Robert Schumann weer dat jüngste vun fiev Kinner vun den Bookhändler un VerlegerAugust Schumann (1773–1826) un de sien Fru Johanna Christiane, borene Schnabel (1770–1836). He kreeg all mit söben Johr Klaveerünnerricht bi Johann Gottfried Kuntsch (1757–1855). In Leipzig un Heidelbarg studeer he 1828–1830 ahn groot Lüst Jura, in Wohrheit aber hett he sück all ganz mit de Musik befaat un fung ok an to komponeeren.
1834 grünn Schumann deNeue Zeitschrift für Musik, in de de deelwies realen, deelwies utfunnen „Davidsbündler“ (ünner annern „Eusebius“ un „Florestan“) för en hooch, „poetische“ Musik strieden deen.
In sien romantisch-idealistischen Künstlerdom uprichtig un entscheeden, weer Schumann dör sien immer starker nah binnen wend Wesen as Lehrer un Dirigent wenig spoodriek, as Komponist tonächst meest nich bekannt.
1840 hett Schumann gegen den Wedderstand vun Friedrich Wieck de sien Dochter Clara heiraadt; in dat sülvig Johr hett he en grooten Antall vun Leder komponeert.
1843 keem he dörFelix Mendelssohn Bartholdy an dat Leipziger Konservatorium, 1844 as Chorleiter nah Dresden.
1850 wurr he StädtischerMusikdirekter in Düsseldörp (hier hett hüm 1853 de jungJohannes Brahms besöcht), weer dor aber nah eenig Tiet Demütigungen un Intrigen utesett.
En all in jung Johren af un to sück ankünnige seelisch Krise wurr asPsychose in' Rahmen vun enbipolare affektive Störung düüd, de 1854 nah en Sülvstmordversöök vullends to'n Utbröök kommen ween sall. Krankenakten ut de Heilanstalt Endenich laaten dorgegen en Tosommenhang tüschen Schumann sien Nervenlieden un en fröhSyphilis vermooden.[1] Schumann is 1856 in Endenich storven.
Musikzimmervun Robert Schumann in dat Zwickauer MuseumRobert Schumann, 1830
„... mir träumte, ich wäre im Rhein ertrunken.“ Dissen (Half-)Satz noteer Schumann in dat Öller vun 18 Johren in sien Daagbook,[2] in en Tiet, in de he nich ahnen kunn, dat hüm dat later eenmal beroplich in'tRhienland verslahn dee – un dat he dor mit en Sprung in denRhien en Sülvstmordversöök ünnernehmen dee.
All fröh hett Schumann völ schreven, nich blots Daagbook. Neben sien künstlerisch Neegen to datKlaveerspeel (sien Moder Christiane gull as düchtig musikalisch, ahn aber en Instrument to beherrschen) gull sien groot Leev deLiteratur, de dör sien Vader präägt weer: August Schumann, de sück as „Homme de lettres“ verstunn, hett Romans schreeven, het sück överregional en grooten Roop as Översetter vun engelschsprakig Schrievers maakt un führ af 1807 gemeensam mit sien Bröer de Verlagsbookhannel „Gebrüder Schumann“ in Zwickau, de för de Förderung vun allgemeen Billen dör Herutgaav vun Klassikern vun all Natschonen in' Taschenbookformat bekannt weer. He sall en groot Privatbibliothek harrt hemm, de de klassische Literatur ut all Welt vereenigen dee. Schumann harr vee Geschwister: Emilie (1796–1825), Eduard (1799–1839), Carl (1801–1849) un Julius (1805–1833). De öllere Bröers gungen later all in dat Verlagsgeschäft, un ok Robert hett versöcht in de Footpadd vun sien Vader to treeden. He hett in sien Jöögd nich blots Kompositschonen verfaat, sonnern ok Upsätze, Gedichte un Romanfragmente as ok sülvstkritische Texte. Besünners hebbt hüm de romantisch Schrievers präägt, ganz besünnersJean Paul.
August Schumann hett ok de musikalischen Ambitschonen vun sien Söhn ünnerstütt. Eegens för hüm hett he enFlögel anschafft, hett geern sien Speel tohört un hett ok versöcht, wenn ok ahn Spood, hüm Klaveerünnericht biCarl Maria von Weber geven to laaten. „Ich genoss die sorgfältigste und liebevollste Erziehung“,[3] schreev Robert Schumann later.
1826 is August Schumann in dat Öller vun 53 Johren storven. He hett sien Familie en lütt Vermögen achterlaaten, de Andeel vun Robert wurr vun sien Vörmund, den Zwickauer Dook- un Iesenworenhändler Gottlob Rudel verwalt. Schumann sien Schoolutbillen weer ümfatend. He hettLatiensch,Greeksch unFranzöösch lehrt un gull as ganz besünner Spraaktalent. Sien musikalische Utbillen bleev indessen (bit 1828) meest dilettantisch. Wiel he beter Klaveer spelen kunn as sien Lehrer, hett de hüm dat Sülvststudium empfohlen, wat Schumann dör den Besöök vun musikalischen Upführen un dat Lesen vun Partituren un Klaveeruttüüg vun Orchesterwarken umtosetten versöcht hett. In sien Jöögd hett he ok en Schoolorchester grünnd, dorneben aber ok en „litterarischen Verein“,[4] in de he mit sien Mitschölers verscheeden Warken, ünner annern ok acht Dramen vunFriedrich Schiller, in verdeelt Rullen lesen hett. Wo eernst hüm dat dormit weer, spegelt de vun hüm entworfen Vereenssatzung wedder: De seech för „unschickliches Lachen“ wiels de Lesungen Geldstrafen vör.
Dat Abitur hett Schumann mit dat tweetbest Prädikat „omnino dignus“ maakt. In de Tiet harr aber sien Moder gemeensam mit den Vörmund entscheed, dat SchumannRechtswetenschapen studeeren sull, wiel beid in sien Hang to de Kunst un besünners de Musik kien Tokunft sehn deen. Schumann hett sück den Wunsch fügt. He hett sück an’ 29. März 1828 an deLeipziger Universität as Jurastudent inschreven un wurr Liddmaat vun de Olt LeipzigerBurschenschaft. 1828 hett he de glieker Wahnen harrt, as sien JöögfrüendEmil Flechsig.
Leipzig, mit dormals rund 41.000 Inwahner nahDresden de tweetgröttste Stadt vunSassen, bleev up Schumann nich ahn Indruck: De Stadt vun de Messen, den Bookhannel un den Bookdruck; renommeerte Verlage asBrockhaus,Reclam unBreitkopf & Härtel harrn hier ehr Seet. DatLeipziger Gewandhausorchester hett Upführen maakt, as Schumann se noch nie beleevt harr. He schreev an sien Moder, dat he „regelmäßig in die Kollegien“ gahn dee. He verbroch sien Tiet mit Musik, Schrieven un Lesen, hett in de Tüschentietphilosophisch Vörlesungen to'n Bispeel biWilhelm Traugott Krug besöcht, verbroch aber ok so eenig Vörmiddag in' Slaaprock bi „lyrischer Faulenzerey“. Af un to harr he aber doch en slecht Geweeten, woröver sien Daagböker un Breef ut de Jöögd Utkunft geven:
„Es überläuft mich eiskalt, wenn ich denke, was aus mir werden soll.“[5]
Un later:
„Schwach will ich und darf ich nicht sein. Wenn der Mensch nur will – er kann ja ALLES.“
In dat sülvig Johr is Schumann in dat Huus vun den Kunstleevhebber Perfesser Ernst August Carus (1797–1854) up den Mann drapen, de sien Leven verännern sull:Friedrich Wieck. Wieck, de oorsprünglichTheologie studeert un as Huuslehrer arbeit harr un sück autodidaktisch in't Klaveerspeel, Kompositschoonslehr, Musikalienhannel un Musikpädagogik billd harr, harr en beropen Roop as Klaveerpädagoog. Sien Ansatz, de Methood vun Bernhard Logiers folgen, bestunn ut de Kombinatschoon vun Klaveerspiel un -technik as ok en grundleggend Utbillen in Musiktheorie. Sien spoodrieksten Schöler sullen sien beid Döchter Clara un Marie wurrn. Schumann hett beslooten, sück in Saaken musikalisch Fortbillen in sien Hannen to begeeven. Aber dat fehl an entscheeden Grundlagen sowohl bi dat Pianistenhandwark as ok in de Kompositschoonstechnik. De Enttäuschung weer groot, Schumann leet sück immer fakener bi Wieck entschuldigen un keem toletzt gar nich mehr to'n Ünnerricht.
Wiel he den „fatalen Schlendrian“ in Saaken Beropsutbillen en Enn bereiten wull, gung Schumann för twee Semester nahHeidelbarg, um sück endlich ernsthaft mit dat Jura-Studium to befaten. He hett sück datCorpsSaxo-Borussia anslooten, facklich wies sück de Oortswessel aber verdaan Tiet. Ünner de dor amteeren Perfessers kunn hüm blots de JuristThibaut faszineeren, wiel de – sülvst hoochmusikalisch – in sien Huus regelmatig Musikabende insbesünnere mit Warken vunPalestrina unGeorg Friedrich Händel veranstalten dee. Un wiel in disse Tiet en Reis nah Italien ut sien Sicht eenfack levensnotwennig weer, hett he sien Moder dat Geld dorför afrungen. „Italien, Italien, summte mir’s von Kindesbeinen um mein Herz“, hett he hör schreven. Wat hüm dor hentruck, weer „das ganz tolle, bewegsame, lebendige Leben“. He wull de „weißen glänzenden Städte“, „die Orangendüfte, südliche Blumen“ un natürlich de „Italiänerinnen mit den feurig-schmachtenden Augen“ kennenlernen. He hett deMailänder Scala besöcht un weer beindruckt, aber letztendlich kunn he de italieensch Musik un insbeünnere de vunGioachino Rossini nichts afwinnen.
Weer nah Heidelbarg torüchkehrt, schreev Schumann nah lang binneren Ringen an' 30. Juli 1830 an sein Moder, dat he vörharr, de Berop vun en Musiker to griepen: „Folg ich meinem Genius, sllllo weist er mich zur Kunst, und ich glaube zum rechten Weg.“ Binnerhalv vun söss Johren wull he „mit jedem anderen Klavierspieler wetteifern“. Up sien Bitten hen hett sück de Moder „mit Zittern und innerer Angst“ anFriedrich Wieck wend, denn ut hör Sicht harr Robert de Pianistenloopbahn all teihn Johr ehrder anfangen musst, um dormit dat „Brot fürs Leben“ to verdeenen. All nah twee Daag kreeg se Antwort. Wieck hett toseggt, Schumann binnerhalv vun dree Johren to en vun de gröttsten Klaveerspeler to billen, de geistrieker weer asIgnaz Moscheles un grotoordiger asJohann Nepomuk Hummel. Allerdings verbunn he dat mit de Bedingung, dat Schumann sien „zügellose Phantasie und seinen schwankenden Sinn“ dwingen dee un regelmatig to'n Ünnerricht kommen dee. Schumann, vull vun goot Vörsatzen för sien Tokunft, gung somit torüch nah Leipzig un betruck dor tonächst en Kamer in dat Huus Wieck.
Den Anfang vun en völverspreken Pianistenloopbahn vun Schumann keem dat jähe Enn' tovör: Schumann, de dat in sien enormen Verbeetenheit an't Klaveer all immer stört harr, dat de Finger vun en Hand in jeweilig Afhängigkeit vun'nanner stahn, wobi eenige – as de veerte – sück as besünner swaak wiesen, harr en mechaansch Warktüüch utfunnen, dat jeden enkeld Finger en kraftvull Souveränität verleehen sull. Nachtenslang an de recht Hand utprobeert, führ dat to enSehnenscheedenentzündung mit en nahfolgen Bewegungsunfähigkeit vun de ganze Hand.[6] As de denn sluutend afklungen weer, weer de Ringfinger vun Schumann so in Mitleedenschap trucken wurrn, dat he för dat professionelle Klavierspeel nich mehr to gebruuken weer. Disse Sülvstversöök hett sien Pianistenloopbahn denn tonichte maakt.
Schumann konzentreer sück dornah up dat Lehrn vun Kompositschonstechniken; wertvull Ankiekmaterial hett hüm dorbi datWohltempereert Klaveer vunJohann Sebastian Bach leefert. Anfänglich komponeert Schumann meest blots för Klaveer, sien Opus 1 sünd deAbegg-Variatschonen, Stücken, de en Phantasieperson, de „Comtesse d’Abegg“, widmet sünd un up de Notenfolg A-B-E-G-G upbauen. To sien eerst Kompositschonen, de Tüügnis vun den persönlichen Stil vun Schumann geven, hörrn ok dePapillons (op. 2), Schumann sien dree Swägerinnen widmet. He sülvst hett in Betoog up dat Wark Andüüden maakt, dat de Miniaturen dör den RomanFlegeljahre vunJean Paul inspireert wurrn weern. Vun sien fröh Kompositschonen erwähnenswert is deToccata (op. 7), en hoochvirtuoos Stück mit besünner Belastung för de buteren, eegentlich swaakeren Finger. 1833 fung he mit denEtüden im Orchestercharakter an, se wurrn 1837 ünner den bit hüüd begäng TitelSinfonische Etüden herutgeven. Se sünd wenigerEtüden in' Woortsinn as völmehr Variatschonen över en ingangs vörstellt Thema.
„Neue Zeitschrift für Musik“, Titel vun en Utgaav van 1850
Tosommen mit Friedrich Wieck,Ludwig Schuncke un eenig wiedere Früenden hett Schumann 1834 deNeue Zeitschrift für Musik, dat Konkurrenzblatt to de LeipzigerAllgemeinen musikalischen Zeitung grünnd. Wiel de annern aber för dat Projekt meest kien Tiet upbringen kunnen, hett he de Verleggerschap maatgevend alleen övernommen. In de Funktschoon as Kritiker unMusikwetenschapler hett he nee Maatstaffen sett, insbesünnere hett he sück gegen dat Mittelmaat un leeg Virtuosendom wend. Schumann hett dorbi völ vun sien Bespreeken vun Warken un Upführen sien Stempel updrückt: den vun de poetiseeren Kritik. Dat weer woll nich ganz nee, allE. T. A. Hoffmann, de Johrteinten tovör ünner dat PseudonymJohannes Kreisler för deAllgemeine musikalische Zeitung schreeven harr, harr en ähnlichen Stil dorbi. Dör Schumann entwickel sück disse Oord vun dat Schrieven jüst to en Gattung. Jüst he, de sien beharrlich Woortkargheit Legende is (Clara schreev later in dat gemeensam Ehedaagbook, glieks dree Mal muss se „was?“ fragen, um hüm to verstahn), löppt hier to en Hööchstform up un wiest Beredsamkeit, de kien Nuance frömd is. In sien Texte is all vertreden, ernsthaft Utnannersetten, sanften Spott, aber ok höhnischer Verreet.
Sowohl in disse Tietschrift as ok in sien Kompositschonen spelen dorbi de fiktiv FigurenFlorestan (de leedenschapliche Schumann),Eusebius (de in sück kehrt Schumann) unMeister Raro (Ratgever – anfangs stunn Friedrich Wieck för disse Figur Pate) en wichtig Rull. Disse ünnerscheedlich Charaktere hett Schumann bruukt, um verscheeden Sichtwiesen vun Warken dortostellen.
All 1833 harr sück um Schumann en Krink vun jung Künstler bild, de sück regelmatig in dat Leipziger LokalZum Arabischen Coffe Baum infinnen deen. Se verstunnen sück as Gegenpool to dePhilistern, denSpießbörgern, hemm sückDavidsbündler nömmt un droogen –in de Traditschoon vun de dormals anseggten Geheimbünde– Phantasienaams. De Bund hett in Schumann sien Warken immer weer en Rull speelt (bispeelswies in de deDavidsbündlerdanzen, de Schumann dem befrüendten KomponistenWalther Wolfgang von Goethe widmet harr; aber ok in’Carnaval).
Clara Wieck 1840, kört för hör Hochtiet mit Robert Schumann
As SchumannClara 1830 dör sien Upenholt in dat Huus Wieck beter kennenlehrt harr, kunn he mit dat negen Johr jüngere Deern blots wenig anfangen. He gung woll mal mit hör spazeeren un hett hör Riepen in de Folgetiet mit en Mischung ut Verwunnern un Amüsement. He harr en paar Leevschapen; in disse Tiet hett he sück vermootlich deSyphilis haalt, de woll mit en Oorsaak för sien fröhen Dood ween hemm drüff.
1834 hett sück Schumann sück mit Ernestine von Fricken (borene von Zedtwitz), as he dormals meen, de Dochter vun en riekenböhmischenBaron verlobt. Dat sück dat um böhmischen Adel handeln dee, droop wohl to, allerdings riek weer Ernestine nich, se weer blots enAdoptivkind un nich arvberechtigt. Dor weer also ok in Tokunft nix an Riekdom to verwachten. Schumann hett denn de Verlobung binnen een Johr weer uplööst, hett hör aber en musikalisch Denkmal sett: denCarnaval. De von Frickens stammen ut de lütt böhmisch StadtAsch; disse Oortsnaam is Grundlaag vun denCarnaval in de Wies, dat Schumann in de eerst Miniaturen (meestens glieks an' Anfang) de Tonfolg A-Es-C-H, in de tweet Hälft vun dat Wark bi de Stücken de Notatschoon As-C-H ünnerbringen dee. Een Stück drocht den TitelEstrella, een anner isChiarina widmet, ok enMarsch der Davidsbündler gegen die Philister as krönen Afsluss fehlt nich. De Ingang vun dat Stück(Préambule) as ok de Miniaturen mit den TitelnChopin unPaganini billen de Utnahm in' Duktus vun deNotatschoon.
Enn' 1835 keemen sück Schumann unClara nahder, en Ümstand, de den överförsorglichen Vader Wieck nich verborgen bleev. De hett in de Folgetiet allens ünnernommen, um jeden Kontakt tüschen de beid to ünnerbinnen. Nix weer mehr mögelk, kien Drapen, selten Breef, de ünner gradweg konspirativ Ümstännen övermiddelt wurrn, Ankieken blots vun Wieten. Aber dat hart Vörgahn vun den olden Wieck hett de Leedenschap blots noch grötter maakt. Wieck hett sien Dochter Clara 1837 to dat mit hüm befrüend EhepaarSerre nahMaxen bei Dresden, um sse vun Robert to trennen. Doch dat Ehepaar hett de beid Leevsten noch ünnerstütt. 1840 hebbt Robert un Clara de Situatschoon mit en Klaag vör Gericht to'n Enn' brocht, de dorup richt weer, dat entweder de Vader de Ehe tostimmen dee oder vun Amts wegen en Inwilligen herbiführt wurrn sull. An' 12. September 1840 hett dat Paar mit Tostimmung vun dat anropen Gericht in de Dörpkark vunSchönefeld bi Leipzig heiraadt un hett den Nahmiddag up dat Riddergoot Mölkau verbrocht. De eerst gemeensame Wahnen hebbt sück de Schumanns in de Inselstraße 18 (hüüd:Schumann-Huus) in dat Leipziger Veertel, wo sück ok de Book- un Musikalienverlage ansiedelt harrn, nommen. Persönlichkeiten vun dat Leipziger un internatschonalen (Musik-)Leven asFelix Mendelssohn Bartholdy,Franz Liszt oderHector Berlioz weern geern sehn Gasten; in en Musikerhuusholt weer dat Ünnerhollen vun de Gasten mit Kamermusik un Lesungen begäng.
DeKreisleriana harr Schumann all 1838 fardig stellt. Gedanklich is dat Stück den SchrieverE. T. A. Hoffmann todeelt, de sien Kapellmeester Kreisler nich blots as Pseudonym för deLeipziger musikalische Zeitung bruukt, sonnern hüm ok literarisch to'n Charakter maakt harr. As Tüügnis vun sien musikalisch Verehren hett Schumann dat WarkFrédéric Chopin widmet, för de he groot Bewunnern heegen dee.[7] De so Bedochte kunn aber kien besünner Affinität för Schumann sien Kompositschonen to entwickeln.
Ok anner Pianisten verhullen sück sien Stücken gegenöver torüchhollend:Franz Liszt, de eenig vun sienr Warken in sien Repertoire nommen harr, hett nah eegen Bekunnen dormit aber en „großes Fiasko“ harrt. Dat Publikum wull hüm woll nich as Interpreten vun swoor verständlich Musik, sonnern völmehr asHasardeur up de Tasten beleeven. Sülvst Clara, de maatgevend to de gröttere Bekanntheit vun Schumann sien Klaveerwarken bidragen hett, speel up Konzerten blots vereenzelt dat een oder anner Stück vun hör Mann. De Tohörers hebbt Musik, de hör tietgenössischen Smack entspreeken deen, de Vörtoog geven.Ludwig van Beethoven wurr verehrt,Mendelssohn Bartholdy,Chopin unScarlatti weern anseggt Komponisten,Sigismund Thalberg,Friedrich Kalkbrenner, aber okHenri Herz, den Schumann wegen sien seicht Klaveermusik verachten dee, weern to de Tiet faken to Gehör brocht Komponisten.
En 1838/1839 ünnernommen Versöök vun Schumann, sienNeue Zeitschrift für Musik inWien to etableeren, is an de dormals herrschen streng Maatstaffen vun de öösterriekschZensurbehörde scheitert. Doch wurr Schumann in dat dorupfolgend Johr 1840 noch Ehre todeel: De Die philosophische Fakultät vun deUniversität Jena hett hüm den Doktertitelin absentia, nah den Ingang vun de Promotschoonsgebühren verleeht. In de Literatur is faken vun en Ehrenpromotschoon vun Schumann de Reed, wat aber nahwiesbar falsch is.[8] 1840 entstunn todem rund de Hälft vun dat gesamt Leederschaffen vun Schumann (dorünner deLeederkreis op. 39 unDichterliebe op. 48), dat Johr wurrd dorum faken as de sien „Leederjohr“ betekent.
Robert und Clara Schumann, Lithographie vouEduard Kaiser, 1847
In sien Ehe mitClara, de in ganz Europa as groot Pianistin Ruhm erlangt harr, hett Schumann versöcht, immer Infloot up hör Leven un Schaffen to nehmen. He wull nich, dat se wiederhen hör Konzerttätigkeiten nahgung. He wull ok, dat hör – bit dorhen den romantischen Publikumsschmack nahgeven – Kompositschonen ernsthafter wurrn un sück mehr an sien Schaffen richten. Sien Teel weer musikalische Tweesamkeit in Eenheit. So broch en 1841 herutgeven Leederzyklus vun dat Ehepaar Schumann de Rezensenten in de Verlegenheit, nich seggen to können, welker vun de Vertonungen Robert un welker Clara totoschrieven weern.
Ahn Twiefel föhl sück Schumann dör dissen nee Levensafsnitt mit Clara Schumann an sien Siet beflögelt. Binnerhalv kört Tiet entstunn sien Sinfonie Nr. 1 in B-Dur, deren vun de Blickblasern intoneertMotiv up den Gedichttext „O wende, wende deinen Lauf. Im Tale blüht der Frühling auf!“ foot. De so nömmtFrühlingssinfonie wurr an' 31. März 1841 ünner den Dirigenten von Felix Mendelssohn Bartholdy erstmals upführt. Noch in dat sülvig Johr hett Schumann en Sinfonie in d-Moll fardig stellt, in de oorsprünglich en Gitarr integreert weer. Se wurr an' 6. Dezember 1841 eerstmals upführt, keem aber bi dat Publikum nicht so recht an. 12 Johr later hett Schumann de Sinfonie överarbeit, bekannt is se hüüd as sien 4. un letzte Sinfonie.
1841 wurr ok dat eerste Kind vun de Schumanns, Marie, boren. Das Paar harr acht Kinner. De letzt SöhnFelix keem up de Welt, as Schumann all in de Nervenheilanstalt weer. Up de sien Wunsch hen wurr he nah den to dissen Tietpunkt all storven Felix Mendelssohn Bartholdy döfft.
1843 weer Schumann för en lütt Sett Lehrer an datLeipziger Konservatorium. Aber de Geldsörgen wusssen. Clara gung weer up Konzerttournee, ünner annern nahRussland, wat hör 6000 Daler inbroch. Schumann hett hör begleit, in de Oogen vun de Bewunnerer vun Clara as Ehemann vun en europawiet bekannt Pianistin – för hüm en düchtig Demütigung. Eenig Lüüd hemm hüm diskret Geld tostaken. Bannig kränkt schreev Schumann dat in sien Daagbook mit den Tosatz: „Und Claras Benehmen dabei.“
1844 stell sück herut, dat Schumann nich de Nahfolger vun Mendelssohn Bartholdy an dat Leipziger Gewandhuus wurr. Schumann truck doruphen an' 15. Dezember 1844 mit sien Familie nahDresden. De Folgetiet bit 1846 weer präägt vun Krankheiten, er klaag över Afspannung, Nervenschwäche, Angsttostännen, Swindelanfälle – un he wurr swoormoodig. Robert Schumann hett ünner enbipolaren Störung leeden, ok as manisch-depressive Krankheit betekend. Nich uttosluuten is, dat deSyphilis to dat Krankheitsbild bidragen hett. De 2006 bakannt maakt Krankenakten vun Schumann wiesen nah, dat he tatsächlich ünner disse Krankheit leeden hett; de Ansteckung weer hüm woll siet 1831 bewusst.[9] Ünner groot Anstrengungen hett Schumann en Sinfonie in C-Dur (hüüd as Nr. 2 bekannt) fardig stellt, de eerstmals an' 5. November in dat Leipziger Gewandhuus upführt wurr. Spood harr dat Wark to de Tiet nich. Eenig Bemühungen, en fast Anstellen bi en Konzert- oder Opernhuus in Sassen to kriegen, sünd scheefgahn. Eerst af Dezember 1849 kreeg Schumann en reell Angebot: de Nahfolge vunFerdinand Hiller as Städtischer Musikdirekter inDüsseldörp. Verdragspartner weer to de Tiet de Musikvereen (hüüdStädtischer Musikverein zu Düsseldorf). De Schumanns hebbt eerst noch wat wacht, dat hör vertroot Sassen to verlaaten, aber an' 1. September 1850 hebbt se Dresden Richt Westen verlaaten.
Bilker Straße 15 in Düsseldorf-Carlstadt: Wahnen vun Clara un Robert Schumann tüschen August 1852 un August 1854
De Empfang vun Robert Schumann in Düsseldörp[10] weer hartelk: Dat Orchester as ok de Chor harrn eenig Stücken vun hüm insrtudeert, un dat eegens för hüm en Ball as ok en Souper. Schumann wurr vun Hiller hööchstpersönlich in künstlerische Krinken inführt. De Begeisterungsfähigkeit vun de Rhienlander hett de Schumanns förmlich anstaaken: Robert komponeert as mal un schreev binnerhalv vun een Maand sien3. Sinfonie in Es-Dur, de so nömmtRheinische. DeBeethovensche Stimmungsempfindung folgend (Es-Dur steiht för heroisch) beschrifft Schumann sien eersten Indrücke vun de Frömd, de Satzen 1, 2 un 5 sünd beschwingt un vuller Enthusiasmus. De 3. Satz mit de TempobeteekenNicht schnell hett Intermezzo-Charakter un is en Oord Genre-Kompositschoon in de Oort vun Schumann sien Klaveerminiaturen. De fierlich 4. Satz erinnert an en Festgoddesdeenst in en prunkvullen Karkenbau un wurrd dorher af un to mit de Weehen vun den dormaligenArzbischop Johannes von Geissel to'nKardinal in Verbinnen brocht, de an' 12. November 1850 in'Kölner Dom weer. Schumann sülvst weer dorbi aber nich anwesend.[11]
So gau sück de Schumanns vun de rhiensch Mentalität fesseln leeten, so gau keem ok de Ernüchterung: De in' Woortsinn praktizeert „Kummst vandaag nich, kummst mörgen“-Instellen vun dat Orchester hett hüm to schaffen maakt. Weer dat denn endlich vullstännig, kämp he gegen verpatzte Insatzen. As de Blickblaser eenmal ut Achtlosigkeit dat in en Tonoord transponeeren Instrument greepen harrn, geev dat statt en Insehn glieks en Diskussion. Un de Chor snack un lach wiels de Proben. Schumann föhl sück nich ernst nommen. All Enn' 1851 hett he överleggt, dat Amt daaltoleggen, aber en sösste Kind (Eugenie) harr sück ankünnigt.
Nahdem Schumann nah en Pause in' Dezember 1852 weer as Dirigent uptreeden dee, geev dat eerste Rückträeforderungen. Schumann weer dee besehrt. An Pingsten 1853 hett he sien Sinfonie in d-Moll överarbeit, se wurr ditmal wohlwollend vun dat Publikum upnommen.
In dat sülvig Johr kreegen de Schumanns Besöök vunJohannes Brahms, en noh unbekannten jungen Künstler ut Hamborg. Begeistert von de sien Können as Pianist as ok Komponist broch Schumann den MusikverlagBreitkopf & Härtel dorto, eenig Warken vun Brahms heruttogeven. Buterdem schreev he fiev Johr nah sien letzten Artikel för deNeue Zeitschrift für Musik (de Verlegerschap harr he 1845 in de Hannen vunFranz Brendel geeven) en Henwies up Brahms ünner den TitelNeue Bahnen. Dorin wurrd Brahms binah hymnisch as Utwählten betekent, „der den höchsten Ausdruck der Zeit in idealer Weise auszusprechen berufen“ weer. Schumann sien prophetisch Wöör empfunn Brahms as groot Plicht, de sien skrupulösen Umgang mit de eegen Warken noch starker maken dee. Brahms führ in den Folgejohren eenige Tendenz vun de laat Warken vun Schumann wieder, bispeelswies de sien Hang to de „olt“ Musik, tomal to de polyphonen Satztechniken vunJohann Sebastian Bach. De Kompositschonen vun Schumann harrn präägen Wirken up Brahms. Dat wiest to'n Bispeel en Vergliek vun de Themen vun den 1. Satz ut Brahm sien 1. Klaveerkonzert mit de vun den 1. Satz vunSchumann sien Violinkonzert.
Ditt deepgrünnig Violinkonzert in d-Moll (1853) wurr allerdings vun Clara Schumann unJohannes Brahms de Apenlichkeit vörenthollen. En Grund dorför weer, dat deViolinistJoseph Joachim, de dat Wark blots in Proben speelt harr, dat in Deelen un namentlich den darten Satz för to stuur ansehn dee. Eerst 1937 wurr dat druckt un inBerlin eerstmals upführt.
Pontonbrügg an'Rhien bi Düsseldörp, Steek um un bi 1850: Oort vun den Suizidversöök vun SchumannSchumannhaus in Bonn, de ehmalge HeilanstaltDe Heilanstalt in dat 19. JohrhunnertEhrengraff von Robert un Clara Schumann up denOlt Karkhoff BonnKarl Hartung: Denkmal Robert Schumann, 1956, Düsseldörp, Hoffgoorden
An' 10. Februar 1854 fung woll nich Schumann sien Liedenstiet an, sien dör de Syphilis bzw. manisch-depressiv Krankheit veroorsaakt Lieden wurr aber bannig schlimmer. He hett över „Gehöraffektionen“ klaagt. Töne, Akkorde, ganz musikalische Stück hebbt in sien Kopp rumspöökt un hüm den Slaap roovt.
Dag un Nacht wurr Schumann nu vun sien Fru un sien Kinnern beobacht un stunn all ünner Upsicht vun Dokters, kunn allerdings liekers an' 27. Februar 1854 in en unbeobachteten Oogenblick dat Huus an de Bilker Straße verlaaten. Trotz beleevt Straaten an dissen Rosenmaandag nehm nümms Notiz vun hüm Robert Schumann steeg över dat Geländer vun de Oberkasseler Pontonbrügg un stört sück, nahdem he sien Ehering in't Water smeeten harr, in den Stroom. Rhienschippers hebbt den Levensmööden denn an Bord trucken. He wurr nah Huus brocht un vun den herbiropen Dokter betrüet. Sien FruClara hett mit hör Kinner Toflucht bi en Früendin söcht.
As Schumann in de vun den Sanitätsdokter Dr.Franz Richarz 1854 apen maakt Heil- un Pleeganstalt inEndenich biBonn inleefert wurr (vgl.Schumannhaus Bonn), bleev sien Stäe as Musikdirekter tonächst unbesett, dat Gehalt wurr wieder an de Familie utbetallt.
Verscheeden Biographien to Robert oder Clara Schumann gaht dorvan ut, Robert harr sück in sien Liedenstiet as „Verbreker“ sehn, de sien leevt Fru „ein Leid antun“ kunn, wat hüm to de Entscheeden brocht harr, ut eegen Entsluss in en private Nervenheilanstalt to gahn. Dat is nich dör Fakten beleggt un mittlerwiel hööchst umstreeden. In sien Daagbookupteken, de bit to’n 17. Februar recken, steiht doröver nichst. Indes is de Born vun de Behauptungen bekannt: Verbreet hett dat de eerste Biograph vun Clara Schumann, Berthold Litzmann, in sien 1908 rutkommen dreebandig WarkClara Schumann. Ein Künstlerleben. Nach Tagebüchern und Briefen. De in sien Besitt befindlichen Daagböker un Breef vun Clara Schumann hett Litzmann aber de Nahwelt nich to Insicht överlaaten (he sall de verbrennt hemm).
Clara hett Rober up Anraden vun de Dokters eerst nah twee Johr upsöcht, twee Daag för sien Dood.Dieter Kühn nimmt in sien Biographie(Clara Schumann. Klavier) an, Litzmann harr Robert as en Risiko för hör un hör Familie dorstellt, um dat Verhollen vun Clara to verkloren. Nah dat Bekanntmaken vun de Krankenakten schient dat nahtovulltrecken to ween.
In dat eerst Johr vun sien Upenholt in de Anstalt speel Schumann af un to noch Klaveer. He studeer Kompositschonen vun Brahms un hett völ leest, doch kreeg he tonehmend mehr Wahnvörstellungen. He wurr denn düll un is mit Gewalt gegen de Wärter vörgahn.Bettina von Arnim,Joseph Joachim unJohannes Brahms hebbt hüm besöcht un ünnerscheedlich över sien Befinnen bericht.
As Clara hüm an’ 27. Juli 1856 sluutend besöcht hett, hett Schumann sück all wiegert, to Eeten. An’ 29. Juli is he storven, nümms weer bi hüm. An’ Abend vun den 31. Juli 1856 wurr he up denOllen Karkhoff in Bonn bisett.
Clara hett hör Mann um 40 Johr överleevt. Se wurr neben hüm in dat gemeensamEhrengraff bisett.
Konzert für Klavier und Orchester in a-Moll op. 54 (Originalfaten vun den 1. Satz: Mai 1841; Revision: August 1841, Januar 1843, nochmals bit Enn’ Juli 1845; 2. un 3. Satz: 1845)
Konzertstück für vier Hörner und großes Orchester F-Dur op. 86 (18. Februar bit 11. März 1849); ok Faten för Klaveer un Orchester vun den Komponisten
Introduktion und Allegro appassionato. Konzertstück för Klaveer un Orchester op. 92 (18.–26. September 1849)
Konzert für Violoncello und Orchester in a-Moll op. 129 (Oktober/November 1850); ok Faten för Violine un Orchester vun den Komponisten
Konzert-Allegro mit Introduktion für Klavier und Orchester op. 134 (24.–30. August 1853)
Das Paradies und die Peri. Dichtung ut „Lalla Rookh“ vun Thomas Moore für Soli, Chor un Orchester op. 50 (Text: 1841–1842; Skizzeeren un Utarbeiten: 1843)
Der Rose Pilgerfahrt (Heinrich Moritz Horn) för Soli, gemischten Chor un Orchester op. 112 (1851)
Des Sängers Fluch. Ballade nahLudwig Uhland för Soli, Chor un Orchester op. 139 (Text: 1851; Skizzen un Partitur: Januar 1852; revideert an’ 9.Oktober 1852)
Der Königssohn. Ballade för Soli, gemischten Chor un Orchester op. 116
Vom Pagen und der Königstochter. Ballade för Soli Chor un Orchester op. 140
Das Glück von Edenhall. för Soli, Männerchor un Orchester op. 143
Missa sacra (Messe in c-Moll) för Soli, Chor un Orchester op. 147 (Februar bit April 1852; Offertorium un Faten mit Örgelbegleitung: März 1853)
Requiem für Mignon aus GoethesWilhelm Meister op. 98b för Soli, Chor un Orchester (1849)
Requiem för Soli, Chor un Orchester op. 148 (1852)
Szenen aus Goethes Faust för Soli, Chor un Orchester WoO 3 (1844–1853)
Trio för Klaveer, Violine un Violoncello Nr. 1 d-Moll op. 63 (1847)
Adagio un Allegro för Klavier un Horn (Violine oder Violoncello ad libitum) op. 70 (14.–17. Februar 1849)
Dree Fantasiestücke för Klaveer un Klarinette (Oboe d’amore, Violine oder Violoncello ad libitum) op. 73 (11.–13., mögelkerwies 15. Februar 1849)
Trio för Klavier, Violine und Violoncello Nr. 2 F-Dur op. 80 (Skizzeeren un Utarbeiten: 2.–4. August 1847, Revision: 26. September bit 1. November 1847 un 5.–9. April 1849)
Fief Stücke in’ Volkston för Violoncello (Violine ad libitum) un Klaveer op. 102 (13.–15. un 17. April 1849)
Violinsonate Nr. 1 a-Moll op. 105 (12.–16. September 1851)
Trio för Klaveer, Violine un Violoncello Nr. 3 g-Moll op. 110 (2.–9. Oktober 1851)
Märkenbiller för Klaveer un Viola (Violine ad libitum) op. 113 (1.–4. März 1851)
Violinsonate Nr. 2 d-Moll op. 121 (26. Oktober bit 2. November 1851) widmet „dem lieben Freunde und MeisterFerdinand David“
Märkenvertellsels för Klarinette (Violine ad libitum), Viola un Klavier op. 132 (9.–11. Oktober 1853)
Violinsonate Nr. 3 a-Moll WoO 2 (insluutend Satz II un IV ut deF.A.E.-Sonate, en Gemeenschapskompositschoon vun Robert Schumann, Johannes Brahms un Albert Dietrich) (21. Oktober bit 1. November 1853)
Frauenliebe und -leben. Acht Leeder nahAdelbert von Chamisso för een Singstimm un Klaveer op. 42 (Skizzeeren: 11. un 12. Juli, Utarbeiten: August 1840, Revision: 7. Mai 1843)
Dichterliebe. Leederkreis utHeinrich Heine sienBuch der Lieder för een Singstimm un Klaveer op. 48 (24. Mai bit 1. Juni 1840)
Belsatzar. Ballade nahHeinrich Heine för en deep Singstimm un Klaveer op. 57 (7. Februar 1840)
Lieder für die Jugend op. 79 (Ende April – Ende Juni 1849)
Gedichte der KöniginMaria Stuart för een Singstimm un Klaveer op. 135 (9.–10., 13.–15. un 16. Dezember 1852)
Runn Gebortsdaag un Doodsdaag beeden völfak Anlaat för Festveranstaltungen oderMusikwettbewarfen.So wurr 1956 en „Internatschonaler Robert-Schumann-Wettbewarf“ to de 100. Wedderkehr vun sien Doodsdag in’t Leven ropen. 1960, to sien 150. Gebortsdag, hett man nahnanner in Berlin den „II. Schumann-Wettbewarf“ in de Faacken Gesang un Striekquartett un in Zwickau en wieder Schumann-Fest veranstalt. Mit de darten Wettbewarf is diese Wettbewarf denn ok endgültig nah Zwickau „översiedelt“ Siet 1992 find ebenfalls in Zwickau all veer Johr de Internatschonale Robert-Schumann-Chorwettbewarf statt, organiseert vun denFörderverein Interkultur e.V.[14] En anner Zentrum vun Schumann-Festen isDüsseldörp, dat to’n Bispeel 2010 to’n Anlaat vun sien 200. Gebortsdag en 17 Daag lang düern Schumannfest veranstalt hett. Siet 1998 veranstalt de „VereinSchumannhaus Bonn e.V.“ jedes Johr in’ Harvst datBonner Schumannfest.Siet dat Johr 2000 wurrd dör de ehrenamtlich Liddmaaten vun den Kunst- un Kulturvereen „Robert Schumann“ Kreischa e.V. de (all twee Johr stattfinnen) Schumanniade inKreischa unMaxen organiseert. Bi dat jeweils dree Daag lang düern Festival treden stets anseggt Künstler ut dat In- un Utland up, de ünner annern dörPeter Schreier, den Ehrenvörsitter vun den Vereen, nah Kreischa vermiddelt wurrn.[15]
Schumann in Heidelberg. Dokumentarfilm un szenisch Dokumentatschon, Düütschland, 2011, 29 Min., Book un Regie: Nele Münchmeyer, Produktion:SWR, Reihe: Musikalischer Reiseführer, Eerstutstrahlen: 9. September 2012 bi denSWR,Film-Informationen vonARD.
Robert Schumann weer tietlevens bit to sien Endenicher Upenholt en begeisterter Anhänger vun datSchachspeel. Dat beleggen Upteknungen in sien Daagböker[16] to Speler ut de Leipziger Studientiet, Partiefragmenten un Afschriften vunSchachendspelen ut en Book.
Bodo Bischoff:Monument für Beethoven. Die Entwicklung der Beethoven-Rezeption Robert Schumanns. Köln 1994,ISBN 3-925366-26-1.
Bodo Bischoff:Das Bach-Bild Robert Schumanns, in:Bach und die Nachwelt, hg. von Michael Heinemann un Hans-Joachim Hinrichsen, Bd. 1: 1750-1850, Laaber 1997, S. 421–499,ISBN 3-89007-322-0
Ernst Burger:Robert Schumann – Eine Lebenschronik in Bildern und Dokumenten. Schott Verlag, Mainz 1998,ISBN 3-7957-0343-3.
Margit L. McCorkle:Thematisch-Bibliographisches Werkverzeichnis, München 2003. = Robert-Schumann-Werkverzeichnis (RSW)
Arnfried Edler:Robert Schumann und seine Zeit. 3., korrigierte und erweiterte Auflage. Laaber-Verlag, 2008,ISBN 978-3-89007-653-9.
Wolfgang Boetticher:Robert Schumann – Einführung in Persönlichkeit und Werk, Berlin 1941. Überarbeitete Neuausgabe unter dem Titel:Robert Schumann – Leben und Werk. Noetzel Verlag 2004,ISBN 3-7959-0804-3.
Bernhard R. Appel (Hrsg.):Robert Schumann in Endenich (1854–1856). Krankenakten, Briefzeugnisse und zeitgenössische Berichte. Verlag Schott, Mainz 2006,ISBN 3-7957-0527-4.
Bodo Bischoff: „Der geistlichen Musik die Kraft zuzuwenden, bleibt ja wohl das höchste Ziel des Künstlers.“ - Zur Religiosität in Leben und Werk Robert Schumanns, in: Spiritualität der Musik – Religion im Werk von Beethoven und Schumann, hg. von Gotthard Fermor, Rheinbach 2006, S. 55-80,ISBN 3-87062-081-1
Bodo Bischoff:Trennung, Trauer und Tod in Leben und Werk Robert Schumanns, in:Spiritualität der Musik – Religion im Werk von Beethoven und Schumann, hg. von Gotthard Fermor, Rheinbach 2006, S. 81-105,ISBN 3-87062-081-1.
Edda Burger-Güntert:Robert Schumanns Szenen aus Goethes Faust – Dichtung und Musik. Rombach Verlag, Freiburg i.Br. 2006,ISBN 3-7930-9455-3.
Martin Demmler:Robert Schumann. „Ich hab’ im Traum geweinet“. Eine Biografie. Reclam, Leipzig 2006,ISBN 978-3-379-00869-3.
Gerd Nauhaus undIngrid Bodsch (Hrsg.):Dichtergarten für Musik. Eine Anthologie für Freunde der Literatur und Musik. StadtMuseum Bonn, Bonn, und Stroemfeld-Verlag, Frankfurt/Basel 2007,ISBN 3-86600-003-0 / 978-3-86600-003-2.
Gerd Nauhaus, Ingrid Bodsch (Hrsg.):Clara und Robert Schumann. Ehetagebücher. StadtMuseum Bonn, Bonn, und Stroemfeld-Verlag, Frankfurt/Basel 2007,ISBN 3-86600-002-2.
Arnfried Edler:Robert Schumann, München 2009 (Wissen in der Beck’schen Reihe 2474),ISBN 978-3-406-56274-7.
Barbara Meier:Robert Schumann. Överarbeit Neeutgaav, Rowohlt Verlag, Reinbek 2010,ISBN 978-3-499-50714-4.
Corinna Hesse:Robert Schumann – Leben in der Musik. Das Schumann-Hörbuch. Eine klingende Biografie mit Musik. Silberfuchs-Verlag 2010,ISBN 978-3-940665-17-1.
Martin Geck:Robert Schumann: Mensch und Musiker der Romantik. Biografie. Siedler, München 2010,ISBN 978-3-88680-897-7.
Uwe Henrik Peters:Abgeschoben ins Irrenhaus. Deutsches Ärzteblatt, Jg. 107, H. 22, S. C 969 – C 971 (4. Juni 2010).
Dagmar Hoffmann-Axthelm:Robert Schumann. Eine musikalisch-psychologische Studie. Reclam, Stuttgart 2010,ISBN 978-3-15-020201-2.
Helmut Loos:Robert Schumann: Werk und Leben, Edition Steinbauer, Wien 2010,ISBN 978-3-902494-44-3.
Ingrid Bodsch (Hrsg.):Unterwegs mit Schumann. Ein Reisebegleiter für Musikfreunde. Verlag StadtMuseum Bonn, Bonn 2009 (2010),ISBN 978-3-931878-27-6.
Der „akademische“ Schumann und die Jenaer Promotion von 1840 (Schriftenreihe des Universitätsarchivs Leipzig Bd. 14), hrsg. von Joachim Bauer und Jens Blecher, Leipziger Universitätsverlag, Leipzig 2010,ISBN 978-3-86583-530-7.
Michael Musgrave:The life of Schumann. Cambridge Univ. Press, Cambridge [u. a.] 2011,ISBN 978-0-521-80248-2.
↑Robert Schumann, Tagebücher, Band I, hg. vun Georg Eismann, Leipzig 1971, dorin: Reisenotizen I, Tagebuch 2, S. 51; Original in: D-Zsch, Sign. 4871,VII,A,9,1-A3
↑Georg Eismann:Robert Schumann. Ein Quellwerk über sein Leben und Schaffen. Leipzig 1956, Band 1, S. 15; Original: Levensskizze van 1840, inreicht an de Universität Jena bi den Erwerb vun dat Dokterdiplom.
↑Protocoll zum litterarischen Verein, D-Zsch, Sign. 4871,VII,C,4-A3
↑Robert Schumann, Hottentottiana (D-Zsch, Sign. 4871,VII,A,2,a/b/c-A3), vgl. Georg Eismann:Robert Schumann. Tagebücher, Bd. 1, S. 84.
↑Der „akademische“ Schumann und die Jenaer Promotion von 1840 (Schriftenreihe des Universitätsarchivs Leipzig Bd. 14), hrsg. vun Joachim Bauer un Jens Blecher, Leipziger Universitätsverlag, Leipzig 2010,ISBN 978-3-86583-530-7
↑Akio Mayeda:Robert Schumann in Endenich (1854–1856). Krankenakten, Briefzeugnisse und zeitgenössische Berichte. Schott, Mainz, 2006,ISBN 3-7957-0527-4
↑Günther Spies:Reclams Musikführer Robert Schumann. Reclam, 1997, Seite 273,ISBN 3-15-010435-1
↑Schumanns Name entführt. In:Freie Presse van’ 1. Februar 2008, Siet B6: Zitat: "Die Namensgebung ‚Robert Schumann‘ im Januar 1983 war keineswegs beschlossenen Sache. Siegfried Lorenz, damals 1. Sekretär der SED-Bezirksleitung, hatte bereits einen abschlägigen Bescheid für den GMD parat. Die Zwickauer seien Sturm gelaufen, dass Karl-Marx-Stadt den Namen für die Philharmonie beanspruchte! Worms Antwort: ‚Es gibt eine Gemeinsamkeit zwischen Karl Marx und Robert Schumann: Beide haben mit der Stadt überhaupt nichts zu tun.‘ Das überzeugte den einflussreichen Parteimann. ‚Jawohl‘, sagte er, ‚wir machen das.‘ So ging der Name des in Zwickau geborenen Komponisten an Karl-Marx-Stadt, aus dem Städtischen Orchester wurde die Robert-Schumann-Philharmonie.
.jpg)
.jpg)
