चाड आधिकारिक रुपंगणतन्त्र चाड उत्तर व मध्य अफ्रिकाया दथुइ लाःगु छगू भूपरिवेष्ठित देय् ख। थ्व देय्या उत्तरय्लिबिया , पूर्वय्सुडान , दक्षिणय्मध्य अफ्रिकी गणतन्त्र , दक्षिणपश्चिमय्क्यामरुन , दक्षिणपश्चिमय्नाइजेरिया (चाड पुखुलिइ) , व पश्चिमय्नाइजर ला। चाडया जनसंख्या १ कोटी ६० लखः दु, गुकिलि १६ लख मनु राजधानी व दकलय् तःधंगु नगर न्'जामेना(N'Djamena)य् च्वनि। कुल क्षेत्रफल करिब १,३००,००० किमि२ (५००,००० वर्ग माइल) दूगु चाड अफ्रिकाया न्यागूगु दक्ले तःधंगु देय् ख व हलिमय् क्षेत्रफलया आधारय् नीगुगु दक्ले तःधंगु देय् ख।
चाडय् यक्व भौगोलिक क्षेत्र दु: उत्तरय्सहारा मरुभूमि, केन्द्रय् छगू शुष्क क्षेत्र गुकियातसाहेल धाइ व दक्षिणय् अप्व उर्वर सुडानियान सभाना क्षेत्र ला। चाड पुखू , गुकिया नामं थ्व देय् या नां वःगु दु, अफ्रिकाया निगुगु दकलय् तःधंगुप्या-बं (wetland) ख। चाडया सरकारी भाय् अरबी व फ्रेन्च खः। थ्व थासय् २०० स्वया अप्व थी-थी जातीय व भाषिक पुचःत दु। चाडय् इस्लाम (५५.१%) व क्रिश्चियन धर्म (४१.१%) मू धर्म ख।
ईसापूर्व ७गु सहस्राब्दी निसें मनुया जनसंख्या यक्व ल्याखय् चाडियन बेसिनय् थ्यन। ईस्वी १गु सहस्राब्दीया अन्त्य तक्क चाडया साहेलियन पट्टीइ राज्य व साम्राज्यया झ्वः ब्वलंगु व पतन जुल। थथे दूगु साम्राज्यतेसं प्रत्येकं थ्व क्षेत्रं वनिगु ट्रान्स-सहारा व्यापारिक मार्गयात नियन्त्रण यायेगु कुतः यात। फ्रान्सं सन् १९२० तक्क थ्व भूभाग त्याकल व थ्व भूभागयात फ्रान्सेली इक्वेटोरियल अफ्रिकाया छगू भागया रुपय् दुथ्याकल। सन् १९६०इ चाडं फ्रान्कोइस टोम्बलबेया नेतृत्वय् स्वतन्त्रता प्राप्त यात। मुस्मां उत्तरय् वय्कःया नीतिप्रति आक्रोशया परिणति सन् १९६५ य् ताःईतक न्ह्याःगु गृहयुद्ध सुरु जुल। सन् १९७९य् विद्रोहीतय्सं राजधानी त्याकाः दक्षिणया वर्चस्वयात अन्त्य यात। अनंलि विद्रोही कमाण्डरत हिसेन हाब्रें थः प्रतिद्वन्द्वीतेत बुके मफुतले थःथवय् ल्वानाच्वन। चाडियन –लिबियाया द्वन्द्व सन् १९७८इ लिबियाया आक्रमणं ब्वलंगु ख गुकिलिं सन् १९८७य् फ्रान्सेली सैन्य हस्तक्षेप (अपरेशन Épervier) नापं क्वचाल। हिसेन हाब्रेयात सन् १९९०य् वया जनरल इद्रिस डेबीं सत्ताच्युत याःगु खः। फ्रान्सेली समर्थनय् चाड राष्ट्रिय सेनाया आधुनिकीकरण सन् १९९१य् न्ह्याःगु खः। सन् २००३ निसें सुडानय् डार्फर संकट थनया सीमाय् थ्यन व राष्ट्रयात अस्थिर यात। न्हापा हे गरिब जुयाच्वंगु थ्व राष्ट्रं पूर्वी चाडया शिविरय् द्वलंद्वः सुडानी शरणार्थीतय्त च्वनेगु व्यवस्थाया निंतिं संघर्ष यायेमाल।
चाडया व्यवस्थापिका संसद, राष्ट्रिय सभाय् आपालं राजनीतिक दलत ब्वति काःगु जुसां इद्रिस डेबीया अध्यक्षताया इलय् देशभक्त उद्धार आन्दोलन(Patriotic Salvation Movement )या ल्हातय् सत्ता दृढतापूर्वक दयाच्वन। थ्व शासनयात निरंकुशवादी धकाः वर्णन याःगु दु। सन् २०२१ अप्रिलइ राष्ट्रपति डेबीयात एफएसीटी विद्रोहीतेसं स्यायेधुंका वय्कःया काय् महामत डेबीया नेतृत्वय् संक्रमणकालीन सैनिक परिषदं सरकारया नियन्त्रण यात व राष्ट्रिय सभा विघटन यात। चाड राजनीतिक हिंसा व बारम्बार जुइगु सैन्य कूया कारणं ग्रस्त जुयाच्वंगु दु।
चाड मानव विकास सूचकांकय् २गु दकलय् म्हो थासय् लाःगु दु। २०२१य् ०.३९४ अंक नापं १९०गु थासय् लाःगु दु व दकलय् म्हो विकसित देय् हलिंया दकलय् गरिब व भ्रष्टाचारी देय् मध्ये छगू देय् जुयाच्वंगु दु। थनया अप्वः धइथें बासिन्दात निर्वाह पशुपालन व बुंज्या यासें गरिबीइ म्वानाच्वंगु दु। सन् २००३ निसें कच्चा चिकं देय्या निर्यात आम्दानीया प्राथमिक स्रोत जुयाच्वंगु दु, गुकिलिं परम्परागत कपाय् उद्योगयात प्रतिस्थापन याःगु दु। मानव अधिकारया ख्यलय् चाडया रेकर्ड बांमला व बारम्बार मानव अधिकारया दुरुपयोग गथेकि स्वेच्छाचारी जेल, गैह्रन्यायिक हत्या, व सुरक्षा बल व सशस्त्र मिलिसिया निगुलिं नागरिक स्वतन्त्रताया हनन याःगु वर्तमान इतिहास दु।
