Venezuela, officieel deBolivaarse Republiek Venezuela, is een land an de noordkuste vanZuud-Amerika. Et besteet oet een vastelandsdeel en nen machtigen plear eilanden in deKaribische Zee. Et land is 916.445 km2 en der wonden in 2022 bie skatting zo'n 29 miljoen leu. De heuvdstadCaracas is ook metene de grötste stad van et land.
Et vasteland ligt deels an de Karibische Zee en 'nAtlantischen Oceaan. Op et westen is et noabers metKolombia, metBrazilië op et zuden,Trinidad en Tobago op et noordoosten en metGuyana op et oosten. Venezuela is ne presidentiëlerepubliek van 23 stoaten, et Heuvdstadsdistrikt en federale anhankelikheden van de Venezolaanse eilanden. Et is ene van de meest versteadelikte landen van Zuud- enMidden-Amerika. Et grötste deel van de Venezolanen wont in de noordelike steaden en heuvdstad.
Et gebeed Venezuela wör inenömmen duurSpanje in1522, mer de inheemse leu gavven zo mer neet to. In1811 was Venezuela ene van de eerste Spaans-Amerikaanse gebeden wat zikzelf onofhankelik van Spanje verkloarden. Ze vörmden de eerste federaleRepubliek Kolombia (Gran Colombia), woervan et land zik in1830 wier van ofsplitsen as onofhankelik land. In de19e eeuwe had et land te lieden van politieke onröste en wör et grotendeels töt in de20e eeuwe onder 'n doem ehölden duur diktators en leagerleiders. Seed1958 hef et land verskillende demokratische regearingen ehad, woerduur et een tiedlang best wonnen was in Venezuela.
Duurdat et ekonomisch in de joaren '80 en '90 neet al te best gung wörden leu ontevreaden en ontstund der politieke donderieje, met deCaracazo-opstanden van1989 en twee stoatsgrepen in1992 as deeptepunt. In1993 wör nen president vastezat umdat he centen vuur et volk in egenen tuk estökken had. De leu hadden et ehad met de bestoande partiejen. In1998 kömmen der wier presidentiële verkiezingen, wat deBoliviaarse Revolutie oetlokken. In1999 wör de ne grundwetgevende vergoaring opericht en nen niejen grondwet opesteld. Duurdat öllie flink wat opsmeet kon de regearing de leu völle temeute kommen as verzörgingsstoat. Der wör rap mear oetegeven an sociale vuurzeningen en oarmood wör verminderd. Vanaf de joaren noa2010 kregen de leu wier stoark minder in de knippe. De leu warren dikke ontevreadene oawer de verkiezingen van2013 en kömmen op de achterste bene, woerduur et land wier in krisis raken. Doar is et land in2024 nog altied neet oet. Dedemokratie geet in Venezuela achteroet en et lik voordan mear op nen autoritairen stoat.Persvrieheid is der nauweliks en leu wordt slim ineperkt met wat ze wal of neet magt. Ookumkeuperieje is der niks niejs.
Venezuela is eenontwikkelingsland, ondanks dat et op de grötsteöllievuurroad van de wearld zit. Vroger deed et land nog wal wat zaken oetvoren askoffie enkakao, mer öllie wör al rap de vuurnaamste bronne van inkomsten. De regearing lik mer wat an te knooien, woerduur de ekonomie van et land is inestört. Et land hef te maken methyperinflatie, tekorten an de simpelste dinge, woarkloosheid, oarmode, zeektes, kinderstöarfte, ondervoding, milieuproblemen, zwoare kriminaliteit en umkeuperieje. Dat allens hef evoord töt ne vluchtelingenkrisis woerbie at zeuven miljoen leu et land al oetevlucht zint. Tegen2017 wör et land bankroet verkloard. Metmenskenrechten steet et der in et land neet best vuur.
Et populairste verhaal oaver et ontstoan van de naam is dat in 1499 ne verkenningstocht vanAlonso de Ojeda langs de Venezolaanse kuste köm. bie etMear van Maracaibo zaggen ze inheemse huze op pöale in et water. Et deed 'n Italiaansen bootsman,Amerigo Vespucci, denken anVenetië inItalië. Doarumme neumen hee etVeneziola, Klein-Venetië. In etSpaans is dat Venezuela.
VanMartín Fernández de Enciso, den as der ook biej was, kump een ander verhaal. In zien bookSumma de geografía skrif hee dat de verkenners een inheems volk tröffen dee zikzelf deVeneciuela neumden. Et kan dus ook doar vanof eleid wean.
Venezuela lig in et noorden vanZuud-Amerika. Geologisch bekekken ligt et vasteland op deZuud-Amerikaanse Tektonische Plate. Et is 916.445 kilometer in et veerkant, woermet as et 33e steet op de lieste van grötste landen van de wearld. Et gebeed wat der bie an heurt lig tusken 0° en 16°N bie 59° en 74°W.
Et land hef 2800 kilometer an kustliene en nen helen plear eilanden. Et ligt deels in et Karibisch gebeed en an 'nAtlantischen Oceaan. Venezuela is in ongevear veer redelik dudelike strekken in te delen: deMaracaibo-leeglanden in et noordwesten, de noordelike boargen dee't ne vanof deKolombiaanse grenze langs de noordelike kuste op et oosten an loopt, de brede vlaktes van midden-Venezuela en de Hooglanden van Guiana in et zuudoosten.
Waterval van de engelen, de heugste waterval van de wearld
De boargen in et noorden heurt bie deAndes bie an.Pico Bolivar is met 4979 meter et heugste punt van et land. In et zuden he'j deGuianese Hooglanden, dee't met nen tip in etAmazonegebeed stekt. Ook he'j doar deWaterval van de Engelen, de heugste waterval van de wearld. Bekend zint ook detepuis; grote toafelboargen. Et midden van et land hef oetestrektellanos, vlaktes dee van Kolombia in et westen töt deOrinokorivier in et oosten strekket. Et streumgebeed van de Orinoko is et vuurnaamste rivierenstelsel van et land. Et kump oet ene van de grötste waterbronnen van Latiens-Amerika. Andere grote rivieren zint deKaroní en deApure.
Venezuela ligt in detropen, liek op 'nevenaar. Toch zint der wat microklimaten, noargelang et heugteverskil. Op de leegvlakten is et vochtig en hete, met ne duursnee joartemperatuur van 35 °C. Op degletsjers en hooglanden (depáramos) kump et kwik joarliks neet völle heuger as 8 °C. In et halfdreuge noordwesten reagent et joarliks neet mear as 430 millimeter, terwiel as et in et streumgebeed van de Orinoko in et verre oosten en et Amazonereagenwold in et zuden wal mear as 1000 mm kan wean. Duurgoans is der minder nearslag tusken augustus en april. Et verskil neumt ze nat-hete en dreug-kolde seizoenen.
Et land ligt in veer temperatuurloagen, ofhankelik van de heugte. Iej hebt der tropische, dreuge strekken met dreuge winters en poolachtige toendraklimaten. In de tropenstrekke onder 800 meter heugte is et et hele joar tusken 26 en 28 groad. Tusken 800 en 2000 meter is et tusken de 12 en 25 groad. In disse loage ligget de meeste steaden van Venezuela. Tusken de 2000 en 3000 meter he'j de kolde loage, vuural in de Venezolaanse Andes. Hier he'j eeuwigen snee en vuural gröslanden. Et joargemiddelde kump der neet boaven de 8 groad.
Et heetste ooit emetten in Venezuela was 42 °C inMachiques. Et leegste ooit was −11 °C, op ne onbewoonde stea in dePáramo de Piedras Blancas.
Vuur et land koloniseerd wör, was et grotendeels bedekt met dikke wolden. Venezuela is ene van 17 zoneumdemegadiverse landen. Leafgebeden varieert van deAndes in et westen töt etAmazonegebeed in et zuden töt vlakke leeglanden en de karibische kuste in et midden en et streumgebeed van deOrinoko in et oosten. In et noordwesten he'j oetestrekte dreuge stroekgebeden en kustmangrovebossen. Vuural in denevel- enreagenwolden op de leegvlaktes is der völle verskeidenheid.
De troepiaal is 'n nationalen vogel van Venezuela.
Deers van Venezuela zint onder andere demanatee,dreeteenluiaard,tweeteenluiaard,rivierdolfienen en orinokokrokodillen. Dee lesten köant wal 6,6 meter lange worden. In Venezuela huust 1417 vogelsoorten, woervan 48 noargens anders vuurkomt. Vuurname veugel zint 'nibis,vishavikken,iesveugel en de geloranje VenezolaanseTroepiaal, 'n nationalen vogel. Zoogdeers zint onder mear de grotemiegeampetter,jaguar enkapibara, et grötste knaagdeer van de wearld. Mear as de helfte van de veugel- en zoogdeersoorten in Venezuela leavt in et Amazonegebeed op et zuden van de Orinoko.
Skimmelsoorten en päddesteule he'j der ook nen hoop van. Nen onderzeuker hef mear as 3900 soorten eteld, mer et getal is nog neet compleet umdat gelearden der vanoet goat at der wearldwied nog mer 7% van alle skimmels in kaarte bracht zint.
Deflor de mayo, de meiblome, is de nationale blome van Venezuela
In et nevelwold van Venezuala gröait mear as 25.000 soorten orchideeën. Doarbie zit ook deflor de mayo, de meiblome (Cattleya mossiae), Venezuela's nationale blome. 'n nationalen boom is dearaguaney. Op de töppe van detepuis gröait ook verskeidene vleis- en insektenettende planten, zo as demorsbeker (Heliamphora) en deBrocchinia reducta.
Wat inheemse soorten angeet heurt Venezuala bie de top 20 landen van de wearld. An deersoorten zint 23% van dekroepdeers en 50% van deamfibieën inheems, woeronder ook 'nTrinidaansen gifkikvors.
Ondanks de grote riekdom an deers en planten maakt Venezuela kant wark van de wolden. Ontbossing is een groot probleem, umdat et land der geld an verdeent. Alle joaren wordt zowat 287.000 bunder an bos dalehöwwen. Andere stukke land hebt last vanmienbouw,öllieboren en holtkap. Tusken1990 en2005 is Venezuela 8,3% van de hele bosbedekking kwieteraakt, zo'n 4,3 miljoen bunder. Et land is der wal achteran egoan. Zo'n 20% töt 33% van et bosland is noe besköarmd. Met ne score van 8,78/10 stund et in 2019 19e van de 172 landen op deBoslandbesköarmingsindex. Et biosfeerreservaat van et land is deel van eenWearldnetwoark van Biosfeerreservaten en viefwetlands stoat eregistreerd bie deRamsarkonventie. In2003 völ 70% van et land onder natuurbesköarmingsbehear, verdeeld oaver 200 besköarmde gebeden en 43 nationale parken. In et depe zuden is der een reservaat vuur deYanomamistammen. Et gebeed met 82.880 kilometer in et veerkant en boeren, mienbouwers en gin enkel andere neet-Yanomami mag der zik vestigen.
Venezuela hef as ene van de weinige landen ginnenINDC (vuurnemmens vuur oetstootgassen) anedreagen vuurCOP21. Völle ekosystemen stoat te book as bedreigd, vuural et dreuge wold in et noorden en dekoraalriffen oet de kuste.
Venezuela hef nationaliseerde en vrieje bedrieve. Et meeste geld, een-doarde van et BBP, kump binnen oet et winnen vanöllie. Zowat 80% van 'n oetvoor is ook öllie of öllie-verwante zaken. Et duursnee joarloon was ongevear €14.500 in et joar, woermet as et land 109es in de wearld steet. Öllie oet Venezuela kost et minst umdat der nen besten plear subsidie oaverhen zit. De andere tweedarde van de ekonomie van Venezua wördt edreagen duur zelfstandige ondernemmers en öare bedriewe.
Venezuela mut et vuur een groot deel hebben van remissies: geld wat in et boetenland verdeend wördt, mer dan wierumme steurd noar familie.
De Centrale Banke van Venezuela geet der oawer wat der met deVenezolaanse Bolivar gebuurt, de nationale munte. 'n Direkteur der van zit ook as ofveardigden in etInternationaal Monetear Fonds. Volgens 'n konservatieven Amerikaanse denktankThe Heritage Foundation hef Venezuela de minste grondbezitrechten van de wearld. Ze skoort mer ne 5,0 op ne skoale van 100. Ontegening zonder a'j der wat vuur wierkriegnt, kump nog wal es vuur.
In2011 had Venezuela mear as 60% van de internationale reserves ingold, acht moal zovölle as duursnee in disse strekke. Et meeste doarvan lea inLonden. Op25 november2011 köm de eerste lichting goldstaven met ne wearde van 11 miljard dollar wierumme noarCaracas. Domoalig presidentChávez meanen, et was nen soevereinen trad woermet as de reserves van et land veilig warren tegen as der donderieje in deVS ofEuropa oetbreuk. Mer de regearing dreeien der de centen rap duur en in2013 mossen ze de dollars wat stoatsbedrieve nog hadden liggen der biej leggen um de internationale markt geröste te stellen.
Van et BBP in2006 köm 17% oet de maakindustrie. Venezuela is producent en oetvoorder van zwoare industrieproducten asstoal,aluminium encement. Et produceren gebuurt met name rondCiudad Guayana, kort biej deGuri-dam, ene van de grötste van de wearld den as dree veerde deel van et elektrisch van et land opwekt. Andere vuurname fabrieken maakt elektronika en auto's, mer ook drinken en ettenswoar.Landbouw in Venezuela leavert 3% van et BBP, 10% kump oet arbeid. In de meeste soorten landbouw kan et land neet zelf de bokse opholden.
Seed at der vuurin de20e eeuw öllie evunden wör, is Venezuela ene van de grötste öllie-oetvoorders van de wearld. Et land is ene van de stichters vanOPEC. Woeras et earder vuural landbouwzaken oetvoren, wör öllie al rap de vuurnaamste bronne van inkomsten. In de joaren '80 bleven öllieboorders zitten met oaverskotten noa de ölliekrises van de joaren '70, woerduur et land in nen depen ekonomischen krisis terechte köm. In 1996 har et land te maken met ne inflatie van 100%. Doarnöast kreeg et land um de oren duur nen machtigen bankenkrisis in 1994.
Do as de öllieprieze wier wat bietreuken noa 2001 gung et Venezuela wier wat better. Doarduur was der ook wier wat mear skoef vuur 'n doem vuur sociale oetgaven. Met programma's as de Bolivariaanse Missies was Venezuela good gangs, met name binnen de verpleging, et onderwies en tegen oarmode. Völle van de sociale plannen van Chávez en ziene regearing lönden op de Millennium Ontwikkelingsdoelen: acht doelen woeras Venezuela en 188 andere landen de handtekening onder zatten in september van 2000. Wo haalboar of de Bolivariaanse Missies warren wördt nog wal es betwiefeld, umdat de stoat neet zunig genog ummesprung met centen vuur gemeenskoppelike woarken en umdat Regearing-Chávez niks opspoaren vuur at et es 'n moal wat minder mocht goan. Vanof 2010 kreeg et land dus wier te maken met ne toname in oarmode en ekonomische problemen. In 2003 stellen de Regearing-Chávez ook muntbehearsing in, umdat de munte duur kapitaalvlucht minder weard wör. Doarduur köm der ne handel in dollars op gang. In de noasleep van de wearldwiede financiële crisis van 2009 wör ook Venezuela wier met umdale trökken. De regearing köm noar boeten met skimmige bewiezen dat et land de ondervoding halveerd har (ene van de Millennium Ontwikkelingsdoelen), terwiel at der links en rechts tekort an etten was en de ondervoding dudelik in de heugte gung.
Vuurin 2013 dreeiden Venezuela de wearde van de munte umdale vanweage gröaiende tekorten in et land. De tekorten warren en zint nog aait te vernemmen in dagelikse dinge aswc-papier,melk enmel. Umdat de tekorten zo hoge opleupen besleut et land ne wc-papierfabriek te bezetten en andere industrieën te nationaliseren, zo as de verdeling van etten. Venezuela's obligatiebeoordeling is ook verskeidene moalen onderoet egoan noa mislukte besloeten vanNicolás Maduro. In2016 stegen de kostpriezen in Venezuela met 800%, terwiel as de ekonomie met 18,6% slunk. Et resultaat was ne ekonomische inzinking. De meeste obligatiebeoordelaars meanen in2017 at Venezuela der neet best vuur stund. Vuur2018 wör ne inflatie van 1.000.000 procent verwocht, te vergelieken metDuutsland in1923 enZimbabwe achterin de jåren2000 -2010.
In de leste poar dozien joaren is et toerisme beheurlik an etrökken. Venezuela steet der um bekend dat et op ne gunstige stea ligt en völle verskeidenheid an natuur, planten, deers, landskoppen en kultuur te beden hef. Ene van de vuurnaamste toeristentrekkers is Isla Margarita (Margrieteneiland). Et weagennet is der good, der zint gode stranden geschikt vuur watersport, et hef kastelen, forten en koarken um te bezeuken. Doarnöast is de eilandketteneLos Roques Achipelago ne geleefde stea um hen te goan. Ook doar gef et helderwitte stranden en et nationale parkMorrocoy.
Nationaal Park Canaima is met 30.000 kilometer in et veerkant et op vief noa grötste natuurpark van de wearld. Et vörmt de grenze metGuyana enBrazilië. Et hef nen hoop steile klippen en watervallen (met doarbie ookde Waterval van de Engelen, de heugste van de wearld met 1002 meter).
De meeste toeristen komt noar den deelstoatMérida, umdat der good wat hotels zint. Nit bloots in de lieknamige heuvdstad, mer ook duur de hele stoat hen. In de stadMérida zit oook de längste en heugste kabelbane van de wearld, richting dePico Espejo met ne heugte van 4765 meter.
Noa at Venezuela onder Hugo Chávez met de priezen begun te knooien en andere beperkingen instellen, hef et land te maken met tekörten op allerhande gebeed. Onder Nicolás Maduro wör dat nog slimmer, duurdat et land de invoor van Amerikaanse dollars tegengung.
Et land hef te weinig van allerhande dagelikse zaken, zo asmelk, vleis,koffie,ries,baköllie,mel,botter en andere basisbehooftes as wc-papier, perseunlike verzörgingsprodukte en medicienen. Venezolanen mut op zeuk noar etten, mangs uren in de riege stoan of honger lieden. Oet een onderzeuk van meardere universiteiten bleek at in 2016 allene al 75% van de Venezolanen in duursnee 8,6 kilo was ofevöllen duur honger. Meart 2017 kregen wat strekken der ook nog gastekörten bie.
Kaarte van de öllievuurroaden op de wearld. Venezuela hef der zat van.
Venezuela zit op de grötsteöllievuurroad van de wearld en de op zeuven noa grötstegasbelle van de wearld. In 2010 wör der nog es 40,4% roewen öllie evunden, woermet as VenezuelaSaoedi-Arabië vuurbie steeg as grötste öllieland. De grötste vuurroaden zitt rond etMear van Maracaibo, 'nVenezolaansken Golf en et streumgebeed van deOrinoco (Oost-Venezuela). Nöast dissen groten vuurroad hef Venezuela nog mear biezundere öllievuurroaden. Disse zint extra roew, zitt vol metbitumen of bestoat oet tearzand. Wat et elektrisch angeet mut Venezuela et hebben van waterkracht. DeGuri-dam is ene van de grötste krachtopwekkers van de wearld.
Vuurin de 20e eeuwe warren heel wat Amerikaanse ölliebedrieve drok op Venezuela. Ze probeerden eerst vuural öllierechten op te kopen. In1943 bedachten ne nieje regearing ne half-um-halfoplössing um de opbrengsten te verdelen tusken de ölliebedrieve en de regearing. In1960 hulp ministerJuan Pablo Pérez Alfonso deOPEC in de bene, et samenwoarkingsverbond van öllielanden.
In1973 besleut Venezuela dat de hele öllieindustrie nationaliseerd worden zol vanof 1 januoari1976. Petróleos de Venezuela (PDVSA) gung vanof den tied oaver een antal öllieholdings. In de joaren doarnoa was Venezuela drok gangs um der in Europa en de VS met langs de duren te goan. In de joaren '90 woarken PDVSA zik mear lös van de regearing en maken neapertura (ne opening) woermet de dure wier lösgung vuur boetenlandse investeringen. Onder Hugo Chávez kömmen doar wier beperkingen op. PDVSA was nen drievenden kracht achter de nationale stakingen van december2002 töt februari2003. Noa den streik wörden zowat 40% van alle metwoarkers der achterhen edoan. Rond de 18.000 leu kömmen bie de dure te zitten.
Venezuela is ene van de meest versteadelikte landen vanLatiens Amerika. De meeste Venezolanen (93% van de bevolking) wont in noordelike steaden. Vuural in de heuvdstadCaracas, wat ook metene de grötste stad is. 73% wont minder as 100 kilometer van de kuste. Mear as de helfte van Venezuela lig bezuden de Orinoko, mer neet mear as 5% van de leu wont doar. De grötste stad onder de Orinoko isGuayana Stad, den as de op vief noa drokste stad is. Andere vuurname steaden zintBarquisimeto,Valencia,Maracay,Maracaibo,Barcelona-Puerto La Cruz,Mérida enSan Cristóbal.
In 2022 wonnen der 28.199.867 leu. Oet een onderzeuk oet2014 van de Centrale Universiteit van Venezuela bleek at 1,5 miljoen Venezolanen (tusken de 4 en 6% van de hele bevolking) vort is etrökken seed 1999.
Volker
Venezolanen hebt oeteenlopende vuurolden. Noar skatting de meeste leu zintpardo, ofstammelingen van meardere volker. Toen as in ne telling van2011 de termpardo vorteloaten wör, keuzen de meestenmoreno ofblank (51,6% en 43,6%). Iets mear as de helfte van de leu neumen zikmoreno, wat inSpaansk Amerika zovölle bedudt as 'donker' of 'broen', wat steet tegenoaver een lechter vel.
Minderheden in Venezuela komt vuural oetAfrika of zintinheemse volker, 2,8% neumt zikzelf zwart en 0,7%afrodescendiente (Afrikaansen ofstammeling). 2,6% zea at ze inheems warren en 1,2% keus 'ander ras'.
Oet DNA-onderzeuk van de Universiteit van Brasília bleek in2008 at 60,6% van de VenezolanenEuropees is, 23% is Inheems en 16,3% is Afrikaans.
In de tied van de kolonisatie töt en en noa 'nTweeden Wearldoorlog kömmen völle leu oaver vanof deKanarische Eilanden en (met nameGalicië enAsturië in)Spanje. Dee brachen öare koktradities met en dat is nog altied te vernemmen in de Venezolaanse kokkerieje. Zelfs zo slim dat et land nog wal es et 8ste Kanarische Eiland eneumd wördt. Do as et öllieboren anvung begin 20e eeuwe, kömmen der nen hoop bedrieve oet deVerenigde Stoaten. Dee nömmen öar egene woarkvolk met. Tiedens en noa 'n oorlog kömmen der wier grote koppels volk vanoet andere delen van de Europa, etMidden-Oosten enChina. Venezuela har der ook zelf de dure vuur lösezat met speciale immigratieprogramma's. Vanoet Europa kömmen ze biej de miljoenen, vuural kort noa 'n oorlog. Do as 'n öllie wat begun op te smieten in de zeuventiger joaren treuk dat völle volk vanoetEkwador,Kolombia en deDominikaanse Republiek an.
Al dee niejkommers warren neet onverdeeld welkom. Heel wat Venezolanen meanen, al dee boetenmaarksen treuken de inkommens umdale. Onderwiel gung de regearing grif voort-an met volk anhalen vanoet Oost-Europa, umdat ze verlet hadden van machinebouwers. Ook vanoet Kolombia, et Midden-Oosten en Haïti bleven ze kommen.
Volgens een Wearldvluchtelingenonderzeuk van 2008 har Venezuela in 2007 252,200 asielzeukers vanoet Kolombia. In datzelfde joar kömmen der doar nog es 10,600 van biej. Der wont biej skatting zo'n 500.000 töt 1 miljoen illegalen in Venezuela.
Et totale antalInheemsen wördt eskatt op 500.000 leu (2,8% van et totaal), verdeeld oaver 40 volker. Dree Venezolaanse volker wilt niks met de boetenwearld te maken hebben en leavt ofezunderd in et wold. De grondwet hef der oge vuur at der zovölle verskeidene volker, kulturen en sproaken zint. Der steet een speciaal heuvdstukke in vuur de rechten van de Inheemsen. Vanof 1999 is der ook ruumte dat ze magt metkuiern in de regearing. De meeste Inheemsen wont in acht deelstoaten langs de grenze metBrazilië,Guyana enKolombia. De grötste volker zint deWayuu in et westen, deWarao in et oosten, deJanomami in et zuden en dePemon in et zuudoosten.
Sproaken
De meeste inwonners van Venezuela zint eentaligSpaans. Toch wordt der nog nen helen hoop sproaken mear esprökken. Nöast et Spaans zint der mear as dartig inheemse sproaken openömmen in de grondwet. Doar zint onder mearWayuu,Warao,Pemón, en nog völle mear bie. De inheemse leu magt dee ook officieel en ambtelik gebroeken. De meeste van disse sproaken hebt mer weinig sprekkers. Minder as 1% van de bevolking kuiert wat anders as Spaans. De grötste inheemse sproake is et Wayuu met 170.000 sprekkers.
De meeste leu leart ookEngels op skole. Völle professionals, wetenskoppers en leu oet heugere kringen köant et, ook deels duurdat der völle boetenlandse bedrieve vuur 'nöllie kömmen. In zudelike steaden asEl Callao is Engels de heuvdsproake, wat ook te heuren is in volksmuziek encalypso oet dee strekke. Et Engels köm metTrinidadianen en andere Brits West-Indische intrekkers met. Ne kleine koppel leu in El Callao en Paria kuiert Antilliaans Kreool. Op privéskolen kö'j ook Italiaans learen. Andere anzeenlike sprekkersgroepen kuiertBaskisch enGalicisch.
Biej ne telling van 2011 zea 88% van de leuKristelik te wean, vuuralRooms-Katholiek (71%). De andere 17% warrenProtestants en dan vuural Evangelisch (in Middenamerika wordt Protestanten wal vaker 'evangélicos' eneumd). 8% van de Venezolanendoot noargens wat an. Zowat 3% van de inwonners hank een ander geleuf an. 1% doarvan doot anSanteria.
Der zint wat kleine köppelkesMoslims,Druze,Boeddhisten enJödden. De iets mear as 100.000 Moslims hebt vake vuurolden inLibanon ofSyrië en wont biej mekoar in 'n stoatNueva Esparta,Punto Fijo en rondCaracas. Met 60.000 man stoark wont in Venezuela de grötste groep Druzen boeten etMidden-Oosten. Ook dee komt vuurnamelik van vroger oet oet Libanon en Syrië. Mear as 52.000 leu zint Boeddhist. Dat zint dan vuurnamelik noakommelingen vanoetChina,Japan enKorea.
De Jödske gemeenskop löp de leste joaren terugge, vuural duur ekonomische onzekerheid en gröaiende jöddenhaat. In1999 wonnen der nog 22.000, in2015 warren der nog minder as 7000 van oaver.
Venezuela hef een landsbreed zorgstelsel. De hudige regearing hef een programma in de bene hulpen um mear leu te verplegen, wat bekend steet as de Misión Barrio Adentro. Of et helemoal van de grond kump zint de meningen oaver verdeeld. In 2014 stunden zowat 80% van alle Barrio Adentro-pöste löag.
Kinderstöarfte stund op 19 stoarfgevallen op 1000 geboortes in 2014, wat leger was as andere Zuud-Amerikaanse landen. Biej vergeliek: in de VS was et 6/1000 in 2013. Van de kinder hadden 17% te weinig te etten. De heugste antallen doarvan warren in de deelstoaten Delta Amacuro en Amazonas. Volgens de Verenigde Naties wonnen 32% van de Venezolanen in versmearde umgewingen, vuural op 'n boer. Et land had te maken met zeektes as difterie, pest, malaria, tyfus, gelle koortsen, kolere en hepatitis A en B. Zowat 30% van de volwassenen was te dikke.
Venezuela hef 150 waterzuveringen. Van de bevolking hef 13% gin togang töt zuver drinkwater, al wördt der ezegd at dat heanig an better wördt.
Tiedens de ekonomische crisis onder President Maduro mosten dokters en verplegers mangs verölderde behandelingen oetvoeren op patiënten.
Rechtervoord zeukt ofstudeerde Venezolanen wark oaver ver umdat et met de ekonomie neet zo best geet en der doarduur völle misdoad is. Seed anvang van de Bolivariaanse Revolutie hebt al 1,35 miljoen ofstudeerden zik de pöale trökken. Noar skatting 12% van de Venezolanen wont oaver ver en vuuralIerland is de leste tied voordan mear in trek. Volgens Claudio Bifano, vuurzitter van de Venezolaanse Akademie van Natuurkunde, Wiskunde en Natuurwetenskoppen zint mear as de helfte van alle medische ofstudeerden et land oet seed2013.
Tegen 2018 warren mear as de helfte van alle Venezolaanse wichter van skole steurd. Landsbreed haalt 93% van de skolen de minimale vereisten vuur lesbevoogdheid neet en 77% hebt wieder niks an etten, water of stroom.
De kultuur van Venezuela is as nehumkessoep van dree bestanddelen: de Inheemse Venezolanen, Afrikanen en Spanjaarden.
Van de Afrikanen kump nen hoop muzikalen invlood, vuural intrommen. 'n Spaansen invlood is et starkste umdat Spanje et spul koloniseerden en bepoalden wo as et der in et land an to gung. Öaren invlood is te vernemmen in de bouwwarken, muziek, geleuf en sproake.
Wieders zint der ook nen hoop immigranten vanoetIndia en de rest van Europa doarhen ekömmen in et 19e joarhonderd, vuural oetFrankriek. De leste joaren komt der vuural nen hoop nieje leu vanoet deVerenigde Stoaten, Spanje,Italië enPortugal en dee nemt ook wier allerhande gebroeken en invloden met.
In Venezuela deden de prehistorische leu al an architektuur, van 1000 vK töt de15e eeuwe nK. Den stiel steet te book asNeo-indiaans. Dat warren vuural oneplande bouwsels, zo as landbouwterrassen en steenkelders (zoneumdemintoyes), dee broekt wörden asgraftombes enopslagspiekers vuur landbouwprodukten. De Indospaanse bouwstiel begun vanof1498, noa dekolonisatie. Umdat et deel van etSpaanse Riek was, is et te verwochten dat der nen hoop spaanse bouwinvloden inkömmen. Töt de onofhankelikheid in1810 is et nog indospaans te neumen, doarnoa begun ne mear egene stiel te ontwikkelen.
In dissen tied wör der zonder völle opsmuk ebouwd, met oetzundering van een paar steaden. Der was ja neet völle te besteaden. Technische oetdagingen wörden simpeler opelöst, et meeste opsmukkerige oet de baroktied wör vorteloaten, dure materialen wörden vervöngen deur goodkeupere, en vakleu was ook lastiger an te kommen. Dat veuren to ne wat ineteugener bouwstiel.
In1641 was der ne groteeardbeving, dee't völle van de niejbouwde karken umsmeet. Et hele joarhonderd warren ze drok met et wieropbouwen.
Vuurbeelde van groepen wat inheemse venezolaanse muziek maakt zint Un Solo Pueblo en Serenata Guayanesa. Et nationale instrument van Venezuela is decuatro, ne oardukelele. Bekende volksnummers zint 'Alma llanera' van Pedro Elías Gutiérrez en Rafael Bolívar Coronado, 'Florentino y el diablo' van Alberto Arvelo Torrealba en 'Concierto en la llanura' van Juan Vicente Torrealba.
Een völ elusterd muziekgenre is gaita, vuural rond de karstdage. 'n Nationalen dans is de joropo. Et samenkommen van nen hoop verskeidene kulturen hef leided to ne veelvold an muziek- en dansstielen:calipso,bambuco,fulía,cantos de pilado de maíz,cantos de lavanderas,sebucán, enmaremare. In de 19e eeuw was Teresa Carreño wearldberoemd as pianiste. De leste joaren dut et Simón Bolívar-jeugdorkest et beheurlik op internationale podia. Zee zint de trots van El Sistema, et met publiek geld bekostigde muzieklessenstelsel woer Venezuela völle wark van maakt.
Vuurin de 21e eeuw was de beweaging 'Movida Acústica Urbana' gangs um nieje nummers in traditionelen stiel te maken. Groepen dee hieran metdoot zint Tambor Urbano, Los Sinverguenzas, C4Trío en Orozco Jam.
Afrovenezuelaanse muziekgebroeken hangt vake samen met festivals rond zwarte volksheiligen San Juan en Sunte Benedikt 'n Moor. Leu verkleedt zik as disse heiligen en goat duur de wieken. Doar hangt wier specifieke leder en muziek umhen.
