Andesit (okIeslandit, fröher ok asPorphyrit betekent) is en fienkörnigenSteen, de to de Klass vun deVulkaniten höört. Datplutonitische Gegenstück dorto is deDiorit.
Bi sien Ünnersöken an süüditalieensche Vulkanen hett de GeoloogLeopold von Buch dat MineralAlbit in Stenen funnen, bi de he vermoodt harr, dat se mitTrachyten to verglieken weern. He hett dorut slaten, dat sik dat üm en ne’e Oort vun Steen hanneln müss. Tosamen mit de Steenproven, deGustav Rose op deLipaarschen Eilannen sammelt harr un dat Weten över Vulkanen ut de Humboldtschen Reisen in Süüsamerika as ok wietere Beobachten vunFranz Julius Ferdinand Meyen unEduard Friedrich Poeppig op den Eerddeel hett Buch 1835 in sien Bericht vör de Könglichen Akademie in Berlin op en vergliekbore Tosamensetten slaten. He güng dorvun ut, dat de Steenoort in de süüdamerikaanschenAnden wiet verbreedt weer, un hett dorüm den BegreepAndesit prägt[1][2].
As Lava kummt Andesit bi Temperaturen vun ruchweg 950 bit 1000°C an de Böverflach. Dörhydrothermale Lösen künnt Andesiten in jemehrn Mineralbestand düchtig ännert warrn. Dorbi entstaht dörMetasomatoos verschedene ne’e Mineralen in den oorsprünglichen Andesit. De Produkten dorvun warrt asPropyliten betekent. De Vörgang vun’t Propylitiseren is aver nich alleen op de Andesiten beschränkt[6].
DeQuarzandeel liggt bi Andesiten twüschen 0 un 20 Prozent. Wietere Bestanddeelen sündPlagioklas-Feldspat,Pyroxen,Amphibol unBiotit. Wenn keen Quarz dorbi is, bargt de AndesitFoiden un warrt denn ok asfoidföhren Andesiten bestimmt. Dat gifft ok Andesiten, deGranat oderCordierit bargt un dorna denn ok asgranat- odercordieritföhren Andesit betekent warrt. WennHoornblenn in den Andesit vörkummt, warrt de asHoornblenn-Andesit beschreven[7] Wenn de AndesitOlivin bargt, ist normaleriwes keen Quarz in den Steen, vunwegen dat sik de blots billt, wenn de Lava silikatuntersättigt is. Wenn de Andesit mineralogisch nah an’n Basalt steiht, bargt he tomeist keen Biotit oder Amphibol un ok de Andeel an Plagioklas is lütt[8]. Andesiten hebbt tomeist en bruunvigelette bit graue Klöör un wiest enporphyrisch Föög op.
Desynonyme NaamIeslandit is vun den britischen Geoloog Ian S.E. Carmichael inföhrt worrn, de üm 1960 rüm dentertiären VulkanÞingmúli inOostiesland ünnersöcht hett. He hett en em bit dorhen nich bekannte, ne’e Steenoort opdeckt, bi de in’n Gegensatz to Stenen vun’t Fastland de Iesenkunzentratschoon mit anstiegen Silikatandeel ok anstiegen deit[9]. Vundaag is de Steen as Andesit bekannt. Ieslandat bargt faken porphyrische Insprenglingen (Zeolithen,Leucit u. a.)
Andesit as Naturwarksteen: dat düstere is de Krokeesche Steen („Porfido Verde Antico“)
In Ungarn gifft dat tallrieke Afbosteden, de vör allen Toslagstoffen för’n Stratenbo un annere Breekprodukten maakt. Tomeist warrt de Andesit asSchotter unSplitt bruukt. Blots wenige Sorten kamt asNaturwarksteen in’n Hannel, so as dePorfido Verde Antico ut dat greekscheKrokees bi Sparta op’nPeloponnes oder de Augit-Andesit ut dat Rebeet vunPredazzo in Italien.
Kulturgeograafsche Bedüden vun de Andesitlien vun Ozeanien
De Indeelen vun de dree Rebeden vunOzeanien inPolynesien,Melanesien unMikronesien (Inselbulten) geiht torüch opDumont d’Urville, een vun de letzten groten Opdeckers, de twüschen 1822 un 1840 dreemol üm de Welt seilt is. De Indeelen baseert op kulturelle-spraakliche Aspekten. Butendem hebbt de Melanesier teemlich düstere Huut, wiel de westlichen Rebeden vun Poylnesien un Mikronesien hellere Huut opwiest. Dorto kummt de so nöömteAndesitlien (oderAndesitgrenz). Se betekent nich blots en geoloogsche Grenz, man is ok för de ünnerscheedliche kulturelle Entwickeln bit hen na de sozialen Struktur, Religion un Kultur vun Bedüden wesen. Dat wiest, wo deep un direkt sogor geoloogsche Bedingen de Historie vun Völkers mitbestimmt hebbt.
De Begreep Andesitlilen is opkamen, vördem man dePlatentektonik verstahn hett. Bruukt weer he dat eerste mol 1912 vun den neeseelännschen GeoloogPatrick Marshall, de dormit de eendüüdige strukturelle un vulkanoloogsche Grenz betekent hett, de sik vun’n Oosten vun Neeseeland na de Fidschi-Eilannen bit nöördlich vun de Ne’en Hebriden un de Salomonen utdehnt[11]. Nöömt is de Lien na den Steen Andesit, de in vulkaansche Rebeden vörkummt un för fruchtbore Boddens sorgt, so dat de Buern de Gefohr vun denVulkanismus tomeist in Koop nehmen doot.
De Lien verlööpt längt de westlichen Kant vun de Eilannen vörKalifornien un passeert denAleutenbagen an de Oostkant vunKamtschatka un verlöpt den wieter an deKurilen unJapan langs, an deMarianen un deSalomonen vörbi bit na’t Noordeiland vun Neeseeland. Op de annern Siet vun’nPazifik geiht de Lien an de Westkant vun de süüdamerikaanschen Anden in RichtMexiko un vun dor wedder bit na de Eilannen vör Kalifornien.Indonesien, dePhilippinen, Japan,Neeguinea un Neeseeland leegt buten de Andesitlilen.
Disse geoloogsche Lien scheedt in’n Pazifik twee Grootrebeden vun’nanner. In’n Oosten dorvun bestaht de Eilannen vör allen ut de Tippen vun Vulkanen ünner See, de okKorallenriffs unAtollen billt. De Eilannen ööstlich vun de Lien sünd un kieselsüürarme basaltische Lava opboet, de utSchildvulkanen uttreden is un mineralogisch eher mit den ozeaanschen Bodden toverglieken sünd. In’n Westen dorvun leegt as Resten vun deelwies na de Iestiet överspölte Rebeden „kontinentale“ Eilannen, de ut kieselsüürreieken Andesit unpleistozäne Sedimenten opboet sünd. En wichtigen Grund dorför, dat de andesitischen Rebeden kulturell lever besiedelt weern, sünd de fruchtboreren Boddens. De Bedüden is üm so grötter as de Boddens ünner tropische Bedingen al so faken wenig Nehrstoffen bargt oder bannig gau utlaugt warrt, wenn se nich as in’n Regenwoold in en Kreisloop vun Wassdom un Verotten staht.
De na Oosten hen jümmer sworeren Bedingen hebbt de Jägers un Sammlers, de in’n Pleistozän vun Neeguinea kamen deen un af ruchweg 1500 v.Chr. deLapita-Kultur entwickelt hebbt, doran hinnert, sik wieter na Ozeanien uttobreden. Dat Besiedeln keem dor eerst veel later ruchweg af 300 n.Chr. dör Völkers de en hoochentwickelte Schippfohrtstechnik harrn, so dat se jemehr Nehren to’n gröttsten Deel ut de See kriegen künnen. Disse Völkers harrn vun de Spraak as ok vun’nPhänotyyp (Huutfarv usw.) her Gemeensomkeiten[12][13].
Friedrich Müller:Internationale Natursteinkartei. 10 Bd., Ebner Verlag, Ulm 1987.
Dietmar Reinsch:Gesteinskunde. In:Steinmetzpraxis. Das Handbuch für die tägliche Arbeit mit Naturwerkstein. Rutgeven vun’t Bildungszentrum fört Steenmetz- un Bildhauerhandwark. 2. överarb. Oplaag, Ebner Verlag, Ulm 1994.ISBN 3-87188-139-2.
Andrew Sherratt (Rutgever):Die Cambridge Enzyklopädie der Archäologie, Christian Verlag, München 1980.ISBN 3-88472-035-X
Wolfhard Wimmenauer:Petrographie der magmatischen und metamorphen Gesteine, Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart, 1985,ISBN 3-432-94671-6
↑Maresch, W. und Medenbach O.: Steinbachs Naturführer Gesteine. S. 104, Mosaikverlag, München 1996
↑Myron G. Best:Igneous and Metamorphic Petrology, W.H. Freemann & Company, San Francisco, 1982, S. 67ISBN 0-7167-1335-7
↑http://www.minsocam.org/ammin/AM52/AM52_1815.pdf Carmichael, Ian S. E.,The Mineralogy of Thingmuli, a Tertiary Volcano in Eastern Iceland, American Mineralogist, Band 52, Nov.-Dec. 1967, pp. 1815-1841; afropen an’n 3. Oktober 2012
↑Reinsch:Gesteinskunde, S. 231 (kiek bi Literatur)
