Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ae ba nösi
Wikipedia
Alui

Gowirio

Moroi ba Wikipedia

Gowirio (töi ilmiahManihot esculenta, li Indonesiaubi kayu,ketela pohon ma zuisingkong) no sambua zinumbua sadogo-dogo töla ba soya ndraha sauri ba mbolokhatropis faomasubtropis[1] moroi ba soiEuphorbiaceae. Ŵa'ania egesolo da'ö zi tobali tuho gö same'ekarbohidrat ba bulunia tobali bulugeu (li Indonesiasayur). Gowirio andre auri sibai ia ba danö ba Danö Niha ba lö akao sibai dödö niha wananö ya'ia me lö moguna sibai khönia wo'ofösi ma fondrorogö ya'ia. Fananö ya'ia göi no aoha sibai, ha moguna latanö dölania. Oya ngawalö gö si tola mufa'anö moroi ba gowirio, so nirino, nifufu, nibogö ba so göi nisano, ba tola tobali ia garufu, ba tobali hamo göi.

Töla ba Ŵa'ania

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Fa'alaŵa gowirio tola irugi irugi 7 m, si lö farege sibai ndrahania. Ŵa'a sanau si fao fa'oya ŵa'a si faraha, idugu ara mangebua ŵa'ania tobali gowirio si tola tobali börö gö. Fa'esolo gowirio tola ikhamö 2-3 cm wa'awe'e-we'enia (li Indonesiadiameter), fa'anaunia tola 50-80 cm molo'ö hewisa wananö ya'ia. Ösinia afusi bahiza so göi zaruzö-ruzö. Gowirio andre lö ara obou heŵa'ae labe'e ia ba lamari esi. Oroma na ibörötaigö obou ia, möi baero khönia nidanö sowuge'e si tobali langu ba niha simanga ya'ia.

Ŵa'a gowirio no möi umbu si sökhi ba mboto niha me oya khöniakarbohidrat bahiza lö hadöi bakha khöniaprotein. Umbu protein si sökhi tesöndra ba mbulunia me so khönia nifotöiasam aminometionina.[2]

  • Gowirio satabö bulu
    Gowirio satabö bulu
  • Töla gowirio, 8-10 waŵa aefa wananö
    Töla gowirio, 8-10 waŵa aefa wananö
  • Bua gowirio
    Bua gowirio

Waö-waö Gowirio

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Fa'amuzaewe Gowirio

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Si oföna sibai lasöndra nihaManihot esculenta andre baAmerika Selatan aefa da'ö labali'ö ia sinanö niha baBrasil faomaParaguay me arakhagö fulu ribu fakhe si lalö. Sinanö gowirio ni'ilada ma'ökhö no tesöndra auri ba ndru'u ba Brasil Selatan. Oya ngawalöManihot sauri ba ndru'u, ba sindruhunia fefu ira tola tobali sinanö. Heŵa'ae simanö, fananö niha gowirio oya tesöndra ba budayaMaya si so baMeksiko ba baEl Salvador.

Fa'oya gowirio si tobali ngawalö gö ba ndröfi2004 no ikhamö 192 juta ton. Fondrege oya baNigeria, ikhamö 52,4 juta ton, itete iaBrasil 25,4 juta ton. Aefa da'öIndonesia 24,1 juta ton, ba itohugöThailand 21,9 juta ton (FAO,2004).[3] Sabölö oya ba mbanua Afrika 99,1 juta ton faoma baAmerika Latin awöKaribia 33,2 juta ton.

Ba Hindia Belanda

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Tebörögö latanö niha gowirio ba Indonesia (me luo da'ö tefotöiHindia Belanda nasa) si tobali börö wangalui ba ndröfi si 1810,[4] heŵa'ae no irugi danöAsia gowirio me ngaotu fakhe si-16, ni'ohe ndra nihaPortugis, nihalöra moroi baBrasil. Molo'ö Haryono Rinardi, ba ginötö andrö göi la'ohe gowirio andre niha Portugis ba danöMaluku, Indonesia.[5] Tola mubasi gowirio gofu hawa'ara moguna, börö da'ö "asese laŵa'ö wa gowirio andrö no halasa wangöna barö danö".[5]

Ara ma'ifu ginötö irege muzawili gowirio misa ba mbanua bö'ö simane baJawa. Molo'ö nidunö-dunö labörögö wananö gowirio ba sambua kabupaten baJawa Timur ba ndröfi1852. "Bupati andrö si no samösa genoni wamatörö, lötolalö'ö mame'e duma-duma ba tobali sondrönia'ö wananö gowirio. Na lö ilau da'ö ba lö lala wa faduhu dödö niha mbanua khönia," nisura Pieter Creutzberg ba J.T.M. van Laanen bakha ba mbukuStatistik Ekonomi Indonesia.[6]

Hiza ofeta1876, simane si no la sura H.J. van Swieten, kontrolir baTrenggalek, ba mbuku De Zoete Cassave (Jatropha janipha) si no la haogö ma la'oya'ö me döfi si1875, gowirio ambö la'ila ba mbanua tanöbö'ö ba danö Jawa ba hiza ba mbanua tanöbö'ö no oya sibai zi no latanö. Ba no oya manolo niha mbanua moroi ba wananö gowirio andre meluo da'ö," simane si no la halö ma lafatunö ba Creutzberg faoma van Laanen. Ofeta döfi si 1875, simanga gowirio ba mbanua Jawa lö nasa ato sibai. Ba bamböröta abad ke-20, no tedou sibai wa ato zimanga ya'ia. Ba idugu ato zananö ba mbanuara misa. Inönö me no la fazaewe gangombakhatö wa ono mbanua ena'ö mananö sinanö gowirio.

Ba hiza idugu ato zananö gowirio andre ba mbanua Jawa. Meluo da'ö abölö oya zananö gowirio moroi ba zananö fakhe. "Gowirio tobali sinanö ma famolala gö somasi niha mbanua," simane nisuraMarwati Djoened Poesponegoro faomaNugroho Notosusanto ba mbukuSejarah Nasional Indonesia V. Ofeta ma'ökhö, gowirio no tobali sanolo tuho gö tenga ha ba Indonesia ba mbanua bö; ö misa ba zi sagörö ulidanö. Gowirio no tuho gö sitölu aefa wakhe faoma rigipadi-padian ,jagung.

Gambara fabiri hamo gowirio(PabrikTapioka Kedung Kawung Cikalahang milik firma Goan Goan & Co,Cirebon,Jawa Barat (tahun tidak diketahui)

Hindia Belanda no irai tobali soi sama'ohe'ö pernah hamo moroi ba gowirio nifotöitapioka sebua ba zisagörö ulidanö. Ba mbanua ba Jawa no oya sibai tefasindro fabiri sangahaogö ngawalö zifakhai ba gowirio. Simane ba mbukuHandbook of the Netherlands East Indies, ba ndröfi si1928 tesura bada'ö wa 21,9% nihaogö hamo gowirio ma tapioka ni fa'ohe'ö baAmerika Serikat, 16,7% si numalöInggris, 8,4% baJepang, ba aefa da'ö 7% ni fa'ohe'ö baBelanda,Jerman,Belgia,Denmark faomaNorwegia. Sito'ölönia hamo moroi ba gowirio andre labali'ö famaruka Nibali'ö famalembalem faomapermen karet, fabiritekstil bafurniture.

SampeuTemplat:Cn töi gowirio ba mbanuaJawa Barat. Töi "ubi kayu" ma "ketela pohon" la oguna'ö ba wanötöi ya'ia ba liMelayu molo'ö fefu niha. Töi "ketela" moroi ba mböröwa wehede Portugis ya'ia da'ö "castilla" (labaso "kastiya"), börö me sinanö da'ö ni'ohe niha Portugis baCastilla (Spanyol).

Fangehaogö

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Gowirio tola mu'a ataha (ni'enata). Oya khönia hamo nifotöi pati (li Indonesiatepung kentang) ba so ma'ifu gulo nifotöiglukosa irege rasonia ami-ami ma nami-namitö. Bahiza itaria na ara lataba ia, glukosa andrö tobali langu ba na itugu ara tobali ia nifotöiasam sianida (HCN).Sianida andre zame wa afeto ia.

Gowirio sami-ami nasa so khönia bakha 20 mg HCN ero kilogram. Na no lataba ba tobali afeto ia, no so sa'ae khönia töra 50 kali wa'oya langu sianida no mege. Bahiza na larino ia alö wa'oya langu andrö.

Moroi ba hamo gowirio tola lafazökhi nifotöitepung tapioka ba li Indonesia (kanji).

  • Gowirio sawena ladeha (Singkong segar)
    Gowirio sawena ladeha (Singkong segar)
  • Gowirio si no lasihoi (Singkong kupas)
    Gowirio si no lasihoi (Singkong kupas)

Fangonuna'ö

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Oya lala wondrino gowirio, so nirino ba nidanö kafu, so nibali'ö fangali gowi balandra (li Indonesiakentang), ba tola göi tobali ia famalala gö. Hamonia tola tobali fangali hamo darigu, si sökhi ba niha sofökhö na la'a ngawalö gandru (fökhö nifotöialergi gluten).

Gizi

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Ero 100 gram gowirio so khönia bakha:[7]

Ba mbulunia, sasese tobali bulugeu ba göSunda faomaPadang, so ngawalönutrisi simane ba da'a tou:

NutrisiSatuanKadar
Proteingram6.8
Kalsiummg165
Fosformg54
Besimg2.0
Vitamin AIU11000
Vitamin Cmg275

Ngawalö Gowirio

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Nami-namitö ma zui afeto (no so bakha langu) gowirio mangawuli ba wa'oya khönia bakhaasam hydrocyanic. No la ila niha wa ero sakilo gowirio sibohou la deha so khönia bakha 50 miligram asam hydrocyanic.

Ma'ökhö so fulu 10 ngawalö zinanö gowirio. Si fulu ngawalö da'ö tobagi dombua ngafu, ya'ia da'ö gowirio nitanö tobali börö gö, ba gowirio nitanö soguna ba industri.

Ngawalö gowirio si tobali börö gö:

  • N1 Mekarmanik
  • Adira 1
  • Malang 1
  • Malang 2
  • Darul Hidayah

Ba gowirio nitanö soguna ba industri:

  • N1 Mekarmanik
  • Adira 2
  • Adira 4
  • Malang 4
  • Malang 6
  • UJ 5
  • UJ 3

Gowirio nitanö tobali börö gö no odo'ö-do'ö ia ba fa'oya khönia HCN ambö moroi ba zi 50 miligram ero sakilo ba lö hadöi khönia fa'afeto. Na gowi nitanö soguna ba industri ero sakilo ia ba tola musöndra 0,6 gram gowirio ni'oköli'ö soguna ba industri.

Ngawalö danömö gowirio fondrege zi sökhi si no ifareso Kementrian Pertanian ya'ia da'ö Adira 1, Adira 2, Adira 4, Malang 1, Malang 2, Darul Hidayah, Malang 4 ba Malang 6.

Fehede si fakhai

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Singkong töi baJawa Barat sifagölö gowirio ba Danö Niha. Töi "ubi kayu" faoma "ketela pohon" la oguna'ö ba libahasa Melayu ma'afefu . Töi "ketela" molo'ö böröta wehede maetimologi nihalö ba mbörö wehede "castilla" (labaso "kastilya"), börö me gowirio andre ni ohe Portugis faomaCastilla (Spanyol).

Ba wehede bö'ö simane,bahasa Jawa lakaoni faomapohung,bahasa Sangihebungkahe, bahasaTolitoli ba li Gorontalokasubi,bahasa Sundasampeu, ba Li Niha : GOWIRIO.[8]

Umbu

[bulö'ö |bulö’ö kode]

Umbu zato

[bulö'ö |bulö’ö kode]
  1. FAO,June 2003 cassava market assessmentArchived 2007-11-24 at theWayback Machine, 2003
  2. Cereda, M.P. and Mattos, M.C.Y. (1996). "Linamarin - The Toxic Compound of Cassava". Journal of Venomous Animals and Toxins (online) 2 (1), 6-12; ISSN 0104-7930[1]

Umbu si tefaudu

[bulö'ö |bulö’ö kode]
  1. Lafotöi bolokha tropis danö si so gamaudu khatulistiwa i'otarai 23°26' möi yöu ba irugi 23°26' möi raya
  2. "Ketela Pohon", id.wikipedia.org, mufaigi me 1 Maret 2021
  3. FAO. 2004. Global Cassava Market Study, Rome
  4. Payer, M.HBI weltweit. 5.3. Zur Geschichte Indonesiens. Edisi 1997-03-18. Mufaigi me 18 Mei 2007.(Li Jerman)
  5. 5,05,1Haryono Rinardi,Politik singkong zaman kolonial, Masyarakat Indonesia Sadar Sejarah, 2002, nga'örö 44-45. ((Li Indonesia))
  6. Pieter Creutzberg, J.T.M. van Laanen, Kustiniyati Mochtar,Sejarah statistik ekonomi Indonesia, Jakarta, Yayasan Obor Indonesia 1987. ((Li Indonesia))
  7. "kadar gizi". Arsip moroiversi asli irugi 2022-01-03. Mufaigi me2021-03-01. 
  8. Ketela Pohon, mufaigi me 1 Maret 2021

Khai-Khai Baero

[bulö'ö |bulö’ö kode]
Tehalö moroi ba "https://nia.wikipedia.org/w/index.php?title=Gowirio&oldid=24270"
Kategori:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp