Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ae ba nösi
Wikipedia
Alui

Kofi

Moroi ba Wikipedia
Dombua Galasi Kofi

Kofi ya'ia da'ö sambua döi zinanö, buania nitutu ma nigili irege ohama si tola nifaruka ba nidanö ba tola labadu, idanö si no la'ukhugö si no lafaruka gulo, na labadu ia, ba möi fanaha wanuköu. Latötöi ia ba li Indonesia latötöikopi. Kofi no sambua ba gotalua zoya zinumbua ni'odödögö wananö ba zi 50 negara. So dombua ngawalö (spesies) ia ya'ia da'ö kofi Robusta (Robusta-Coffea canephora) ba kofi Arabika (Arabika - Coffea arabica). Fagölö wanötöi kofi, he buania si no latutu ba he sinumbua andrö samösa. Ba Danö Niha kofi no sambua fasumangeta na so dome si möi ba nomo niha. Dozi omo so kofi, heŵa'ae so'omo so wanufa ba dome, si tola mamili hadia kofi matesi. Hiza si'oföna lasao'ö, ya'ia da'ö kofi. Kofi andre, na iada'a no oi la'ila niha ba zi sagörö ulidanö. Simane ba Danö Niha, kofi andre göi no irai lafaehagö föna zato hewisa lala wamaruka ya'ia ba ginötöSail Nias 2019.[1] Lafaehagö samawa kofi ngawalö kofi ba niha somasi mamadu kofi.

Waö-waö kofi andre fatua lö labadu niha somasi mamadu kofi, so ma'ifu lala si lötolalö'ö lafalua ya'ia da'ö maneu bua kofi si no tola lateteu faomamesin he göi niteteu faoma tanga.[2] Aefa da'ö, hunö kofi si no lateteu, la'okhoi'ö awena latafi'ö irege oroma gadaya ma si lö ösi. Aefa latafi'ö, latutu ma na somesin giling lagili, na no aefa da'ö tola sa'ae lahaogö kofi ba na so zomasi mangoguna'ö gulo, ba ginötö fatua lö lahawui ia faoma idanö lanönö gulo ndrohu-ndrohu ha wa'ami gulo zomasi niha.[3]

Molo'ö si no musura ba mböröta wangi'ila sinumbua kofi andre bua zinanö same'e amaola ba zamadu ya'ia, si'oföna sibai moroi ba nihaEtiopia baAfrika me 3000 fakhe (1000 SM) si lalö.[4] Kofi andre idugu tedou la'ila niha ba no möi fa'amuzaewe duria ba mbanua soya misa. Indonesia tola 400.000 ton kofi ero döfi.[5] Baero raso faoma fa'omuhuo kofi andre, tola göi fangadogo-dogo'örisiko niha si no göna fökhökanker,diabetes,batu empedu, ba ngawalö wökhö tanöbö'ö simane fökhö tödökardiovaskuler.[6][7]

Oröita Wehede Kofi

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Böröta duho wehede kofi molo'ö si no tesura ya'ia da'ö moroi ba li Arab: قهوة‎ qahwah nifo'eluaha fa'abölö, börö me ba mböröta no la'oguna'ö ia tobali ö si möi fangabölö mboto. Fehede qahwah ifuli so wa'atebulö fanötöi kofi andre ya'ia da'ö kahveh[8] nihalö moroi ba wehede li Turki ba si fao fa'atedou ginötö ba tebulö zui nitötöi faoma fehede koffie ba li Belanda. Fangoguna'ö fehede koffie ba zi lö ara no la'oguna'ö ba li Indonesia ya'ia da'ö kopi simane si no ta'ila ofeta ma'ökhö.

Waö-waö

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Kofi Si'oföna sibai moroi ba Negara Afrika

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Ba ginötö kofi andre ibörötaigö la'ila dozi niha ba ndröfi 800 SM,[9] söndra tanöbö'ö manguma'ö wa me 850 M.[10] Ba ginötö da'ö, ato niha ba Afrika, ya'ia da'ö si'oföna sibai niha Etiopia, la'a ma labadu kofi andre lafaogö ia ba dawö gurifö faomaanggur ba wonönöprotein faomaenergi ba mboto.[11] Fangi'ila kofi andre tenga ni'odödögö, ya'ia da'ö me inötö samösa gubalo sotöiKhalid moroi baAbyssinia me'i'ila fefunambi nikubaloininia lö erege dödö ba zima'ö-ma'ökhö irugi aekhu luo ba zitanö'owi, ba me ifaigi wa nambinia andrö la mbua geu zi hulö mbuaberi.[10] Hiza kubalo andrö, i rino mbua geu da'ö (kofi) ba aefa da'ö, i'a.[9] Fa'ato'ölö da'a idugu tedou ba monönö wangi'ila ba muzawili banegara-negara si so baAfrika, hiza oi fabö'ö-bö'ö lala wangahaogö ya'ia. Hiza ba ziha'uga fakhe aefa da'ö, kofi(biji kopi) andre la'ohe sanörö tanö simate maLaut Merah ba ofeta ba danöArab si no tedou wangehao ya'ia.[11]

Fozawili kofi ba danö Arab

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Bangsa Arab si no tedouperadaban moroi ba Afrika, tenga ha fondrino kofi, hiza la rino ba lahalö du'a nia(ambil sari).[11] Ba abad ke-13, nihaIslam ato zamadu kofi ba wonönö fa'abölöra ba wamaluaibadah.[12] Fa'atehöngö kofi no möi fondrou'ö ba wamozawiliagama Islam meluo da'ö irugi Afrika Utara, Mediterania, faoma India.[11]

Ba ginötö da'ö, lö ato zananö kofi baero Negara Arab, börö me Arab andre lö mamalö-malö la dou'öekspor kofi ziinfertil-tidak subur larino ba la'oköli'ö.[9] Da'a zimöi lö tedou wananö kofi awena ba ndröfi si 1600 a, samösapeziarah India sotöiBaba Budan mofozu molohe kofifertil baero danöMekah ba latanö ba danö tanöbö'ö.[9]

Venesia, kota wamawa kofi ba ginötö kofi mozawili ba mbanua Eropa

Kofi numalö ba danö Eropa

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Kofi si'oföna sibai numalö baEropa ba ndröfi si 1615 ni'ohe zamawa ofeta baVenesia.[11] Samawa andre i'owuloi kofi moroi ba nihaTurki, hiza lö tobönö mu'a'asogö ni'oguna'öra ba da'a. Börö da'ö, bangsa Eropa labörögö latanö zinumbua kofi.[11] BangsaBelanda sambua negara ba Eropa sananö kofi ba ndröfi si 1616.[13] Aefa da'ö döfi 1690, kofi la'ohe baPulau Jawa ba wokultivasi ba ngawawa sebua, sebolo. Ba ginötö da'ö,Indonesia so ba mbawa wamatörö Kolonial Belanda.[11]

Ofeta ba Martinik, Prancis

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Ba ndröfi si 1714-a, RazoPrancisLouis XIV manema'ö danömö kofi moroi ba Belanda famonönö zinanö nikoleksi ba kabuBotani Royal Paris,Jardin des Plantes.[11] Ba ginötö da'ö, samösa zaradaduangkatan laut sotöiGabriel Mathieu di Clieu edöna dödönia wolohe danömö kofi andrö baMartinique.[14] Hiza, lö itehe Louis XIV me molo'ö razo saradadu andre ato zifao khönia sitola möi baJardin des Plantes ba tola manö manakoe dangara wanga'i tanömö kofi andrö.[15]

Folohe Gabriel Mathieu di Clieu danömö kofi ba Martinik no sambua khamötö sebua.[15] Da'a möi fonönö fa'omasi niha ba wananö kofi, ba ginötö si lö ara sibai ha ba zi 50 fakhe no tola mutanö kofi andrö fa'oyania 18 juta nga'eu moroi ba ngawalö mavarietas kofi. Moroi ba da'a zitobali sambua ba gotalua zoya fangakayo ngawalö kofi ba zi sagörö ulidanö.[15]

Bunga kofi ba Brazil

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Ba ndröfi si 1727, famaretanegaraBrasil la'angeragö hewisa ena'ö lö ebua sibai mböli kofi ba mbanuara, börö ba ginötö da'ö harago kofi no ebua sibai, irege tebai oi labadu niha sito'ölö ha niha si tola mowöli zamadu kofi.[11] Börö da'ö, famareta Brasil lafatenge zohörö-hörögö ma laŵa'ö ia;agen khusus, sotöi Letnan KolonelFrancisco de Melo Palheta, möi baPrancis ba zi lö la'ila niha soya ba wanga'i tanömö zinumbua kofi. Kabu kofi ba Prancis ato zozago, irege tebai möi niha na lö hadöi fanehe moroi ba zamatörö.[11] Hiza Palheta mo'aka ia ya'ia da'ö ifahatö ia khö ndrongagubernur. Lua-luania tola i'ohe danömö zinanö kofi ni'irö'önia ba mbude-bude mbunga mabuket, ba moroi ba da'a mozawili wananö kofi ba danö Brasil ba tola labadu niha fefu kofi andrö.[11]

Waö-waö ginötö wamazaewe kofi

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Waö-waö wanöndra sinanö kofi tobali sinanö soguna ba niha, no tenga sibohou, hiza no ngahönö fakhe wa'ara. Ba da'a tou so waö-waö sadogo-dogo sitobali turia ba niha mane ma'ökhö:[16]

Kafe Royal, sambua ba gotalua zoya, lafo kofi si'oföna ba London.
  • Ba ndröfi si 1000 SM: Samawa moroi ba Bangsa Arab molohe danömö kofi baTimur Tengah ba da'a no fananö ma famaliaro si'oföna sibai ba waö-waö wanöndra kofi andre tola moguna ba mboto niha.
  • Ba ndröfi si 1453:OttomanTurki lafa'ele'ö lala wamadu kofi baKonstantinopel. Ba da'a labokai lafo kofi si'oföna sibai ba zi sagörö ulidanö sotöi lafo kofiKiva Han ba ndröfi si 1475.
  • Ba ndröfi si 1511: Kofi lafati sambua nidanö sohahau maminuman suci nifaehagöSultan Mekah sambua wohi'a moroi khöKhait Beg sanaha ena'ö lö mozawili kofi andre ba niha sato.
  • Ba ndröfi si 1600:Paus Clement VIII manehege niha samati maKristiani mamadu kofi irege so wabu'asa me la'ila meluo da'ö, kofi andre tesao'ö moroi baimperiumOttoman. Ba ginötö da'ö, kofi ofeta baItalia.[9]
  • Ba ndröfi si 1607: KaptenJohn Smith i'ohe kofi baAmerika Utara ba ginötökoloniVirginia bakotaJamestown.
  • Ba ndröfi si 1645: famokai lafo kofi si'oföna sibai baItalia.
  • Ba ndröfi si 1652: famokai lafo kofi si'oföna sibai baInggris ba zi lö ara sibai oi mozawili lafo kofi ba zi sagörö Inggris.
  • Ba ndröfi si 1668:Bir tefagati ia faoma kofi sitobali idanö sabölö omasi niha wamadu ya'ia baNew York.
  • Ba ndröfi si 1672: famokai lafo kofi si'oföna sibai baParis.
  • Ba ndröfi si 1675: SotöiFranz Georg Kolschitzky zanöndra sinumbua kofi siföföna ba no'ibali'ö sitobali harazaki khönia ba ginötö wasuwöta baViena. Aefa da'ö, ibokai lafo kofi baEropa Tengah ba ifamawa kofi nirino ba nitafi ibe'e gulo faoma susu.
Nescafe, lafamawa si'oföna sibai ba ndröfi si 1938 ba Swiss.
  • Ba ndröfi si 1690: BangsaBelanda tebörötaigö wamazaewe ba fangoya'ö kofi nibali'ö fangalui baCeylon faomaJawa.
  • Ba ndröfi si 1714:Gabriel Mathieu do Clieu fakhai ihalö (managö) danömö kofi moroi Belanda ni fahaegö khö razoPrancisLouis XIV ba idödögö wananö kofi andrö baMartinik si no tobali tuho kofi ba zi sagörö ulidanö irugi ma'ökhö andre, irugi 90% moroi ba da'ö.
  • Ba ndröfi si 1721: famokai lafo kofi si'oföna baBerlin.
  • Ba ndröfi si 1727: Inötö wamokaiindustri kofi baBrasil nidöniai'ö sotöi Letnan KolonelFrancisco de Melo Palheta.
  • Ba ndröfi si 1775: Sang Frederick moroi baPrusia sanaha fanga'asogö kofi moroi baero mbanuania maimport kopi hijau hiza latuwuni ia niha sato ba zi lö ara sibai ba ginötö da'ö.
  • Ba ndröfi si 1900: PerusahaanHill Bros. tebörö wamawa kofi ba kale-kale.
  • Ba ndröfi si 1901:Satori Kato mangahaogö kofi sitola nibadu ba wa'alio(kopi cepat saji).
  • Ba ndröfi si 1903:Ludwig Roselius, samösa niha nga'ötöGerman mangahaogö famöfö'ökafeina moroi ba kofi ba ifamawa kofi andrö faoma töiSanka baAmerika Serikat.
  • Ba ndröfi si 1920: Famawa kofi baAmerika Serikat tedou sibai.
  • Ba ndröfi si 1938: PerusahaanNestle mamawa kofi nibe'e töiNescafe baSwiss.
  • Ba ndröfi si 1946:Achilles Gaggia mangahaogö kofi si'oföna sibai nibe'e töimokacino.[16]

Hunö kofi

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Moroi ba wa'oya ngawalö gangolifa kofi nifamawa, so dombua ngawalö kofi si no dozi oi la'ila niha, ya'ia da'ö; kofi arabika (Coffea arabica) faomarobusta (Coffea robusta).[17] Ero ngawalö kofi so wa'adöni dödö niha khönia ba simanö göi zomasi mamadu ya'ia.

Hunö kofi Arabika

[bulö'ö |bulö’ö kode]
hunö kofi arabika, ngawalö kofi fondrege zi sökhi.

Kofi arabika fao ba gangolifa kofitradisional fondrege zi sökhi.[17] Kofi sozawili ba zi sagörö ulidanö te'ehaogö moroi ba hunö kofi da'a. Kofi andre moroi baEtiopia ba iada'a no latanö ba zi sagörö ulidanö, tebörögö moroi baAmerika Latin,Afrika Tengah, Afrika Timur,India, faomaIndonesia.[18] Molo'ö ni'ila niha sato, wa kofi andre, tola auri ia ba danöiklim tropis mazuisubtropis.[18] Kofi arabika auri ba wa'alaŵa 600–2000 m moroi ba dete nasi. Sinanö da'a tola auri irugi 3meter molo'ö wa'asökhi ma wa'atabö danö nitanö ya'ia.Suhu ba wa'auri kofi andre so ba zi 18-26oC. Kofi so hunö side-ide ba owuge'e ofeta ba wa'araidö-raidö.[18]

Hunö kofi Robusta

[bulö'ö |bulö’ö kode]
Hunö kofi robusta, ngawalö kofi numero dua makelas 2.

Kofi robusta si'oföna sibai baKongo ba ndröfi si 1898.[18] Kofi robusta tola laŵa'ö ia kofi numero dua, me rasonia abölö afeto, azi-azi, me sokhöniakafeina abölö oya moroi ba kofi Arabika. Baero da'ö, fa'auri kofi robusta andre abölö oya moroi ba kofi arabika nitanö ba zitola auri ia ba danö .[17] Kofi robusta auri ba zi 800 m moroi ba dete nasi.[19] Hiza, kofi da'a aoha sibai göna hama ba fökhö tanöbö'ö. Da'a zimöi wa'ide-ide mböli kofi da'a na la famawa. Kofi robusta oya auri baAfrika Barat, Afrika Tengah,Asia Tenggara, faomaAmerika Selatan.[18]

Kofi belu

[bulö'ö |bulö’ö kode]
Hunö kofiluwak moroi ba guriföhewan luwak.

Ngawalö kofi da'a moroi ba gangolifa kofi arabika faoma robusta]]. Ero banua sananö kofi oi so wa'afabö'ö moroi ba kofi ba mbanua bö'ö. Kofi luwak andre sambua kofi si no tehöngö baIndonesia.[20]

Kofi luwak andre sambua kofi nifamawa sebua böli ba zisagörö ulidanö.[18] Sitobali dane-dane wa ebua mbölinia ya'ia da'ö na lafaigi moroi hewisa wanga'asogö ya'ia. Hunö kofi andre i'a ia uriföBelu ma sifagölö moroi bamusang.[17] Heŵa'ae simanö, lö fefu kofi da'a oi i'a ia belu.[20] Ösi moroi ba hunö kofi da'a, fao ia ba zita'unö mbelu.[21] Börö me no itörö ba mbetu'a mbelu andre, hunö kofi no itöröfermentasi salio nifaluabakteri si so ba mbetu'a mbelu irege raso kofi da'a fondrege wa'ami.[20]

Umbu

[bulö'ö |bulö’ö kode]
  1. Anjos Nias,"Cerita Kopi Dari Festival Kopi Nusantara, Sail Nias 2019"Archived 2022-08-26 at theWayback Machine, mufaigi me 26 Agustus 2022.
  2. "Methods of Coffee Harvesting: Selective and Strip". Arsip moroiversi asli irugi 26-8-2022. Mufaigi me 26-8-2022. Periksa nilai tanggal di:|accessdate=, |archive-date= (fanolo)
  3. ncausa.org, "10 Steps from Seed to Cup",[1] Mufaigi me 26 Agustus 2022
  4. (Li Inggris) Jason. 2008.The History of CoffeeArchived 2022-06-02 at theWayback Machine[pranala nonaktif permanen]. Mufaigi me 26 Agustus 2022.
  5. US National Coffee Association, USNCA. Top Ten Coffee-Producing Countries. 1999.
  6. Agardh EE, Carlsson S, Ahlbom A, Efendic S, Grill V, Hammar N, Hilding A, Ostenson CGO. 2004. Coffee consumption, type 2 diabetes and impaired glucose tolerance in Swedish men and women.J Internal Med 255(6):645-652.
  7. Ranheim T, Halvorsen B. 2005. Coffee consumption and human health - beneficial or detrimental? - Mechanisms for effects of coffee consumption on different risk factors for cardiovascular disease and type 2 diabetes mellitus.Mol Nutr Food Research 49(3):274-284.
  8. Profesi Online UNM,"Mengenal Kopi: Sejarah, Legenda, dan Mitos", mufaigi me 26 Agustus 2022
  9. 9,09,19,29,39,4Bean Scoop. 2006.Coffee History. Mufaigi me 26 Agustus 2022.
  10. 10,010,1http://www.decentcoffee.com/CoffeeHistory.html Coffee History Part One di Decentcoffee.com
  11. 11,0011,0111,0211,0311,0411,0511,0611,0711,0811,0911,10National Geographic. 2009.Coffee, Beyond The Buzz. Mufaigi me 26 Agustus 2022.
  12. ""How Islamic inventors changed the world". Maret 2006. Independent.co.uk". Arsip moroiversi asli irugi 26-8-2022. Mufaigi me2013-12-12. Periksa nilai tanggal di:|archive-date= (fanolo)
  13. "A Brief History of Coffee".Civilized Coffee (ba li Inggris). Teks " Mufaigi me 26-8-2022" akan diabaikan (fanolo)
  14. "Coffee Consulate".Coffee Consulate (ba li Inggris). Mufaigi me2022-06-02. 
  15. 15,015,115,2Taubert RT. 2009.The Story of Coffee.[pranala nonaktif permanen] Mufaigi me 30 Agustus 2022.
  16. 16,016,1Muddy Waters oleh Mark Schapiro. 1994. UTNE Reader.http://www.2basnob.com/coffee-history.htmlArchived 2010-03-14[Date mismatch] at theWayback Machine. Mufaigi me 30 Agustus 2022.
  17. 17,017,117,217,3Coffee Beans – Varieties Of Coffee: Arabica and Robusta. 2010.http://www.talkaboutcoffee.com/coffee_beans.html. Mufaigi me 30 Agustus 2022.
  18. 18,018,118,218,318,418,5Coffee Plants. 2009. Mufaigi me 30 Agustus 2022.
  19. Hutapea, Yuni Zanesty (Desember 2020)."Analisa Faktor - Faktor Yang Mempengaruhi Permintaan Kopi Robusta Gayo (Cofee Camopera)".Repository UMA. Arsip moroiversi asli irugi 2022-06-30. Mufaigi me10 Februari 2021. 
  20. 20,020,120,2Coffee Plants. 2009. Mufaigi me 30 Agustus 2022.
  21. Bursatriannyo (18-9-2014)."Karakteristik Kimia Kopi Luwak Arabika Dan Robusta".perkebunan.litbang.pertanian.go.id. Arsip moroiversi asli irugi 2021-05-21. Mufaigi me 21-5-2021. Periksa nilai tanggal di:|access-date=, |date= (fanolo)
Tehalö moroi ba "https://nia.wikipedia.org/w/index.php?title=Kofi&oldid=24284"
Kategori:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp