Een kann vundaag nich genau seggen, wonehm de Wandalen egentlich herkamen sünd un vun wo se afstammen doot. Hüdigendags geiht een dor nich mehr vun ut, datt een Volk fix un fardig weer, wenn dat denn losgüng mit dat Wannern. De Wandalen sünd in den Loop vun de Tiet tohoopwussen un to een Volk wurrn. De antiken Schrievers Tacitus, Plinius unPtolomaios schrievt wat vun de Vandiliers in de Gegend vun denWiesselstroom. Man so ganz klook kannst dor nich vun warrn. Dat lett so, as wenn de Vandilier un de Wandalen datsülbige Volk weern, just so, as bi de Gutonen un deGoten. Man so ganz genau weet een dat nich.
Üm un bi400 n. Chr. deit sik allerhand an de ünnereDonau un an de Mitt vun de Donau. DeHunnen sünd dor in´t Land kamen un schuuvt de annern Völker vör sik her. DeAlanen, wat een Hümpel vun Stämmen vun sarmaatsch unskytisch Volk is, dorto de germaanschenSueben un de Wandalen treckt nah Westen, nahGallien hen.
InRom hefft se siet dat 1. Jahrhunnert versöcht, Verdrääg aftosluten mit de Völker buten de Grenzen. Up düsse Wies maken se jem toFoederati (Bundsgenoten). Babenhen hefft se vun düsse Lüe Suldaten anhüürt un Hannel un Wannel dreven. Up düsse Oort dö Rom ahn Krieg ook buten de Grenz vun dat Riek sotoseggen regeren. Datröömsche Riek/Imperium Romanum stünn as een düütsche Eekboom. DeBarbaren wurrn dor unbannig vun antrocken.
In düssen Kontakt mit Rom änner sik alltiet allerhand. Kriegsvolk keem op as een besunnern Stand, Ünnerscheden billen sik ut op dat soziale Flach, de wecken Stämmen fullen ut´neen un sloten sik nee tosamen. In düsse Tiet kemen ok de Völker up, de wi ut de antiken Schriften kennen doot, as de Wandalen un de Sueben.
In de Nacht vun´nSilvester406 träe een Grupp Wandalen, tohopen mit een oorntlichen Hümpel Alanen un Sueben öber denRhien un breek in de röömscheProvinz Gallien in. Dat maken se woll, wiel de Hunnen in jemehr Nack seten. Toeerst mössen se gegenfranksch Foederati angahn. De stellen sik jem in Weg, man wurrn denn doch slahn.
409 trock düsse Bund vun Alanen, Sueben un Wandalen fudder nahSpanien. Dor grünn he verscheden Staten, de man alltohopen bloots korte Tiet lebennig bleven. InGalizien geev dat noch in´t6. Johrhunnert een Königriek vun de Sueben. DeRömers hefft sik noch mal opmaakt, eenKrieg gegen düsse verscheeden germaanschen Völker to unnernehmen. Dorbi hefft se ook Truppen vun deWestgoten insett. Een Twieg vun de Wandalen, de Silingers, is bi düssen Krieg meist heel un deel utreten wurrn, de anner Twieg, de Hasdingers, hefft sik mit de Alanen tohopensmeten. In´n Mai429 hefft se tosamen nah Afrika översett. Kann aber angahn, datt een poor Wandalen ook in Spanien bleben sünd.
De junge KönigGeiserik föhr de Wandalen nah Afrika. Dat weeren üm un bi 15.000-20.000 Familien. Dor keemen denn noch jemehr Familien to. Alltosamen, seggtProkop weeren dat bi 80.000 Lüüd. Prokop seggt, de röömsche GeneraalBonifatius hett de Vandalen "inlaadt". He verspreek sik dor vun, datt de Wandalen em in sien Striet mit den Kaiser in Rom helpen schollen. Dat is aber nich just to glöven. Bonifatius is glieks gegen de Wandalen angahn, as de in Afrika an Land kemen. Dat lett so, as wenn de Wandalen dat op dat rieke Land vun de röömsche Provinz Afrika afsehn harrn. Dor wass datKoorn, woItalien vun leben dö. De Wandalen marscheren dör de Länner, de vundaag toMarokko unAlgerien tohören doot. De een oder anner Stadt hefft se up jemehren Weg innahmen un utplünnert. Bonifatius harr sik midderwielen mit dat Kaiserhuus woller verdrogen un striet gegen jem an. Man he weer denn vunwegen de Problemen in Italien afropen un müss dor gegenAetius strieden. In düssen Oorlog is he ümkamen.
Geiserik harr in düsse Tiet oorntlich Land innahmen. Dor hett de Regeren vun dat röömsche Riek in dat Jahr435 een Verdrag mit de Besetters afsloten. Dor weer afmaakt, dat grote Delen vunMauretanien unNumidien tokümstig to de Wandalen tohören schullen. Man vun dat annere Land schullen se de Fingers laten. Dor hefft se sik aber nich an holen.439 hefft de WandalenKarthago innahmen. Dat weer den Westen sien gröttste Stadt nah Rom. Darbi kregen de Wandalen ook de röömsche Flott in de Hannen, de dar stationeert weer. In dat Land, wat vundaagTunesien is, grünnen de Wandalen un Alanen een Königriek. Mit Hölp vun de Flott, de jem in´e Hannen fullen weer, besetten se ook nochSardinien,Korsika un deBalearen.
455 keemen de Wandalen mit jemehren König nah Rom, besetten de Stadt un plünnern ehr ut. Vunwegen düsse Saak hefft se in´t18. Johrhunnert dat Woort "Wandalismus" utfunnen. Dat bedütt, wenn een wat tweimaken deit, bloß weil he dor Lust to hett, ohn Sinn un Verstand. Wat de Geschicht mit Rom angeiht, stimmt dat nich. De Wandalen hefft de Stadt woll plünnert un hefft de Börgers ok hart anpackt, man eenfach so tweimaakt hefft se nix. Se hefft sogar op denPaapst höört, as he beden dö, se schollen doch de Inwohners tofreden laten un jem nix doon. Man allens, wat schöön un goot weer, hefft se mitnahmen.
De Oorsaak för dat Innehmen vun Rom weer polietsch. De röömsche KaiserValerian III. harr sien Dochter Eudokia as Bruut an de Wandalen ehren PrinzHunerik verspraken. Nu wurr Valerian vun siene Fienden biesietmaakt. Dar wollen de Wandalen sik de Hochtiet vun jem ehren Upfolger up den Thron mit de röömsche Kaiserdochter nich nehmen laten un nehmen Rom in. De nee KaiserPetronius Maximus keem dorbi üm. Man dat hefft nich de Wandalen maakt, as dat besunners in´t 19. Jahrhunnert jümmer woller seggt wurr, man sein eegen Hölpstruppen, deBurgunner, hefft em mit Steen dootsmeten.
De Wandalen bröchen allerhand Wunnerwarken un Riekdoom nah Huus. Babenhen hefft se veele Lüe ut Rom wegsleppt. Dar weer de Wittfroo vun Valerian mit bi un veel Handwarksvolk, wat de Wandalen in Afrika goot bruken kunnen. För korte Tiet höör ookSizilien to de wandaalsch Herrschaft mit to.
Um düsse Tiet leeg dat in de Wandalen ehre Hannen, wat dat Westriek genug Koorn kreeg oder nich.
468 versöch dat westlich Kaiserriek een Angreep op dat Wandalenriek. Dar wurr aber nix vun.474 hett de Kaiser vun Oostrom/Byzanz een Verdrag mit Geiserik afslaten. Dar stunn binnen, dat de Eilannen bi de Wandalen blieben schullen. Man mit de Tiet weer dat vör de Wandalen allens toveel. Ünner de Upfolgers vun Geiserik geev dat binnen dat Land Problemen. Dat weer ja so, dat de Wandalen to deArianer ehr Gloven tohören döen, as de mehrstenGermanen. Man de röömschen Lüüd allerwegens in jemehr Land werenkathoolsch un bleven dat ook. Dat geev Striet un Lawei. Ook mit deMauren geef dat mehr un mehr Striet un Krieg. Wat woll nich stimmt is, dat de Wandalen ünnergahn sünd, weil se sik mit dat söte Leben afgeven hefft un dekadent warrn sünd. So is dat in dat een oder annere Schrieven ut deAntike to lesen.
