Albania, ma na lafaigi negarania andre sambua negara republik nikaoni faoma fanötöi;Republik Albania (bahasa Albania:Republika e Shqipërisë), ya'ia da'ö sambua negara si so baEropa Tenggara. Negara da'a faola ia baMontenegro tanö yöu,Kosovo gatumbukha sahatö ba nasi,Makedonia Utara gatumbukha, faomaYunani tanöraya, Laut Adriatik tefataro ia ba gaekhula Albania, ba hiza na Laut Ionia ahatö ba gatumbukha göi(barat daya).
Albania na ba wehede ma famoligö ba li ba da'ö, lakaoni faoma;Shqipëria, so eluaha nahia wofo wötö ma bali Indonesia lamaneTanah Air Burung Elang. Niha Albania lafakhai wamo'eluaha döi da'a sitobali fogaoni niha Albania ma'afefu, ma sambua soi niha Albania, ya'ia da'ö gambara wofo si dombua högö simane si so babendera faomaemblem Albania (gambara wofo sidombua högö andre, sindruhunia sambua wamaedo moroi ba Kekaisaran Bizantium si no irai mangiagöBalkan faomaAnatolia, molo'ö si no la'ila wa nihalö moroi baperadaban-peradaban pra-Romawi ba Anatolia.Lambang ma famaedo da'a tola mufaigi baemblem negara-negara tanöbö'ö, simaneRusia). Töi "Albania" tola manö göi tefa'aso moroi ba wanötöi Indo-Eropaalbh (putih).
Ya'ira si so ba wamahaö niha Albania no nga'ötö moroi ba ngafu non-Slavia, ngawawa suku non-Turki si no la'ila niha ya'ia da'ö sitobaliIllyria, sitohare ba Balkan me 2000 SM. Ono mbanua Albania modern lö laröi wamaehuni Gheg (suku utara) faoma Tosk (suku selatan). Me no aekhu ia barö otoritas Romawi ba ndröfi si 165 SM, Albania lahörö-hörögö moroi ba wamalalini wa'akuaso ofetapertengahan abad si-20, salio sibai ba lala wamareta samösa.
Tetohugö wa'afambamböKekaisaran Romawi me 395,Kekaisaran Bizantium ibörötaigö la fadöni wamatörö ya'ia mbanua Albania andre mane ma'ökhö. Me abad si-11, Kaisar Bizantium Alexius I Comnenus lahaogö zura nisura si'oföna sibai so mbanua ni'ila niha ya'ia da'ö Albania.
Kesultanan Utsmaniyah no ya'ira zamatörö Albania ba ginötö 1385-1912. Ba ginötö da'ö, arakhagö fefu nono mbanua tobali ira sifarisayo ba Islam, ba niha mbanua Albania ato zamadege ya'ira numalö baItalia,Yunani,Mesir faomaTurki. Heŵa'ae wohörö-hörögö sadogo-dogo sibai no so wa'ambö fa'ahono dödö ba wa'alua wa'ambö sökhi ginötö ba ndröfi si 1443-1478, nikubaloiGjergj Kastrioti Skenderbeg, Kesultanan Utsmaniyah lafuli lafaehagö wamasindro wamatörö si no tebörötaigö.
Ba mböröta abad si-20, Kesultanan Utsmaniyah tebai ifalua hadia'ia. Liga Prizren (1878) lafaehagö mbua wangera-ngera ma söndra negara kebangsaan Albania ba lafatumbu'ö alfabet Albania modern. Tefatohu ba ginötö gafuriata wasuwöta Perang Balkan I, ba hiza niha mbanua Albania lafaehagö wa'aefara barö mbawa wamatörö mbanua bö'ö nibe'era töiProklamasi Vlore ba ngaluo 28 November 1912, lafa'ema gangombakhata 'kemerdekaan'. Fa'afaola Albania nitatugöi fa'abölö sebua ba ndröfi si 1913.Integritas mbanua Albania lafaduhu'ö ba Konferensi Perdamaian Paris ba ndröfi si 1919, ba ginötö Presiden AS Amerika SerikatWoodrow Wilson lö'itema'ö wa'edöna fa'abölö Eropa ba wombagi Albania ba gotalua wabanuasania.
Ba ginötö alua wasuwötaPerang Dunia II, Albania andre la halö wamatörö moroi baItalia (1939-43) aefa da'ö möi barö wamatöröJerman (1943-44). Me no sa'ae aefa wasuwöta, samatörö Partai KomunisEnver Hoxha la fa'anö hewisa ba wame'e fanolo sifakhai baintegritas wilayah Albania ba hiza tanga ba wa'alio irugi 40 fakhe lafalua wo zago banua da'a, ba hiza no oya ma ebua harago zifakhai bapolitik moroi ba niha mbanuania, ba wamöfögö, ba wangalösi, ngawalö zi lö faudu sifakhai bahak sipil faomapolitik, simane fomba'agö famalua zifakhai ba wa'afarisayo khö Lowalangi makeagamaan, ba ma na'i la dou'ö wamaluaisolasi. Albania si lö tebulö bafilsafat Stalinis, irege laheta ira moroi ba Pakta Warsawa ba ndröfi si 1968 ba la'aröu'ö ira moroi ba gangorahua,Republik Rakyat Tiongkok ba ndröfi si 1978.