Þ (hoofdletterÞ, kleine letterþ),thorn ofþorn, is een letter in hetOudengelse en hetIJslandsealfabet. Hij werd in demiddeleeuwen ook gebruikt inScandinavië, maar werd daar later vervangen doorth. De letter heeft zijn oorsprong in eenrune genaamdthorn in het Oudengels enthurs (reus) in Scandinavië.
De thorn klinkt als eenstemloze interdentale wrijfklank, zoalsth in hetEngelse "thick"; of als destemhebbende vorm, zoals in het Engelse "the". In het IJslands wordt het teken alleen voor de stemloze klank gebruikt; de stemhebbende wordt daar weergegeven door deð (hoofdletter: Ð).
In het IJslands is de þ een aparte letter van het alfabet na de z. In andere talen wordt de þ bij het alfabetisch sorteren als th behandeld.
In het ouderunenschrift werd deth-klank geschreven met dethurisaz. Een thurisaz kon zowel een þ als een ð voorstellen. Toen hetLatijns alfabet naar IJsland kwam, werd de thurisaz rond gemaakt in plaats van hoekig en kwam zo aan de vorm van de huidige þorn. Voortaan gold de letter alleen als de niet-stemhebbendeth-klank, zoals in het woordAlþing en in de plaatsÞingvellir. De stemhebbendeth-klank werd een nieuwe letter: deeth (ð).
De þ werd gebruikt in geschreven Oud- enMiddelengels. In het Oudengels treft men zowel de þ als de ð aan, voor zover valt na te gaan zonder duidelijk onderscheid. Beide tekens konden zowel een stemloze als een stemhebbendewrijfklank weergeven, precies zoals de moderneth, die in "the" en in "thick" twee verschillende klanken aanduidt.
Toen rond 1475 deboekdrukkunst in Engeland werd ingevoerd, verdween de letter uit het Engels.William Caxton, de eerste drukker in Engeland, gebruikte drukletters van hetEuropese vasteland, die geen thorn bevatten. Daarom gebruikte hij dey ter vervanging van de þ. Het was geen toeval dat zijn keuze op de y viel: in sommige handgeschreven teksten uit het begin van devijftiende eeuw waren de y en de þ ook al identiek.The wordt in deKing James Bible consequent alsye weergegeven.
Dey wordt nog veel in plaats van þ gezien opgrafstenen. Hij komt ook voor in namen die beginnen metYe Olde (The Old): vaak is zo'n naamgeving bedoeld om het aangeduide object, veelal een winkel of een pub, eenarchaïsch of een deftig karakter te verlenen. (Dit valt te vergelijken met het Nederlandse gebruik om bouwwerken een naam te geven waarin de spelling "-staete" of "-huys" voorkomt.)
Vaak wordt dit bepaaldelidwoord, als het als "ye" is gespeld, voor de grap of bij vergissing uitgesproken als [ji:] (ruwweg onsjie). Er bestaat immers nog altijd een oud voornaamwoord met diezelfde spelling en uitspraak, zoals in het kerstliedOh come all ye faithful.
In een enkel Engelstalig bordspel wordt de oude þ nog wel gebruikt als eenletterige vervanging van de "th".
Op het Amerikaans-internationale toetsenbord dat in Nederland gebruikt wordt, kan de þ met de combinatierechter-ALT + t worden getypt. Opazertyklavieren dient menALT + 0254 te tikken. Op IJslandse toetsenborden heeft de þ een aparte toets.
| Kapitaal | Minuskel | |
|---|---|---|
| Unicode samengesteld karakter | U+00DE | U+00FE |
| Unicode karakter + diakritisch teken | N/A | N/A |
| TeX | \TH | \th |
| HTML decimaal | Þ | þ |
| HTML hexadecimaal | Þ | þ |
| HTML tekst | Þ | þ |
| UTF-8 | 0xC3 0x9E | 0xC3 0xBE |
| Alt code | Alt+0222Alt+shift+t | Alt+0254Alt+t |
·
·
| ModernLatijns alfabet: | Aa ·Bb ·Cc ·Dd ·Ee ·Ff ·Gg ·Hh ·Ii ·Jj ·Kk ·Ll ·Mm ·Nn ·Oo ·Pp ·Qq ·Rr ·Ss ·Tt ·Uu ·Vv ·Ww ·Xx ·Yy ·Zz |
| Letters met eendiakritisch teken: | Àà ·Áá ·Ââ ·Ää ·Ãã ·Āā ·Ąą ·Ăă ·Ǎǎ ·Çç ·Ĉĉ ·Čč ·Ćć ·Đđ ·Ďď ·Èè ·Éé ·Êê ·Ëë ·Ęę ·Ēē ·Ĕĕ ·Ėė ·Ěě ·Ĝĝ ·Ğğ ·Ġġ ·Ģģ ·Ǧǧ ·Ĥĥ ·Ħħ ·Ìì ·Íí ·Îî ·Ïï ·Įį ·İı ·Ĩĩ ·Īī ·Ĭĭ ·Ǐǐ ·Ĵĵ ·Ķķ ·Ǩǩ ·Ĺĺ ·Ļļ ·Ľľ ·Ŀŀ ·Łł ·M̂m̂ ·Ṁṁ ·Ńń ·N̂n̂ ·Ņņ ·Ññ ·Ňň ·Ṅṅ ·Òò ·Óó ·Ôô ·Öö ·Õõ ·Őő ·Ǫǫ ·Ōō ·Ŏŏ ·Ơơ ·Ŕŕ ·Ŗŗ ·Řř ·Śś ·Ŝŝ ·Şş ·Șș ·Šš ·Ťť ·Ŧŧ ·Ţţ ·Țț ·Ùù ·Úú ·Ǜǜ ·Ǘǘ ·Ûû ·Üü ·Ũũ ·Ūū ·Ǖǖ ·Ŭŭ ·Ųų ·Ůů ·Űű ·Ưư ·Ŵŵ ·Ýý ·Ŷŷ ·Ÿÿ ·Źź ·Žž ·Żż |
| Bijzondere tekens: | Ȁȁ ·Ȃȃ ·Åå ·Ⱥⱥ ·Ɐɐ ·Ææ ·Ǽǽ ·Ǣǣ ·Ꞛꞛ ·Ċċ ·Ðð ·DZdz ·Dždž ·Ɛɛ ·Ȅȅ ·Ȇȇ ·Ɇɇ ·Əə ·Ƒƒ ·Ǥǥ ·Ƣƣ ·Ƕƕ ·Ȉȉ ·Ȋȋ ·IJij ·ĸ ·LLll ·ĿLŀl ·Ljlj ·Ññ ·Ŋŋ ·Njnj ·Øø ·Ǿǿ ·Ǒǒ ·Ȍȍ ·Ȏȏ ·Ɔɔ ·Œœ ·Ꞝꞝ ·Ȑȑ ·Ȓȓ ·ſ ·ẞß ·Þþ ·Ʌʌ ·Ǔǔ ·Ǚǚ ·Ȕȕ ·Ȗȗ ·Ꞟꞟ ·Ȣȣ ·Ȝȝ ·Ȥȥ ·Ƶƶ ·Ʒʒ ·Ǯǯ |
