijzeren bovengrondse tunnel die te duur in aanleg is om navolging te krijgen.
1844 -Samuel Morse verstuurt zijn eerstetelegram via de elektrischetelegraaf. Het net van telegraafposten wordt verder uitgebreid en in 1848 zijn alle Europese hoofdsteden aangesloten.
Een Britse expeditie onderJohn Franklin vertrekt in 1845 om deNoordelijke Zeeroute te ontdekken. Ze raakt echter vast in hetpoolijs, en na twee jaar komen de opvarenden om van honger en kou.
Er ontstaan lijndiensten met vaste vertrek- en aankomsttijden tussen Europa en Amerika met houtenraderboten.
Revolutionaire theorieën
Na zijn promotie in1841 gaatKarl Marx in1842 als journalist aan het werk bij deRheinische Zeitung in Keulen. Dearmoede en rechteloosheid van dearbeidersklasse waarmee hij tijdens zijn onderzoek als journalist geconfronteerd wordt, legt de basis voor zijn sociale betrokkenheid. Hij vlucht na het verbod van de krant naar Parijs en vervolgens naar Brussel, waar hij hetCommunistisch Manifest schrijft. Met de woelingen van deze dagen heeft hij weinig affiniteit. De geschiedenis moet haar loop hebben, en die leidt uiteindelijk tot dedictatuur van het proletariaat.
Vanuit een analyse van eigendom enarbeid komtPierre-Joseph Proudhon tot de conclusie, dat de collectieve factor van de arbeid het zich toe-eigenen van het product van die arbeid onrechtvaardig maakt. Hij pleit voor afschaffing van de private eigendom en de vervanging daarvan door particulier bezit envruchtgebruik.
Medisch
De Schotse artsJames Braid woont in november 1841 een demonstratie bij van de rondreizende mesmeristCharles Lafontaine. Braid begint metmesmerisme – zoals hypnose dan nog heet – te experimenteren en overtuigd dat hij de sleutel tot dit fenomeen heeft gevonden, begint Braid hierover lezingen te geven. Durand de Gros, die zich uitsluitend met dit fenomeen bezighoudt, bedenkt de term Braidisme voor wat laterhypnose zal worden. In 1843 publiceert Braid Neurypnology, or, the rationale of nervous sleep, considered in relation with animal magnetism, zijn eerste en enige exposé dat echt een boek kan vullen. In het boek definieert hij termen als hypnose, hypnotiseren en hypnotiseur.
John Perceval, zoon van een vermoorde Britse premier, weet na jaren van gedwongen opname in een psychiatrische inrichting vrij te komen en begint een campagne voor de hervorming van de krankzinnigenwet en een betere behandeling van de bewoners van krankzinnigengestichten, waarbij hij zichzelf eens aanduidt als “de procureur-generaal van Hare Majesteits gekken.” Hij verzamelt een kleine groep ex-bewoners, hun familieleden en medestanders waarmee hij in 1845 de Alleged Lunatic's Friend Society opricht. Het Genootschap voert campagne via het parlement, rechtbanken, plaatselijke gezagsdragers, openbare bijeenkomsten en voordrachten.
HetDopplereffect wordt ontdekt door de Oostenrijkse natuurkundigeChristian Doppler, die in1842 dit verschijnsel voor zowel licht- als geluidsgolven beschrijft. In1845 wordt het experimenteel getoetst door de Nederlandse natuurkundigeChristophorus Buys Ballot. Hij doet dat door een groephoornisten bijUtrecht in een open spoorwagon met hoge snelheid langs een groep waarnemers te laten rijden.
Tussen 1839 en 1843 bereizenCatherwood enStephens uitgebreid het Mayagebied en bezoeken 44Mayasteden, waarvan zij er enkele als eerste westerlingen ontdekken, waaronderKabah,Quiriguá enLabná. Catherwood en Stephens doen voor het eerst serieus onderzoek naar de Mayavindplaatsen, en worden gezien als de herontdekkers van deMaya's.
De directeur van de zoutmijn vanHallstatt nabijSalzburg (Keizerrijk Oostenrijk) laat na toevallige vondsten in de mijngangen veldonderzoek doen in de omgeving. Er worden meer dan 2500 oude graven ontdekt uit wat deHallstattcultuur gaat heten.
Innovatie
De Engelse fotograaf en astronoomJohn Herschel ontdekt decyanotypie in 1842. Een jaar later isAnna Atkins degene die het toepast in de fotografie. Zij brengt een gelimiteerde serie boeken met cyanotypische afbeeldingen uit die varens en andere planten beschrijven.
De Duitse scheikundigeJustus von Liebig betoogt in zijn boeken dat menstikstof enfosfor aan de landbouwgrond moet teruggeven om uitputting te voorkomen. Hij gaat experimenteren met een oplossing van beendermeel inzwavelzuur.
Ontdekt wordt dat de oeroude lagen mest op de vogeleilanden voor de kust van Chili en Peru rijk zijn aan mineralen en geschikt als landbouwmest. In1844 komt het eerste schip met dezeguano in Engeland aan. In de volgende jaren redt de export van guano Peru van een staatsbankroet.
Godsdienst
1847 : Op 24 juli wordtSalt Lake City gesticht door 143 mannen, 3 vrouwen en twee kinderen. De nederzetting wordt gevestigd aan de oostkust van hetGreat Salt Lake (het Grote Zoutmeer). Ze zijn De eerste Europeanen die zich vestigen in het gebied dat later bekend zal staan alsUtah.
1847 : De Nederlandse predikantenHendrik Scholte en Albertus van Raalte, beiden deAfscheiding van 1835 toegedaan, steken met hun hele gemeente de Atlantische Oceaan over en stichtPella, Iowa.
De BelgAdolphe Sax trekt in 1841 naar Parijs, waar hij zich toelegt op de ontwikkeling van nieuwe blaasinstrumenten: deSaxhoorn en desaxofoon.
Dedwarsfluit zoals we die nu kennen, wordt ontwikkeld doorTheobald Böhm. Hij ontwerpt een kleppensysteem waardoor het mogelijk is om met tien vingers volledig chromatisch te kunnen spelen. In1847 krijgt hij patent op ditBöhm-systeem.
Potgieter publiceert Jan, Jannetje en hun jongste kind;Truitje Bosboom-Toussaint Het Huis Lauwernesse.
Van 1839 tot 1847 reist de pianistFranz Liszt door Europa. Het enthousiasme van het publiek is zo groot dat wordt gesproken vanLisztomania. In 1842 treedt hij op in Utrecht, in 1843 in Leiden.
