Nigeria (amtlich upEngelsch:Federal Republic of Nigeria) is eenBundsstaat inWestafrika. He grenzt anBenin,Niger,Tschad unKamerun. Mit wieten Afstand is Nigeria dat Land mit de meisten Inwahners in ganz Afrika. Johrelang hett dat dor enMilitärdiktatur geven, man nu versöcht dat Land, enDemokratie up to boen un ok mit deWeertschop up'e Been to kamen. Dat gifft groteEerdööl-Reserven, man bither to hett Nigeria de noch nich bruukt, um gegen de Armoot in dat Land an to gahn.Korruptschoon, Gewalt un Striet mank verschedene Völker, sunnerlich twuschen denmuslimschen Norden un denchristlich-animistischen Süden sünd de hauptsächlichen Grünn, dat de Inwahners vun Nigeria jummers noch keen beter Leven föhren könnt. DeHööftstadt is vun1991 af an nich mehrLagos, manAbuja.
Nigeria liggt an denAtlantik un is bi 923.768 km² groot. Vun Oost na West sünd dat bi 1.200 km, vun Noord na Süden to sünd dat bi 1.100 km. In'n Süden vun dat Land löppt de dannigeNigerstroom na Süüdoost to un flutt mit sien NevenstroomBenue tohopen, de na Süüdwesten hen strömen deit. Tosamen münnt se in datNigerdelta in denGolf vun Guinea. Dat Nigerdelta is bi 24.000 km² groot.
De 850 km lange Küstenstriepen an den Golf vun Guinea wiest sunnerlichLagunen (so, as in’n Westen deLaguun vun Lagos) unMangrovenbröök up. An’n gröttsten is he in dat Nigerdelta. Fröher hett dat na dat Land to en Gördel vun bi 100 km mitTroopschen Regenwoold geven. Man de is hüdigendags wiethen afneiht. Nu wasst dorSekundäärwoold. Wieter na Norden to gifft dat natte („Middle Belt“) un drögeSavannen. In’n Osten vun Nigeria liggt dat Hoochland vun datBauchiplateau. Dat liggt bit to 2010 m hooch. Düt Hoochland is de eenzige Gegend in Nigeria, de to deMatige Klimazone tohöörn deit. De hööchste Barg is deChappal Waddi. He is 2.419 m hooch un liggt in dat Bargland an de Grenz naKamerun.
Sunnerlich twee Klimazonen regeert in Nigeria. In’n Süden is dat natt un heet, as in deTropen. Dat regent veel in deRegentied, de vun April bit Oktober duurn deit. De Fochtigkeit in’e Luft liggt över dat ganze Johr hen bi 85 bit 95%. In’n Süden vun Nigeria is dat in’n Döörsnitt bi 30°C warm. Ok in’e Nacht warrt dat nich veel küller. In Noordnigeria regeert en Wöstenklima. Dor is dat heeter, as in’n Süden, man dat regent minner. Regentied is ok hier vun April bit Oktober, man nich so dull, as in’n Süden. Dröge Tied mit gor keen Regen gifft dat vun November bit Märzmaand. De Harmattan-Wind bringt dröge un heete Luft ut deSahara. In’n Norden kann dat bit hen to 50°C heet weern. Man de Luft is nich so lurig un so kann een dat beter utholen.
Sunnerlich in’n Süden gifft dat bannig vele Städer.2007 is taxeert wurrn[1] dat dat in Nigeria mehr as hunnert Städer mit mehr as 100.000 Inwahners gifft, dormank acht Städer mit mehr as ene Million Inwahners. De mit Afstand gröttste Stadt isLagos mit 9 – 11 Millionen Inwahners. Annere Städer sünd sindKano (3.848.885 Inwahners),Ibadan (3.847.472 Inw.),Kaduna (1.652.844 Inw.) unPort Harcourt (1.203.184 Inw.).
Dat Volk is dat leste Mol tellt wurrn vun’n 21. bit 28. März2006.[2] Dor is bi rutkamen, dat in Nigeria alltohopen bi 140 Millionen Lüde leevt. Dorvör is dat Volk tolest1991 tellt wurrn. Dormols harrn dor 88,9 Millionen Lüde leevt. In’n Döörsnitt weert de Mannslüde in Nigeria 51,3 Johre oolt un de Froenslüde 51,7. Up dusend Inwahners weert 45,4 Kinner boren un 15,4 Lüde starvt.
De gröttsten Völker in Nigeria sünd deHausa un deFulbe, dorto deYoruba un deIbo. De hefft in dat Land ok an’n meisten to seggen. Tohopen maakt Hausa un Fulbe bi 29% vun de Inwahners ut, bi de Yoruba sünd dat 20% un bi de Ibo 12%. Dor kaamt denn noch um un bi 400, to’n Deel luerlüttje, Völker hento. Dormank sünd deIjaw (11%), deKanuri (8%), deIbibio (4,5%), deTiv (3,5%) un deUmon. Toeerst hett debritsche Kolonialmacht, later hett de Regeerung vun dat unafhängige Nigeria düsse lüttjeren Völker nich mitbestimmen laten un woll keen Macht afgeven. De Regeerung vun Nigeria hett tomeist in de Hannen vun Hausa un Yoruba legen.
Enkelte Völker sünd dor gegenan gahn, dat se bi dePolitik nix to seggen hebben schullen un dat de Grundlagen vun ehr Leven in’n Dutt maakt wurrn sünd, u. a. dör dat Bohren naEerdööl. Al1964 hett dat en Upstand vun de Tiv geven, wo bit to 4.000 Lüde bi umkamen sünd. In denmuslimschen Norden weern dechristlichen Tiv vun deHausa-Fulani unnerdrückt wurrn. Unner annern mössen se mehrStüürn betahlen.[3]
Snackt weert sunnerlichYoruba,Hausa unIgbo un denn noch en paar Hunnert annere Spraken. Alltohopen sünd dat 434 Spraken, dormankEdo.Amtssprake isEngelsch. Schrieven un Lesen könnt 53,3% (Mannslüde: 61,3%, Froenslüde: 45,3% / Stand 2006[4] )
In Nigeria gifft dat en unbannige Masse vun religiöse Gruppen un Sekten. 50% vun de Nigerianers sünd Muslimen, bi 40% sünd Christenlüde. De annern 10% öövt en vun deNaturreligionen ut. Man twuschen Naturreligion, Christendom un Islam in ehre lokalen Unneraarden glippt de Lüde ok slank hen un her. Ganz düütlich sünd de Grenzen dor nich jummers.
Ut Grünnen vun de Religion is in Delen vun Nigeria datImpen gegenKinnerlähmung verbaden.2004 sünd twee Drüddel vun de 1.250 Polio-Kranken in de ganze Welt dorüm Nigerianers ween. Dormols mössen de Behörden vun dat Land mit de Imperee en Enne maken, vunwegen dat musliemsche Geistliche künnig maakt harrn, vun dat Impen würrn de Lüde unfruchtbor. So hett sik de Kinnerlähmung ok in de Naberlänner utbreedt.
1861 hettGrootbritannien anfungen, ut Nigeria enKolonie to maken. Vördem harr dat in de Gemarken vun dat hüdige Nigeria ganz verschedene Staten geven, as de Königrieken vun de Yoruba: Dat weern datKönigriek Oyo un datKönigriek Ife, dorto datKönigriek Benin, datKalifenriek Sokoto un de Emirschoppen vun de Hausa. Dor hefft avers ok Sellschoppen un Gruppen leevt, ohn dat se en Riek tostanne bröcht harrn.
Dat hett allerhand Unruh in’t Land geven, veel Gewalt is bruukt wurrn un ok an de Wahlen is rümfummelt wurrn. So hett datMilitär de Macht övernahmen un en Enne maakt mit de 1.Republiek. An’n30. Mai1967 hett in’n Süüdosten de RepubliekBiafra ehre Unafhängigkeit utropen. Dor is dat üm to denBiafra-Krieg kamen, de1970 to Enne gahn is.1975 is de MilitärdiktaterYakubu Gowon vunGeneralMurtala Mohammed verjaagt wurrn, man de is al sess Maanden later bi enPutsch ümbröcht wurrn. Nu weerOlusegun Obasanjo an’e Reege. He harr dat upDemokratie afsehn un hett1979 de Macht afgeven an PräsidentShehu Shagari, de bi zivile Wahlen wunnen harr.
In de 1970er Johren hett dat en massiven Öölboom geven. Nigeria is de gröttste Exporteur vun Eerdööl in ganz Afrika wurrn. Enne1983 is Shagari siene 2. Republiek umsmeten wurrn. GeneralMuhammadu Buhari hett sik an de Macht puscht, man dat duer nich lang, bit1985 GeneralIbrahim Babangida em aflööst hett. Babagida hett bit1993 regeert. In de Tied vun siene Regeerung is dat mit de Korruptschoon jummers quader wurrn. Eerst scholl dat up mehr Demokratie utlopen un en 3. Republiek scholl utropen weern, man dor is nix vun wurrn. Babagida hett verklaren laten, dat de Wahlen nich gellen döen. Amenne hett1995 de MilitärdiktaterSani Abacha de Macht an sik reten. He hett en vun de meist brutalen Militärdiktaturen in Nigeria siene Geschicht upboot. U.a. sünd dormols de "Ogoni Nine" (Ken Saro-Wiwa) an’e Siet maakt wurrn. Vundeswegen is Nigeria1995 foorts ut denCommonwealth of Nations utslaten wurrn. Abacha is1998 storven. Folgt is emAbdulsalami Abubakar. He hett sik dor fix an maakt, de Demokratie in dat Land wedder her to stellen. Dor harr he dat bi up afsehn, dat Nigeria wedder as Liddmaat in de internatschonale Sellschop vun Staten upnahmen weern scholl.1999 is de vörmolige MilitärpräsidentOlusegun Obasanjo as eersten Präsidenten vun de 4. Republiek unnerEed nahmen wurrn.2003 is he bi Wahlen, de avers ümstreden weern, för en tweete Amtstied noch mol wählt wurrn. Na buten hen, hett de 4. Republiek allerhand Schaden ut de Tied vun de Abacha-Diktatur wedder goot maakt. So is dat Land wedder upnahmen wurrn in den Commonwealth. Man na binnen hen gifft dat in dat Land bit up düssen Dag jummers starke Unruh.
