Pegmatit is en Begreep ut deMineralogie. De steiht för en sünnerlichVarietät vunMagmatiten – unafhangig vun de mineraloogsch Tohopensetten. En Steen warrt Pegmatit nöömt, wenn de Koorngrött vun enkelteMineralen, de den Steen opboot, över een Zentimeter liggt. Man, Mineralen grötter as’n Meter künnt dor ok bi wesen.
De mehrsten Pegmatiten hebbt engranitisch oderalkaligranitisch Tohopensetten un bargt dorüm as Hööftbestanddelen de MineralenQuarz,Felspaten (Orthoklas,Mikroklin unnatriumriekPlagioklas) unGlimmern (Biotit,Muskovit oderLepidolith). Vun de Mengden her gifft dat veel wenigersyenitische odermafische Pegmatiten, de aver to’n Deel weertschopplich vun Bedüden sünd. Tyypsch för Pegmatiten is dat Utbillen vun gang- oder linsenförmig Steenkörpers, de en poor Dezi- bit en poor Dekameter dick warn künnt. Disse Gäng künnt in sik rebeteert wesen. Dat heet, sünnere Mineralen kommt mehr an’n Rand vör, annere mehr in’n Karn vun den Pegmatit. Dat kummt dör deMagmendifferentschatschoon.
Smölten, worut Pegmatiten entstaht, künnt bi’t Utkristalliseeren vun enPluton tostannen kommen, wenn sik so nöömte „inkompatible Elementen“ in de Restsmölt anriekern doot. Dat heet, disse Elementen (as t. B.Lithium,Thorium,Uran oder welke ut de Grupp vun deLanthanoiden), passt nich so eenfach in deGidderstruktur vun de Mineralen, de begäng sünd, un blievt bi’t Kirtallaliseeren torüch. Mit jem riekert sik ok de licht flüchtigen („volatilen“) Stoffen in de Smölt an asWater,Phosphor,Bor oderFluor. En lieken Vörgang gifft dat bi’tpartiell Opsmölten vun Stenen bi hoochgradigMetamorphoos.
Dat Biwesen un de lichtflüchtigen Bestanddelen sett denSmöltpunkt bannig rünner, wat dorför sorgt, dat de Restsmölt eerst bi ungefäähr 450 °C fast warrt. Bito warrt dör jem deViskosität daalsett, wat de Smölt fletiger maakt. Dör de beiden Effekten tohopen kann sik die Smölt dörKluften vun de Steed weggebewegen – faken sogor eenige Kilometer.
Na jehmer cheemsch Tosamensetten, den Mineralinholt un de Umgeven bi’t Entstahn (metamorphe Fazies) künnt (granitisch) Pegmatiten in verscheeden Klassen ünnerdeelt warrn:
Ut Pegmatiten warrt industriell bedüdende Mineralen un rore Elementen as Bor, Beryllium oder Lithium wunnen. Mitünner sünd dorbinnen okSmuckstenen inslaten asTopas,Rookquarz, ünnerscheedlichTurmalinen oderBeryll. Wegen jehmer gangförmig Utsehn, de tomeist nich gliekmatig Mineraliseeren un de faken blots lüttenVolumen speelt Pegmatiten in’n weltwieten Vergliek asLagersteden blots en lütte Rull. Pegmatiten sünd aver geern sehn bi Mineralensammlers vun wegen jehmer mitünner teemlich roren un faken afnorm groten Mineralen.
En sünnerlich Bispeel is de twee Kilometer langeBikita-Pegmatit inSimbabwe, de 45 bit 60 Meter dick is un to de gröttsten Lagersteden vun Lithium, Cäsium und Beryllium weltwiet tellt. In deMongolei gifft dat en Gördel in deAltai-Bargens, de 20 bit 70 km breed is un op en Läng vun üm un bi 450 km tallriek Felder vun Pegmatiten bargt. Dor warrt sünners Lagersteden vunRoor Eerden-Metallen afboot.
