Wikinger (okNormannen,Waräger oderRus) weernSeefohrers un Kreegslüüd utSkandinavien, de twüschen517 un1066 sünnerlich de Küsten un Inseln vun Europa överfallen un deelwies ok koloniseert harrn.
De BegreepWikinger kümmt wohrschienlich vun datooltnoordischvíkingr, wat Röven un en Röövtog maken heet. Man ok wenn se dormit in Europa besünners beröhmt worrn sünd, sünd se doch de meeste Tiet freedlich anseten ween. DeWikingertiet betekt den laatsten Deel vun de skandinavscheIesentiet.
De germansche Woordstammvik oderwik bedüüd en Steed, besünners an de See, wo Lüüd waahnt, un ok en Bucht. Hüüt noch wiest mennig Oort dat in sien Naam op, to’n Bispeel
Anner grote Hannelssteden weernBirka inSweden un de InselGotland. Een vun de wichtigstenBornss ut düsse Tiet is deHistorie vun dat Arzbisdom Hamborg, deAdam vun Bremen anno1076 opschreven hett. Dor is toeerst ok vun dat Opfinnen vun Amerika (Vinland) to lesen.
De eerste Wikingertog, vun den wi wat weet, is vunGregor vun Tours in sienHistoria Francorum opschreven: Anno517 möök de dänscheKönigChlochilaichum mit sien Scheep Fohrt op Gallien. He fohr na dat Rebeet vun denfrankschen KönigTheuderik I. un hett’n Slag Franken fungen. Denn sünd se wedder na See, avers de König bleev an den Strand un tööv op deFloot. So keem dat, dat de Söhn vun Theoderik, Theudobertus, Tiet harr, mit en groten Heer un Flott antotrecken. He harr den däänschen König doodslaan un de dänsche Flott nedderkregen.
De tweede opschreven Bericht vun en Wikingertog is vun dat Johr793, as datKloosterLindisfarne an de Oostküst in den Noorden vunEngland vun Seefohrers överfullen un plünnert worrn weer.
Denn güng dat Slag op Slag mit de Wikingertöög. Se hebbt den gröttsten Deel vunIrland besett un sik ok in grote Delen vunEngland nedderlaten. Se hebbt sik denn ok in den Norden vunFrankriek, in datBaltikum, inRussland unSizilien Rieken opboot. Överfäll geev dat ok in deMiddellannsche See un sogor in deKaspische See.
DeDänen sünd besünners naFreesland un dat Rebeet vun deSassen, naFrankriek un in den Oosten un Süden vun England seilt. In den Noordoosten vun England, so ümYork rüm, harrn se sik fast ansett. Dor weer ok dat däänsche Recht güllig un datDanelag weer för en lang Tiet temlich sülvstannig.
Knut de Grote weer König över Däänmark as dat sien gröttste Utdehnen harr. Dat Däänsche Riek güng vunNorwegen bitSleswig un1013 bet1016 weer he ok König vun England.
De Norwegers sünd besünners na Noordwest un West na deFäröer, deShetlands, deOrkneys, naIrland,Iesland, Noordengland un Westengland seilt. Bet op Irland undGrootbritannien weren de Inseln lerrig un dor hebbt de Norwegers sik anseten.
De gröttsten Seiltörns weern de naGröönland unAmerika. Dat güng so:Erik de Rode harr in Norwegen Een doodslaan un muss denn na Iesland. Dor harr he wedder Striet un denn muss he ok Iesland verlaten. Dorbi is he denn na Westen seilt, vun wegen dat dor mal een Land in Sicht harr. Dor is he denn na Gröönland kamen. An de Westküst harr he dat manierlich funnen un denn mit sien Lüüd twee Städer opboot, Vestbygd un Austbygd. Kort later, üm1000, is dennLeif Eriksson, sien Söhn, na Westen un hett dor Noordamerika opfunnen. Vun wegen denWien, de se dor funnen harrn, hett he dat LandVinland dööpt.
En lütt Dörp weer op de nördlich Halvinsel vunNiegfundland biL'Anse aux Meadows anleggt, avers denn geev dat Striet ünnernanner, ok mit deIndianers, un dat Klima weer ok nich so doll. Dat föhr denn to dat Enn vun de Wikingers in Amerika. Wat dorvun överbleev, is nu UNESCO-Weltkulturarv.
Op Gröönland güng dat langer. Avers na 1300 weer dat denn dor ok toenn, vun wegen dat dat Klima slechter worrn weer un villicht ok vun wegen Striet mit deInuit.
DeSweden hebbt sik besünners na Oosten hen orientiert. Al in deVendeltiet geev dat vele Kontakten mit Osteuropa, wat ünner annern an de Övernahm vunHelmoorden, as denSpangenhelm, denNasalhelm un later denBrillenhelm Tüchnis to sehn is, wat de Wikingers vun de Steppenlüüd un deOströmers övernahmen harrn.
De sweedschen Wikingers sünd besünners över de Strööm reist. So sünd se denn bet an datSwatte Meer, naByzanz un sogor naBagdad to’n Hanneln kamen. Mit de Slaven hebbt se Honnig, Wass,Barnsteen, Fell, Wapen undSklaven ruthannelt un dat denn inByzanz und Bagdad för Sülver, Sied,Brokat, Gewürzkraam,Helmens undRüstungen verkofft.
DeFinnen und Slaven hebbt de Skandinaviers ‚Rus‘ oder ‚Warjagi‘ (Waräger) naamt, de Byzantiners hebbt ‚Rhos‘ un ‚Waragoi‘ seggt un de Arabers hebbt se as ‚Al-Madjus‘, ‚Ruser‘ un ‚Saqaliba‘ betekent.
De Sweden harrn faken mit de Slaven koopereert un de Slaven harrn se af un an to Försten maakt. Af un an keem dat ok to Striet. So heet dat in deNestorchronik, dat de Slaven de Warägers över dat Meer wegjaagt harrn. Denn avers wedder ropen, dat de Wikingers kloor Schipp moken schullen un den Försten spelen. So keemRurik to den Förstentitel. Un heel Russland hett sien Naam vun düsseRus (kiek ok ünnerKiewer Rus).
Tosamen mit de Slaven harrn de Rus denn af860 jümmers mal wedder Byzanz överfallen. De Byzantiners harrn sik denn mit Hannelsprivilegien Freden un Frünnschop kofft. Denn güngen ok Rus in Deenst vun den Kaiser un maken deWarägergard ut.
deKnorr, breder un mit en gröttern Seil för de Hannelsfohrt.
Typisch is, dat de Planken in Klinkerbowies utföhrt sünd.
Mit de Langscheep harrn de Wikingers dat gauste Verkehrsmiddel dormols. Se kunnen gau angriepen un överfallen, vun wegen dat de Schipps gauer weren as en Peerd.
En Grund för de Röövtöög kann sien, dat dat toveel Lüüd geev, vun wegen den technischen Fortschritt. En anner Grund is, dat in Europa na de Völkerwannerung veel Unordnung weer un dat licht güng, en Röövtog to maken. Lichter tominns as to deRömertiet. Denn weren ok Streken temlich lerrig, so asSleswig, wo de Angelns weg na England weren un en groten Deel vun de Sassen ok. Op de anner Siet weern de Langscheep nödig, dat de Wikingertöög ok wat bröcht harrn. De weren avers eerst üm 700 fardig entwickelt.
De Mythologie weet wi besünners vun deEdda, wat dat gröttste Stück Literatur is. Veel güng över Vertellen, opschreven is dat avers eerst na 1000 ween. Blangen de Literatur weet wi ok’n Slag vun ole Graffstenen un anner Stenen, woRunens rinschreven weren. De Runens werenBookstaven, de ut dat Greeksche vun afkamen weren, avers sik denn sülvstannig entwickelt harrn.
Wat de Mythologie angeiht, weer de nich veel anners as bi deSassen. De Göttervadder weerOdin, wat dat lieke is asWodan.Thor weer besünners wichtig. De Sweden hebbt besünnersFreyr hillig hollen, sien wichtigstet Hilligdom weer biUppsala.
Op de een Siet güng dat Röven na 1000 nich mehr so good, vun wegen dat de Frankens ehr Macht na Noorden utdehnt harrn un de Städer faster maakt weren. Besünners avers hett sik nedderslaan, dat de Wikingers to dat Christendom kemen un sik döpen harrn laten. Denn kümmt dorto, dat inNorwegen,Däänmark und later ok inSweden Königrieken mit en faste Ordnung tostann kemen un de Königens harrn Ordnung hebben wulln.
De Wikinger Rollo harr sik besünners op deSeine rümdreven un dat Rebeet üm Paris överfallen. De franzöösche KönigKorl de Simple harr denn Rollo un sien Lüüd in den Verdrag vun St.-Claire-sur-Epte de Normandie as Lehen geven. Se schullen nu Frankriek vör Överfäll vun anner Wikingers bewohren. Vun ehr Afkomen her weren se Nordmänners, dat heetNormannen nöömt. So kreeg ok deNormandie ehrn Namen. De Normannen harrn sik denn gau to Franzosen maakt un franzöösch snackt. So keem dat, dat de Normannen, as se1066 ünner ehrn Hartog Willem na England seilt sünd un biHastings den ingelschen König doodslaan harrn, al franzöösche Spraak un Kultur na England bröcht harrn. Anner Normannen sünd denn naSizilien un hebbt dor en Riek opboot, wat bit to de Tiet vunKaiser Barbarossa hollen harr.
